Оваа недела се навршуваат шест месеци откако Махса Амини беше уапсен поради наводно непочитување на строгите правила на Иран за превез. Таа почина за неколку дена, што ги предизвика најголемите протести во Иран во последните години, пишува France Presse.22-годишната Иранка со курдско потекло стана познато име во Иран, фокусна точка на повиците за промени. Низ светот, таа стана херој за активистите за правата на жените и симбол за западните противници на Исламската Република.
Минатиот септември Амини го посети Техеран со нејзиниот брат и роднините. Таа била уапсена кога излегувале од метро станицата. Моралната полиција ја обвини дека е „несоодветно“ облечена и ја приведе во полициска станица. Таму паднала по расправија со полицајка, според кратката снимка од видео камера објавена од властите. Таа помина три дена во болница во кома и почина на 16 септември, за што властите ги обвинија нејзините здравствени проблеми.
За многумина, оваа млада жена од западниот ирански град Сакеза ја персонифицира борбата против обврската за носење превез. Нејзиното име стана фокусна точка на протестното движење кое со месеци ја потресуваше земјата.
На епитафот на нејзиниот гроб пишува: „Ти не умре Махса, твоето име стана симбол“.
Речиси преку ноќ, нејзиниот портрет стана сеприсутен во иранските градови, закачен на ѕидовите и прикажан на транспарентите на демонстрантите. Тој се појави на насловните страници на некои списанија објавени во Иран, вклучувајќи го и списанието Andisheh Pouya од март.
„Непозната пред нејзината смрт, Махса стана симбол на угнетување и нејзиното невино лице ја зајакнува таа слика“, рече политикологот Ахмад Зејдабади.
Повик за отвореност
Протестите за нејзината смрт во притвор, кои започнаа во Техеран и нејзиниот роден Курдистан, брзо прераснаа во национално движење за промени.
Јавниот гнев поради нејзината смрт додаде „на низа прашања, вклучително и економската криза, односот кон моралното полициско работење и политичките прашања како што се одлуките на конзервативниот чуварски совет да ги дисквалификува кандидатите за избори“, рече социологот Абас Абди.
Предводени од млади луѓе кои бараат поголема родова еднаквост и поголема отвореност без лидер или политичка агенда, уличните протести го достигнаа својот врв кон крајот на минатата година.
Стотици луѓе беа убиени, вклучително и десетици припадници на безбедносните сили, а илјадници беа уапсени за учество во, како што ги опишаа официјалните претставници како „немири“, за кои се обвинети непријателските сили поврзани со САД, Израел и нивните сојузници.
Во февруари, откако протестите стивнаа и врховниот лидер ајатолахот Али Хамнеи прогласи делумна амнестија, властите почнаа да ослободуваат илјадници луѓе уапсени во врска со протестите.
Досега се ослободени околу 22.600 луѓе „поврзани со немирите“, рече шефот на судството Голамхосеин Мохсени Еџеи оваа недела.
Но, Абди рече дека демонстрантите може да се вратат на улиците бидејќи не се решени причините за нивното незадоволство.
„Протестите престанаа, но се сомневам дека ова е навистина крајот“, рече тој, нагласувајќи дека „главните причини за кризата сè уште не се решени“. „Во сегашната ситуација, секој инцидент може да предизвика нови протести.
Како пример, тој го наведе гневот на јавноста поради бранот мистериозни труења на илјадници ученички во повеќе од 200 училишта во последните три месеци.
Тивки промени
Масовните протести во Иран, меѓу најголемите од револуцијата во 1979 година, поттикнаа некои од опозицијата во егзил да кажат дека промената на режимот е неизбежна.
„Некои луѓе, особено во дијаспората, погрешно се обложуваат на падот на Исламската Република во многу блиска иднина“, вели политикологот Зејдабади.
Зејдабади смета дека емигрантите погрешно ја разбрале природата на протестното движење, кое според него е повеќе „цивилно“ отколку политичко.
Тој нагласи дека, ако се гледа на тој начин, движењето постигнало „резултати“, особено во смисла на тивко релаксирање на спроведувањето на кодексите за облекување за жените.
„Степен на слобода од хиџаб се толерира дури и ако законите и правилата не се променети“, рече Зејдабади.
Тој очекува подеднакво дискретни и претпазливи реформи и во другите области, пред се во економијата, под притисок на инфлацијата од околу 50 проценти и рекордната депрецијација на ријалот во однос на американскиот долар.
„Изгледа дека Исламската Република сфати дека треба да ја промени својата политика, иако во владата нема консензус за постојан одговор на предизвиците.
