Спектарот на бубрежни заболувања кои се јавуваат кај нашата популација и во светот е доста широк и во голема мера зависи од географскиот регион. Денес во светот се зборува за пандемија на хронична бубрежна инсуфициенција, а се верува дека секој десетти жител на планетата има одреден степен на хронично оштетување на бубрезите, проф. д-р Рајко Хрвачевиќ, интернист-нефролог.
Хроничната бубрежна инсуфициенција е предизвикана од бројни болести, вклучувајќи различни воспалителни (гломерулонефритис, пиелонефритис, интерстицијален нефритис), метаболички (дијабетична нефропатија, урична нефропатија), наследни болести (полицистични бубрези, Алпорт синдром, Фабри болест и други наследни болести), системски сврзно ткиво. болести (лупус, васкулитис), калкулус на бубрезите и уринарниот тракт, хематолошки заболувања (мултипла миелом), вродени аномалии на уринарниот тракт со последователна хронична инфламаторна болест и/или калкулус (везикоуретерален рефлукс, стеснување на уринарните канали), балкански ендемични нефропатија, оштетување на бубрезите предизвикано од разни лекови, малигни тумори на бубрезите и уринарниот тракт, чија инциденца се зголемува во последните неколку децении и други.
Сепак, најчеста причина за хронична бубрежна инсуфициенција, особено во земјите од развиениот свет, денес е оштетувањето на бубрезите како дел од дијабетесот и високиот крвен притисок. Практично, околу 40 отсто од пациентите кои денес се лекуваат на дијализа ја имаат токму оваа причина за нарушена бубрежна функција, вели д-р Хрвачевиќ.
„Проблемот е што овие оштетувања на бубрежната функција, поради недостаток на симптоми или присуство на мал број симптоми, генерално се откриваат само во подоцнежните фази на болеста, односно години или децении по дијагнозата на дијабетесот. или хипертензија“, посочува тој.
Исто така, вели д-р Хрвачевиќ, до оштетување на бубрезите може да доведе и современиот начин на живот кој се карактеризира со голема количина на стрес и употреба на аналгетици, како и зголемување на малигните заболувања, за чие лекување често е потребна употреба на хемотерапија.
Според него, треба да се издвои некритичката употреба на нестероидни антиревматски лекови (ибупрофен, диклофенак, напроксен и други) кои може да се добијат без рецепт.
„Кај некои пациенти, употребата на овие лекови може да доведе до посебен облик на воспаление на бубрезите (тубулоинтерстицијален нефритис) или, почесто, до токсично оштетување на бубрезите, особено кај пациенти кои веќе имаат нарушена бубрежна функција. „Од мојот секојдневен контакт со пациентите, забележав дека многу пациенти со хронично нарушена функција на бубрезите се неинформирани за можноста за влошување при употреба на овие аналгетици, особено ако тие се земаат континуирано подолг временски период“, вели д-р. Хрвачевиќ.
Исто така, релативно честа употреба на инхибитори на протонска пумпа кои се користат за третман на стомачни заболувања и гастроезофагеален рефлукс (омепразол, пантопразол, есомепразол, робепразол итн.) со продолжена употреба може да доведе до оштетување на функцијата на бубрезите или да го влоши веќе постоечкото оштетување, додава тој. .
„Се разбира, некои антибиотици, антимикотици или антивирусни лекови како што се аминогликозидите (гентамицин, амикацин, нетилмицин), амфотерицин, ацикловир итн. тие исто така може да доведат до реверзибилно или поретко неповратно оштетување на бубрежната функција. За жал, различни видови на оштетувања на бубрезите се јавуваат и со примена на најновите форми на терапија за различни малигни заболувања, односно примена на т.н. биолошки терапии“, посочува тој.
Генерално, на сите пациенти кои имаат одреден степен на нарушена бубрежна функција им се советува да го известат докторот кој им препишува некоја медицинска терапија или доколку е потребно да се консултираат со нефролог, нагласува д-р Хрвачевиќ.
Како да препознаете бубрежни заболувања
Болестите на бубрезите и уринарниот тракт првично се препознаваат врз основа на симптомите и знаците регистрирани при физички преглед од страна на лекар. Спектарот на симптоми и знаци на бубрежни заболувања е доста широк и во голема мера зависи од типот на бубрежно заболување.
„Најчести симптоми се тапи или остри болки во долниот дел на грбот кои можат да бидат без ширење или со пропагирање по уринарниот тракт, кога се придружени со гадење и повраќање, што најмногу се забележува кај пациенти со камења во уринарниот тракт. Покрај тоа, бубрежните заболувања може да се манифестираат со отекување на телото (особено на лицето и нозете) и проблеми со мокрењето (често мокрење, вклучително и ноќно мокрење, промени во количината и изгледот и мирисот на урината, присуство на крв или пена во урината и сл.)“, вели докторот.
Еден од важните знаци што може да укажуваат на бубрежна болест е покачен крвен притисок. Кога се развива хронична бубрежна инсуфициенција, клиничката слика зависи од предизвикувачката болест и стадиумот на хронична бубрежна инсуфициенција, додава тој.
„Во почетните фази на хронична бубрежна инсуфициенција, пациентите практично можат да бидат без никакви симптоми, а болеста се открива главно преку лабораториски тестови (патолошки наоди во урината, покачен серумски креатинин и други). Понекогаш првиот знак на хронична бубрежна инсуфициенција е покачен крвен притисок, така што е неопходно е сите пациенти со хипертензија да бидат подложени на лабораториски анализи и преглед од нефролог. Како што споменавме погоре, еден од првите знаци може да биде и често мокрење, мокрење во текот на ноќта, сува уста и зголемена жед и промени во изгледот на урината (бледа, пена урина или присуство на крв во урината)“ посочува.
Д-р Хрвачевиќ истакнува дека хроничната бубрежна инсуфициенција е прогресивна болест и дека на нејзиниот тек примарно влијае активноста на предизвикувачкото заболување, но секој друг стрес како дехидрација, разни инфекции или земање нефротоксични лекови доведува до нејзино влошување.
„Во напредната фаза на хронична бубрежна болест, практично нема органски систем во нашето тело што не може да биде засегнат. Најчести симптоми се замор, гушење, губење на апетит, гадење, повраќање, чешање на кожата и појава на кожни крварења, оток на телото, нарушување на состојбата на свеста, раздразливост, бавно размислување, болки во коските, грчеви во мускулите итн. . „Доколку не се лекува еден од методите за замена на бубрежната функција (хемодијализа, перитонеална дијализа или трансплантација), болеста завршува со смртен исход“, предупредува докторот.
Рани знаци на бубрежна болест
Секоја болка или оток во долниот дел на грбот не секогаш значи постоење на бубрежно заболување, вели д-р Хрвачевиќ и додава дека во вакви ситуации лекарот врз основа на карактеристиките на болката или отокот во долниот дел на грбот и со помош на лабораториски тестови ќе утврди дали болката во долниот дел на грбот е последица на бубрежна болест или болест.рбетниот столб и лумбалните мускули.
Слично на тоа, отекувањето на нозете е релативно често предизвикано од други болести како што се болестите на вените и лимфните садови, земање некои лекови (амлодипин и други вазодилататори кои се користат за лекување на висок крвен притисок), ревматски заболувања, намалена функција на тироидната жлезда, недостаток на протеини во крвта или и тешка дебелина.
Сепак, докторот додава, во почетните фази, хроничната бубрежна инсуфициенција и некои воспалителни бубрежни заболувања како што се гломерулонефритис и оштетување на бубрезите како дел од дијабетес или висок крвен притисок може да бидат без никакви симптоми.
„Дијагнозата на бубрежно заболување потоа се утврдува само врз основа на лабораториски тестови (зголемена вредност на серумскиот креатинин, патолошки наоди во урината во смисла на присуство на зголемено количество протеини во урината и присуство на еритроцити, леукоцити или цилиндри во седиментот на урината). Дополнително, пациентот мора да подлежи на ултрасонографски преглед на бубрезите, што може да покаже намалување на големината на бубрезите или намалување на бубрежниот паренхим, како и други абнормалности, како што се уринарна ретенција во бубрезите, присуство на цистични формации, камења, стеснување на уринарните канали и туморски формации), вели тој.
Според д-р Хрвачевиќ, благодарение на колор доплер ехоангиографијата, денес можеме да ја процениме и циркулацијата на крвта во бубрегот, што е од особена важност кога се истражува причината за покачениот крвен притисок, но и за прогнозата за хронично оштетување на бубрезите.
„Во зависност од овие првични наоди, пациентот треба да биде упатен на понатамошен нефролошки преглед со цел да се постави конечна дијагноза и да се утврди адекватна терапија“, додава тој.
Раното дијагностицирање на хроничната бубрежна инсуфициенција е од големо значење, бидејќи прогресијата на бубрежната инсуфициенција може значително да се забави, а понекогаш и да се запре со примена на соодветни терапевтски и диететски мерки, посочува докторката.
„Затоа, на сите пациенти со ризик од развој на хронична бубрежна инсуфициенција (пациенти со дијабетес, висок крвен притисок, пациенти со семејна историја на бубрежни заболувања, пациенти на поодмината возраст) им се советува да подлежат на годишни лабораториски прегледи (мерење на крвен притисок, утврдување на креатинин во крв и урина преглед и ултразвучен преглед на бубрезите и уринарниот тракт)“, вели тој.
Симптоми и лабораториски тестови кои укажуваат на проблем
Клиничката слика зависи од видот на бубрежното заболување и стадиумот на болеста, посочува д-р Хрвачевиќ.
„Првично, пациентите практично можат да бидат без никакви симптоми, особено кога станува збор за оштетување на бубрезите како дел од дијабетес, хипертензија или некои имунолошки инфламаторни заболувања (различни видови на гломерулонефритис и други нефритис). Во такви случаи, единствен начин да се утврди оваа штета е преку лабораториски анализи (патолошки наоди во урината, покачен серумски креатинин и сл.)“, вели тој.
Лекарот укажува дека треба да се има предвид дека нормалната вредност на серумскиот креатинин не мора да значи отсуство на бубрежна болест.
„Имено, вредноста на серумскиот креатинин се зголемува само кога функцијата на бубрезите е намалена за 50 или повеќе проценти. Затоа при севкупниот преглед на пациентот за бубрежно заболување задолжително е преглед на урина и преглед од нефролог, вклучително и ултрасонографски преглед на бубрезите и уринарниот тракт“, наведува тој.
Бубрежното заболување може да укаже и на постоење на анемија, која обично се јавува кога има и оштетување на функцијата на бубрезите.
„Кога станува збор за инфламаторни заболувања на бубрезите (особено кај примарните и секундарните гломерули фритиса) во лабораториски анализи можеме да регистрираме забрзана седиментација на еритроцитите, промени во крвната слика и серумските протеини и позитивни специфични имунолошки тестови како што се антинуклеарни антитела, p-ANCA, C-ANCA, намалување на вредноста на поединечните компоненти на комплементот итн. ., истакнува д-р Хрвачевиќ.
Кај напредната бубрежна инсуфициенција, лабораториските тестови покажуваат и нарушувања на серумските електролити (особено калиум, калциум и фосфор) и промени во киселоста на крвта, односно ацидоза, додава тој.
„Во дијагнозата на ретки бубрежни заболувања, денес се достапни многу специфични тестови, вклучително и испитување на генетски мутации, кои ја утврдуваат или потврдуваат дијагнозата на наследни нефропатии (Алпортов синдром I болест и болест на тенка базална мембрана, Фабри болест, туберозна склероза и други)“, вели тој.
Некогаш првиот знак за бубрежно заболување е покачен крвен притисок, па затоа е неопходно сите пациенти со хипертензија да подлежат на лабораториски тестови и преглед на нефролог, вели соговорникот на порталот N1.
Тој додава дека други симптоми вклучуваат често мокрење, ноќно мокрење, сува уста и зголемена жед, како и промени во количината и изгледот на урината (бледа, пенаста урина или присуство на крв), болки во долниот дел на грбот и оток на телото.
Во напредна фаза, практично не постои органски систем во нашето тело што не може да биде засегнат. Најчести симптоми се замор, гушење, губење на апетит, гадење, повраќање, чешање на кожата и крварење на кожата, сиво-жолта боја на кожата, отекување на телото, нарушување на состојбата на свеста, раздразливост, бавен тек на мислите, болки во коските , грчеви во мускулите, губење на либидото и потенцијата, нарушувања на менструалниот циклус и многу повеќе“, вели тој.
Исто така, важно е да се знае, додава д-р Хрвачевиќ, дека малигните тумори во своите почетоци, кога целосно се лекуваат со операција, практично не даваат никакви симптоми.
„Често ги детектираме со ултразвучен преглед кој се прави во друга прилика и оттаму во клиничката пракса се воспостави името инцидентом (случајно одлепени тумори). „Појавата на болки во долниот дел на грбот, крв во урината и некои други општи симптоми, за жал, често значат напредна малигна болест кај која шансите за целосно излекување се значително помали“, предупредува докторот.
Која е најчеста бубрежна болест
Третманот на бубрежното заболување зависи од видот на болеста, додека лекувањето на хроничното бубрежно заболување, покрај тој третман, вклучува и третман на нејзините компликации и поврзани болести кои негативно влијаат на прогресијата на хроничното заболување на бубрезите, посочува д-р Хрвачевиќ. надвор.
„Најчестите бубрежни заболувања денес се бубрежни заболувања како дел од дијабетесот и високиот крвен притисок. Во оваа смисла, многу е важна добрата контрола на покачениот крвен притисок, чии вредности треба да бидат нормални или помали од 130/80 mmHg. Лековите на избор се АКЕ инхибитори или АТ рецептор блокатори, кои освен што го намалуваат притисокот, имаат и заштитен ефект врз преостанатите здрави функционални делови на бубрезите и може да доведат до намалување на количината на протеини што се губи во урина“, наведува тој.
Сепак, додава тој, кај повеќето пациенти, за добра контрола на покачен крвен притисок, неопходна е комбинација на овие лекови со други групи на лекови како што се антагонисти на калциум, бета блокатори итн.
„Кај пациентите со дијабетес, исклучително е важно да се постигне добра контрола на нивото на гликоза во крвта, односно одржување на концентрацијата на гликолизиран хемоглобин (хемоглобин A1C) под 7 проценти. Неодамна ни е достапна нова група на лекови – инхибитори на SGLT2. Овие лекови, освен што го намалуваат нивото на гликоза во крвта, имаат и заштитно дејство на бубрезите (намалување на загубата на протеини преку бубрезите и други ефекти), па според најновите студии кај пациенти со дијабетес, можат да го намалат ризикот од развој на хронична бубрежна болест за околу 30 проценти, односно може значително да ја забават прогресијата на веќе постоечката хронична бубрежна инсуфициенција“, вели докторката.
Најновите истражувања покажуваат дека најновите нестероидни антагонисти на минералокортикоидните рецептори (финеренон) можат да имаат сличен ефект врз забавување на прогресијата на хроничната бубрежна инсуфициенција, додава тој.
„Комбинацијата на овој лек со SGLT2 инхибитори и АКЕ инхибитори/блокатори на АТ рецепторот може да има дополнителен или адитивен ефект, но за жал е ограничен со појавата на покачени нивоа на калиум во серумот, што повторно благодарение на новата генерација на Смолите за размена на јони во цревата (патиромер) не мора да бидат нерешлив проблем“, вели тој.
Според него, во напредната фаза на болеста, многу е важно да се регулира нивото на фосфати во крвта, што се постигнува покрај исхраната со примена на т.н. фосфорни хелатори, т.е. врзива за фосфор во дигестивниот тракт кои го намалуваат ресурсот на фосфор во исхраната.
„Денес на располагање имаме бројни т.н некалциум фосфорни врзива (лантан карбонат, севеламер и други) кои се многу побезбедни во однос на избегнување калцификација на крвните садови и срцевите залистоци, но за жал се и многу поскапи“, нагласува тој.
Д-р Хрвачевиќ, исто така, вели дека од големо значење е и навремената корекција на дефицитот на витамин Д, кој практично секогаш ги придружува напредните фази на хронична бубрежна слабост, особено за избегнување на компликации на коскениот систем.
„Ако зголемената активност на паратироидните жлезди (секундарен хиперпаратироидизам) се развива како дел од покачените концентрации на фосфор во крвта, денес, наместо хируршки третман, имаме достапни многу ефикасни лекови за намалување на нивната активност (цинакалцет, етелкалцетид)“, вели тој.
Тој додава дека анемијата „е редовен придружник на хронична бубрежна слабост и денес може успешно да се коригира со употреба на различни парентерални препарати на железо и стимулатори на еритропоеза (рекомбинирани еритропоетини и слични лекови) или лекови кои ја стимулираат коскената срцевина да произведува црвени крвни зрнца. “.
„На пазарот има повеќе препарати и главно се користат во форма на инјекции кои се даваат субкутано 7 или 15 дена. Група лекови кои можат да се користат за иста намена во форма на таблети е во финално тестирање“, вели докторката.
Во напредната фаза на болеста се јавува ацидоза (зголемена киселост на крвта), која се коригира со употреба на бикарбонати, додава тој.
Хроничната бубрежна инсуфициенција е прогресивна болест и нејзиниот тек е првенствено погоден од активноста на предизвикувачкото заболување, но секој друг стрес како дехидрација (губење течност), разни инфекции или земање нефротоксични лекови доведува до нејзино влошување, вели д-р Хрвачевиќ.
„Пациентите со хронична бубрежна инсуфициенција треба да се консултираат со лекар (секогаш кога е можно со интернист или нефролог) за безбедноста на земање на лекот или потребата да се прилагоди неговата доза на степенот на бубрежна инсуфициенција при земање нови лекови, имајќи предвид дека многу лекови се излачуваат преку бубрезите и дека несоодветна доза може да доведе до нивно акумулирање во крвта со манифестација на бројни несакани ефекти“, предупредува докторот.
Тој додава дека посебно внимание треба да се посвети на лековите кои се земаат без лекарски рецепт, како што се нестероидните антиревматски лекови (диклофенак, ибупрофен и други лекови од оваа група), аминогликозидните антибиотици (амикацин, гентамицин) и инхибиторите на протонската пумпа. (омепразол, панопразол и други).односно лекови кои се користат за намалување на металоиди, а за кои се објавуваат се повеќе податоци за негативното влијание врз функцијата на бубрезите.
„Јодните контрасти кои денес често се користат при радиолошки прегледи (компјутерска томографија, интравенска урографија итн.) можат да имаат токсичен ефект врз бубрезите и да доведат до влошување на хронична бубрежна инсуфициенција, особено кај пациенти со напредни стадиуми на бубрежна инсуфициенција и кај пациенти со оштетување на бубрезите кое е предизвикано од дијабетес. Затоа, многу е важно овие прегледи, доколку е потребно, да се вршат кај пациенти со бубрежна инсуфициенција по посебен протокол со цел да се минимизираат токсичните ефекти на контрастот врз бубрезите“, смета тој.
Бактериските инфекции на уринарниот тракт се исто така доста чести во клиничката пракса, особено кај женската популација. Најчести се инфекциите на мочниот меур (циститис) предизвикани од цревни патогени (Escherichia coli, Proteus, Klebsiella, Enterococcus и други).
„Доколку инфекцијата не се лекува навремено, може да се прошири на бубрегот, што е придружено со појава на болки во долниот дел на грбот, висока температура, морници, слабост, мачнина и други неспецифични симптоми. Инфекциите се третираат со антибиотици и се препорачува да се остави примерок од урина за уринокултура пред да се започне со антибиотска терапија. „Веднаш може да се започне со антибиотска терапија, а по пристигнувањето на резултатите од уринокултурата може да се смени доколку е потребно во согласност со наодите од антибиограмот“, вели тој.
На сите лица со повторени инфекции на уринарниот тракт им се препорачува да направат ултрасонографски преглед на бубрезите и уринарниот тракт и/или MSCT урографија.
„Целта на овие прегледи е да се исклучат болести кои поддржуваат појава на уринарни инфекции (анатомски аномалии, везикоуретерален рефлукс, камења, стеснување на уринарниот канал, зголемување на простатата и други). „Повторените епизоди на уринарни инфекции, покрај кратки курсеви на антибиотици, може да бараат и неколкумесечни профилактички дози на антибиотици или уроантисептици и вакцини“, вели д-р Хрвачевиќ.
Превентивните мерки, додава тој, вклучуваат зголемен внес на течности (вклучувајќи две до три шолји уролошки чај дневно), избегнување на одложување на празнењето на мочниот меур, носење памучна долна облека, затоплување на нозете и долниот дел од телото за време на студено време и туширање пред и по однос.
Нефролитијазата (присуство на камења во бубрезите и уринарниот тракт) е релативно честа болест во Србија. Денес, уролозите располагаат со голем број високоефикасни неоперативни методи на лекување за лекување на камења, вели докторот.
„Повторените и билатералните бубрежни камења може да доведат до оштетување на функцијата на бубрезите. Затоа кај овие пациенти се препорачува задолжителен метаболичко-ендокринолошки преглед од нефролог чија цел е откривање на причината за формирање на камења и нејзино решавање. На пациентите со нефролитијаза им се препорачува да го зголемат внесот на течности (2,5 до 3 литри на ден), негазирана вода, лимонада и уролошки чаеви, притоа избегнувајќи газирана вода и сок од грејпфрут, како и големи количини на витамин Ц, кој го зголемува излачувањето на оксалат во урината и со тоа го зголемува ризикот од „создавање камења“, наведува тој.
Лекарот советува и помал внес на сол и протеини од животинско потекло и храна богата со оксалати (лиснат зеленчук, јаткасти плодови, чоколадо и сл.) во исхраната. Дозволено е внесување млеко и млечни производи, но не треба да се претерува, смета тој.
„Значаен напредок е постигнат и во лекувањето на некои ретки бубрежни заболувања како што е полицистичната бубрежна болест. Имено, употребата на лекот Толваптан, кој за жал се уште не е регистриран кај нас, го забавува влошувањето на функцијата на бубрезите кај овие пациенти. Третманот на примарен и секундарен гломерулонефритис вклучува употреба на имуносупресивна терапија. Во последните години е постигнат значителен напредок со воведувањето во пракса на нови имуносупресиви и т.н. биолошка терапија, односно различни хуманизирани моноклонални антитела кои се регистрирани и во Србија“, посочува докторката.
Која храна е добра за бубрезите
Д-р Хрвачевиќ нагласува дека исхраната на пациентот може да влијае на прогресијата на хроничната бубрежна инсуфициенција и нејзините компликации.
„Имено, намалувањето на внесот на протеини, освен што ја забавува прогресијата на хроничната бубрежна инсуфициенција, може да влијае и на намалувањето на уреата и другите уремични токсини и да го намали оптоварувањето на организмот со киселини и фосфор. Оптималната исхрана мора да се приспособи на секој поединечен пациент и неопходно е во неговото креирање да учествуваат нефролог и лекар специјализиран за нутритивна хигиена. Во принцип, во најголема мера зависи од степенот на бубрежна слабост, типот на бубрежна слабост и присуството на други придружни болести како што се висок крвен притисок, дијабетес или срцева слабост“, објаснува тој.
Исто така, додава докторот, некои лабораториски резултати како што е концентрацијата на калиум или фосфат во крвта на пациентот може да бараат промена на исхраната.
Кај пациенти со стапка на гломеруларна филтрација (GFR) ≥60 mL/min/1,73 m2, не е неопходно да се воведат посебни диететски мерки во споредба со здрави луѓе, односно тие се советуваат само да следат здрава исхрана. Кај пациенти со стапка на гломеруларна филтрација помала од 60 mL/min/1,73 m2, се советуваат следните диететски мерки:
● Дневен внес на протеини 0,6 -0,8 g/kg по килограм телесна тежина, земајќи ја предвид нутритивната состојба на пациентот. Кај пациенти со построго намалување на внесот на протеини, лекарот може да утврди замена на есенцијалните амино киселини во форма на таблети. Периодични прегледи од нефролог и нутриционист се задолжителни за да се избегне доведување на пациентот во состојба на неухранетост. Протеините од растително потекло немаат негативен ефект врз прогресијата на хроничната бубрежна инсуфициенција и затоа нема потреба од ограничување на нивниот внес.
● Прекумерниот внес на сол може да доведе до влошување на хипертензијата (висок крвен притисок), отекување на телото или појава на вишок течност во телото со последователно негативно влијание врз состојбата на кардиоваскуларниот систем. Затоа, на пациентите со висок крвен притисок им се советува да го намалат внесот на натриум до 2,3 грама дневно (околу 5 грама сол), а информациите за содржината на сол во различните намирници треба да добијат од нутриционист. Внесувањето сол може да биде малку послободно кај пациенти кои немаат хипертензија и отоци, односно вишок течност во телото или срцева слабост. Примената на калиумова сол е контраиндицирана кај пациенти со хронична бубрежна инсуфициенција.
● Внесувањето на калиум зависи од неговата концентрација во крвта. Поблаг степен на хронична бубрежна инсуфициенција обично не бара посериозно ограничување на внесот на калиум. Сепак, треба да се има на ум дека некои болести како што се дијабетесот и земањето на некои лекови (ACE инхибитори, блокатори на АТ рецепторот, антагонисти на минералокротикоидни рецептори) кои често се препишуваат на пациенти со хронична бубрежна инсуфициенција, може да ја зголемат концентрацијата на калиум во крвта со последователни сериозни ефекти.на работата на срцето.
lВнесувањето на калциум треба да се ограничи на 1-1,5 грама дневно. Прекумерното внесување на калциум може да доведе до негово несакано таложење во крвните садови, срцевите залистоци и другите ткива.
lМаксималниот дневен внес на фосфор не треба да надминува 1 грам дури и кога концентрацијата на фосфор во крвта е во нормални граници. Во напредните фази на бубрежна инсуфициенција, покрај ограничувањето на внесот на фосфор, може да бидат потребни лекови или врзувачи на фосфор во дигестивниот тракт кои не дозволуваат негова ресорпција во крвта или понова генерација на лекови кои ја попречуваат неговата ресорпција преку цревната слузница. Особено треба да се избегнува неорганскиот фосфор, кој се наоѓа како конзерванс во нивните пијалоци и храна.
lМаксималниот калориски внес треба да биде од 30 до 35 kcal/kg/ден, при што мастите треба да сочинуваат помалку од 30% од калорискиот внес (заситени масти помалку од 10%). Дебелината има негативно влијание врз прогресијата на бубрежната инсуфициенција и може да биде и генератор на болести на кардиоваскуларниот и локомоторниот систем.
Како високиот крвен притисок, дијабетесот и дебелината влијаат на бубрезите?
Долготрајната и лошо контролирана хипертензија (зголемен крвен притисок) доведува до оштетување на крвните садови на бубрезите со последователно слабеење на функцијата на бубрезите, предупредува д-р Хрвачевиќ.
„Дијабетесот по неколкугодишно траење, особено кога не е добро регулиран, доведува до развој на дијабетична нефропатија, која подразбира многу специфично оштетување на бубрежните гломерули, но и на крвните садови и другите бубрежни структури. Првиот знак на дијабетична нефропатија е зголемена концентрација на албумин во урината и хиперфилтрација, односно зголемена вредност на јачината на гломеруларната филтрација“, вели тој.
Понатамошната прогресија на болеста може значително да се забави со употреба на лекови од групата на АКЕ инхибитори или блокатори на рецепторот на ангиотензин, додава тој.
„Неодамна, нова група на лекови, имено инхибитори на SGLT 2 (дапаглифлозин, емпаглифлозин) се користи за истата цел и често во комбинација со гореспоменатите лекови. Станува збор за лекови кои вообичаено се користат за лекување на дијабетес, но за кои е докажано дека значително ја намалуваат загубата на протеини во урината и ја забавуваат понатамошната прогресија на оштетувањето на бубрежната функција, дури и кај пациенти чија бубрежна слабост е предизвикана од болести различни од дијабетична нефропатија“, посочува тој.
Според него, дебелината може да доведе до заболување на бубрезите преку развој на дијабетес или висок крвен притисок, но може да генерира и бубрежна болест (т.н. секундарна фокусна сегментална гломерулосклероза), што често доведува до сериозно оштетување на функцијата на бубрезите или влошување на постојните функцијата на бубрезите.
Кои животни навики се најопасни за здравјето на бубрезите
Едноставно кажано, здравјето на бубрезите може да се зачува со здрав начин на живот, т.е. избегнување дебелина и редовно вежбање, адекватен внес на течности (по можност негазирана вода и лимонада), избегнување на лоши животни навики како што се пушење цигари и често и неумерено консумирање алкохолни пијалоци и избегнување земајќи лекови и препарати кои токсично делуваат на бубрезите (аналгетици, креатин и сл.), вели д-р Хрвачевиќ.
„Пушењето цигари, имено, доведува до вазоконстрикција (смалување) на бубрежните крвни садови со последователно влошување на постоечката бубрежна слабост. Некритичкото и често консумирање алкохолни пијалоци доведува до дехидрација, што неповолно влијае на функционирањето на бубрезите“, посочува тој.
Тој нагласува дека употребата на суплементи (додатоци во исхраната) треба да биде насочена и секогаш во консултација со лекар.
„Постојат извештаи во литературата дека некритичката употреба на некои додатоци (креатин што го користат спортистите), особено во комбинација со нефротоксични лекови или кај луѓе кои веќе имаат бубрежна болест, може да биде поврзана со оштетување на функцијата на бубрезите“, додава тој.
Кога станува збор за физичката активност, а за неодамнешните искуства од мојата пракса, д-р Хрвачевиќ нагласува дека физичката активност треба да биде постепена и умерена.
„Екстремната физичка активност, особено кај неподготвени лица, може да доведе до рабдомиолиза (оштетување на мускулните клетки) со последователно ослободување на миоглобинот во циркулацијата. Миоглобинот може да предизвика сериозно оштетување на бубрезите кое понекогаш бара третман на дијализа. „Симптомите се појава на мускулна болка по физички напор, темно кафеава боја на урината, намалување на количината на урина, гадење, палпитации, слабост и други“, наведува тој.
Во вакви случаи, додава тој, потребно е што поскоро да се контактира со лекар за инфузија и друга терапија која спречува посериозно оштетување на бубрезите, но и други многу сериозни компликации кои можат да настанат во оваа состојба.
Тој посочува дека, во поширока смисла, превенцијата е претставена со редовни систематски прегледи, кои особено се препорачуваат за лицата кои боледуваат од дијабетес или хипертензија, постарите лица, лицата со семејна историја на бубрежни заболувања и дебели луѓе.
„За жал, голем број бубрежни заболувања сè уште не можат да се спречат, но нивното рано откривање, кое вклучува годишни систематски прегледи (мерење на крвен притисок, преглед на крв и урина и ултрасонографски преглед на бубрезите и уринарните патишта) може да помогне да се избегнат или значително успорете го оштетувањето на функцијата на бубрезите. Ова особено се однесува на болести кои доведуваат до најчести оштетувања на бубрежната функција, како што се дијабетесот и високиот крвен притисок“, нагласува тој.
Што се однесува до општите превентивни мерки, лекарот советува поголем дневен внес на течности, односно околу 1,5 до 2 литри течност дневно (во текот на летните месеци и повеќе), здрава исхрана со помалку сол и црвено месо и избегнување на дебелина и редовен физички активност.
„Накратко, живејте здрав живот, пијте доволно течности и периодично проверувајте го шеќерот во крвта бубрезите. За секоја чаша вода бубрегот вели БЛАГОДАРАМ!“, вели д-р Рајко Хрвачевиќ.
