На почетокот се чинеше дека не можат да одлучат на чија страна се. Минатата недела, голем број земји од Персискиот залив, кои традиционално негуваат пријателски односи со САД и Европската унија, не сакаа веднаш отворено да ја осудат руската инвазија на Украина.Но, во последните неколку дена тоа се промени. Првично, некои од овие земји се чинеше дека не сакаат да поддржат резолуција на Обединетите нации (ОН) со која се осудува инвазијата и се повикува Русија да ги повлече своите сили од Украина, но на крајот во средата (2-ри март) речиси сите земји од Блискиот Исток го поддржаа нејзиното усвојување. Дојче веле.
Од 193 земји-членки на ОН, 141 го поддржаа актот, 35 беа воздржани, а само пет гласаа против резолуцијата. Од тие пет, Сирија беше единствената земја од Блискиот Исток. Причините за ова се јасни: Русија е сојузник на сирискиот диктатор Башар ал-Асад и го смени текот на сириската граѓанска војна во негова корист кога воено интервенираше во конфликтот во 2015 година.
Иран и Ирак беа меѓу 35-те воздржани, а Мароко воопшто не гласаше. Во антивоената изјава, Ирак рече дека се воздржувал „поради нашата историска позадина и нашите страдања што произлегуваат од тековните војни против нашите народи“.
Сите други земји од Заливот му се придружија на остатокот од светот во осудата на руската инвазија. Но, зошто им требаше толку време на овие наводни пријатели и сојузници на Западот за да ја донесат таа одлука?
Политичко балансирање
За земјите од регионот ова е „стопроцентно балансирање“, вели за ДВ Дина Есфандијари, програмски советник за Блискиот Исток и Северна Африка во истражувачкиот центар на Меѓународната кризна група. „Тие балансираат меѓу два гиганти. „Начинот на кој Обединетите Арапски Емирати се однесуваа на минатонеделното гласање во Советот за безбедност е добар пример за тоа“, рече Есфандијари. ОАЕ претседава со Советот за безбедност на ОН во март, откако се приклучи на Советот во јануари како една од неговите 10 непостојани членки. Постојани членки се Велика Британија, Кина, Франција, САД и Русија.
Ден по почетокот на руската инвазија, на предлог на САД во Советот за безбедност беше изгласана нацрт-резолуција за осуда на инвазијата. Единаесет од 15-те земји се согласија со осудата. Тројца членки беа воздржани: Кина, Индија и Обединетите Арапски Емирати. Русија гласаше против и стави вето на усвојувањето на резолуцијата.
„Обединетите Арапски Емирати испратија порака до Соединетите Држави „Не сме задоволни со вас“, објасни Есфандијари. ОАЕ јасно почувствуваа дека САД, со кои тесно соработуваат во безбедносниот сектор, не ги сфатија доволно сериозно неодамнешните напади врз Абу Даби. Во јануари и февруари бунтовниците Хути во блискиот Јемен истрелаа проектили и беспилотни летала кон Абу Даби. ОАЕ сакаа поинаква резолуција на Советот за безбедност, а Русија на крајот ја поддржа позицијата на ОАЕ.
„Значи, навистина можете да видите како Обединетите Арапски Емирати балансираа“, рече Есфандијари, истакнувајќи дека таквото однесување веројатно е повеќе реакција на актуелните настани отколку долгорочна стратегија. „Но, пред ова гласање, ми се чини, имаше многу повеќе лобирање од американската страна“, продолжи таа. „Мислам дека земја како ОАЕ можеби била малку изненадена од тоа како меѓународната заедница реагираше на нејзиното гласање минатата недела.
„Откако Обединетите Арапски Емирати ги сфатија глобалните импликации, избраа пристап за избегнување на едната страна“, рече Синзија Бјанко, соработник во посета на канцеларијата на Европскиот совет во Берлин и експерт за Заливот.
Тие не би сакале да избираат доколку не мораат
Но, дали гласањето во ОН ќе се претвори во конкретна акција е сосема друго прашање. Додека повеќето земји во регионот ја потпишаа резолуцијата, само три – Израел, Кувајт и Турција – конкретно ја споменаа Русија во внимателно дозирани изјави, објаснувајќи ја својата позиција за време на гласањето. Тие го истакнаа мирот, дипломатијата и почитувањето на територијалниот интегритет на другите земји. Некои земји од Персискиот залив дури и не ја спомнаа Украина.
Експертите тврдат дека овој балансирачки чин трае веќе некое време на Блискиот Исток и е последица на постепеното повлекување на САД од регионот, кое започна во времето на поранешниот американски претседател Барак Обама. Земјите од Блискиот Исток сфатија дека им требаат повеќе пријателски земји во однос на надворешната политика. Ова е и причината зошто, барем на почетокот, многу земји во регионот едноставно не го гледаа ова како своја „борба“.
Тие ја гледаат „кризата како нешто што првенствено се однесува на интересите на САД, ЕУ и НАТО, што им овозможува безбедно да останат на страна“, рече Џералд М. Фајерштајн од Институтот за Блискиот Исток во Вашингтон. Тој додаде дека тие земји не сакаат да бидат „под притисок да изберат страна меѓу нивното историско партнерство со САД и растечките економски и политички врски со Русија“.
Оружје, нафта, пари
Постојат три главни области каде врските меѓу Русија и Блискиот Исток неодамна се развија.
Безбедноста е една работа. За земји како Јордан и Израел, руското присуство во Сирија е важен фактор. Израел зависи од руската соработка кога сака да ги „удри“ регионалните послушници на својот непријател Иран во Сирија. А Јордан е веднаш до Сирија.
Во јули, Советот за безбедност треба да гласа за продолжување на хуманитарната помош во северозападна Сирија. Како постојана членка на Советот, со можност за вето на секоја одлука, разбеснетата Русија може да ја претвори таа одлука во валута за потценување.
Русија ги поддржа групите спонзорирани од Обединетите Арапски Емирати во Либија. Москва соработува со Иран во Сирија. Иран ја поддржува и владата на Асад таму.
Друга област на влијание е трговијата. Алжир, Тунис, Либија, Либан и Египет – сите увезуваат пченица од Украина и Русија и секој недостиг ќе им направи големи проблеми и зголемување на цените. ОАЕ се главен финансиски центар за Русите и ќе бидат принудени да проценат до кој степен ќе спроведуваат конкретни банкарски санкции.
И конечно, Русија и Блискиот Исток имаат испреплетени енергетски интереси. Во 2016 година, Русија се приклучи на организацијата наречена ОПЕК +, која ја прошири оригиналната Организација на земјите извознички на нафта (ОПЕК). Во таа организација Русија соработува со големите производители на нафта како Саудиска Арабија со цел да се ограничи количината на производство кога цената на нафтата паѓа, а со тоа повторно да ја подигне цената на нафтата.
Кога станува збор за Саудиска Арабија, можеби и односот на државата е плод на лична врска. Во 2018 година, раководството на Саудиска Арабија се најде на удар на критики за страшниот атентат на саудискиот дисидент Џамал Касоги во Истанбул. Само два месеци подоцна, на самитот на Г-20 во Аргентина, рускиот претседател Владимир Путин предизвика медиумска бура поздравувајќи го се поизолираниот саудиски престолонаследник Мохамед бин Салман со изборен поздрав „висока петорка“ и широка насмевка.
