Извештај на германски Cajt: „Мрачна иднина на Србите во Косово“
Германскиот неделник „Цајт“ објави репортажа од Косово. Уредниците го нарекоа текстот „Со непомирливите“, истакнувајќи дека границата меѓу Косово и Србија стана една од опасните пукнатини во Европа.
Авторот на текстот, Улрих Ладурнер, го започнува својот извештај со опис на италијански карабинери од Калабрија, кој го чува мостот меѓу Јужна и Северна Митровица. Авторот има впечаток дека на карабинерите им е здодевно, гледајќи го северниот дел на градот преку реката Ибар, пренесува Дојче веле.
„Всушност, мнозинството Срби живеат таму, а Србите од Косово се сметаат за потенцијални поттикнувачи на немири. Во пресрет на Божиќ поставија барикади, имаше закана за насилство, се зборуваше дури и за војна. Неговиот поглед е насочен директно кон булеварот Петра I, кој е украсен со српски знамиња, како градот да се подготвува за празничен херојски пречек. Развиореното ткиво на знамето сака да каже – ние сме дел од Србија. Кој го разбира тоа?“, вели карабинерите, фрлајќи ја цигарата на асфалтот и влегувајќи во возилото да се загрее.
Авторот потоа споменува познати факти – прогласувањето на независноста на Косово, наведува дека 110 земји ја признале таа независност, но не и пет членки на ЕУ, и дека за Србија таа останува српска покраина која насилно и била одземена во 1999 година.
Статусот на Косово – отворена рана
„И по 23 години статусот на Косово останува отворена рана која нема да зарасне, бидејќи тоа нема да го направи претседателот на Србија, Александар Вучиќ. За него косовските Срби се корисен инструмент. Кога сака, може да ги искористи и да поттикне немир за да покаже дека е незаменлив на Балканот – или јас или војна. Тоа е премолчената порака што Вучиќ ја испраќа во Брисел, кога го разгорува пожарот во Косово. А Брисел не се плаши ништо повеќе од дестабилизација на Западен Балкан, токму сега кога беснее војна во Украина. Навистина, треба да се загрижи дека Владимир Путин сака да предизвика конфликт во тој регион, за да и нанесе дополнителна штета на Европската унија. Путин има многу пријатели меѓу српските политичари“, наведува авторот во текстот.
Германскиот новинар го наведува и примерот на Милорад Додик, кој неодамна му оддаде чест на Путин, а присуствуваа и министерот за надворешни работи на Србија, како и синот на претседателот. Во текстот се споменува и одбивањето на Белград да воведе санкции кон Русија.
„Блискоста на Србија со Путин околу Косово создава опасна геополитичка пукнатина среде Европа. Но, дали е навистина вистина дека косовските Срби се само марионети во рацете на белградските власти? Дали излегуваат на улица само по налог на својот господар или имаат свои легитимни барања? Кој сака да дознае, мора да разговара со претставниците на Српската листа, партијата која го освои мнозинството од гласовите на Србите на Косово. Но, тие не разговараат со медиумите или со некој друг“, посочува тој.
Авторот потоа им ја раскажува на своите читатели праисторијата на актуелниот конфликт – од спорот за плочите, напуштањето на институциите на Косово, преку барикадите и нивното отстранување.
„Вучиќ слаб, Курти диктатор“
„И во Северна Митровица има луѓе кои сакаат да зборуваат, но кои ја негираат тезата за марионети. Марко Јакшиќ е еден од нив. Овој триесет и деветгодишник е член на партијата СДП (Слобода, Демократија, Правда)“, пишува новинарот.
Јакшиќ изјавил дека Србите во Митровица одлуката ја донеле спонтано, без влијание однадвор, дека немале избор, бидејќи со години биле закопани до ѕидот, а тоа не се случило по наредба од Белград.
Спомнувајќи го примерот со убиството на Оливер Ивановиќ, кој беше шеф на партијата на Јакшиќ, авторот наведува дека „во Митровица може да биде опасно да се противречи на владетелот од Белград“.
„На Јакшиќ тоа не му е грижа. Седи покрај прозорецот во кафуле на булеварот Крал Петар Први и на сите гледаат дека разговара со новинар. Колку повидливо, толку побезбедно, барем во тоа е убеден“, се вели во текстот.
За Вучиќ Јакшиќ вели дека е многу слаб, дека постојано попушта, а за Курти дека е диктатор кој постојано ги брка косовските Срби до ѕид.
Потоа авторот ги кажува своите впечатоци – дека се видливи знаци на влошување на српската заедница во Приштина, Штрпце, Грачаница, дека многумина одат во Митровица, а оттаму и во Србија.
„Мрачна иднина на Србите“
„Дури и во Северна Митровица евидентно е дека иднината на Србите во Косово е мрачна. Фасадите на зградите се валкани, неколкуте продавници го зрачат сомнителниот шарм на пропаднатиот реал-социјализам, ѓубрето се трупа во внатрешните дворови. Дали е тоа резултат на иселувањето, карактеристично за целиот Западен Балкан, или Србите на Косово се заложници на рамнотежата на силите меѓу Косово и Србија, дискриминирани од едниот, зависни од другиот? Дали заминуваат затоа што се исцрпени?“, прашува авторот на текстот за Цајт.
Новинарот ја опишува средбата со Александар Рапајиќ, програмски директор на невладината организација Центар за застапување на демократската култура (ACDC). Има и лична биографија на соговорникот, која за авторот е пример за судбината на косовските Срби во последните две години и децении. Рапајиќ живеел во Приштина до 1999 година, потоа со мајка си заминал во Белград, а потоа се вратил во Митровица, каде се оженил и основал семејство. Имаше книжарница, но бидејќи Приштина го забрани увозот на српски книги како одговор на забраната за употреба на косовски учебници во Прешево, тој се префрли на играчки.
„Тој вели дека не е за српскиот претседател, но на прашањето дали Србите на Косово се дискриминирани, тој јасно одговара – Да. Списокот на поплаки што ги наведува е долг. Дипломите од училиштата и универзитетите од Митровица не ги признаваат косовските институции, а владите на Косово и Србија се договорија со договор од 2016 година за взаемно признавање на дипломите. Тој вели дека српскиот јазик е втор официјален јазик во државата, но правото на Србите да го зборуваат својот јазик во институциите не вреди ниту хартијата на која е напишан законот. А пред се, тука е и Заедницата на српските општини, која на Србите во Косово им дава ограничени права на автономија“, вели тој.
Пример за Дечан
Текстот не потсетува дека бриселскиот договор е потпишан во 2013 година со кој се гарантира формирање на таков Сојуз, но дека актуелниот премиер на Косово, Аљбин Курти, не сака ни да слушне за тоа, тврдејќи дека „тој сојуз на општини би да се формираат само со намера да го дестабилизираат Косово“.
Авторот оценува дека непопустливоста на Курти може да се објасни со неговиот престој во српски затвор меѓу 1999 и 2001 година, но исто така додава – дури и ако неговите аргументи се точни, бриселскиот договор пред него го потпишала косовската влада, а договорите мора да се почитуваат. . Затоа западните амбасади вршат притисок.
„И Брисел и Вашингтон сакаат мир на Балканот, а Заедницата на српски општини би се погрижила да има мир – барем таква е претпоставката. Дали е точно, никој не може да каже. Можеби мирот може да се наметне, но не и довербата. Мора да расте со зборови, постапки и гестови. Еве, на пример, примерот на српскиот манастир Дечани. По прогласувањето на независноста, косовските институции му одзеле на манастирот 24 хектари обработливо земјиште. Манастирот поднесе жалба до судот и Уставниот суд на Косово во последен степен одлучи дека монасите биле во право. Пресудата беше донесена во 2018 година, но до денес не е спроведена. Српските монаси до ден денес чекаат да им биде вратен имотот“, заклучува новинарот.
