Многумина сметаат дека стресот е само лоша појава, но работите не се толку едноставни, бидејќи стресот е природна, но и многу скапоцена телесна реакција.
Во ситуација која ја сметаме за заканувачка, нашето тело е ставено во состојба на висока готовност.
„Тоа предизвикува реакција во нашиот мозок“, објаснува д-р Ралф Сур, претседател на Фондацијата за здравствена писменост со седиште во Берлин, непрофитна организација чија цел е да им овозможи на луѓето да донесуваат информирани здравствени одлуки.
Сигнализирачките молекули наречени хормони на стрес, како што се норадреналин, адреналин и кортизол, се ослободуваат во крвотокот. Резервите на енергија се ставени во функција, а организмот станува повнимателен и способен побрзо да реагира. Таквата состојба, во која организмот избира да се бори, да бега или да се парализира, беше од витално значење за нашите праисториски предци кога, на пример, одеднаш се соочија со ѕвер.
Денес, средбата со дива мечка ретко е предизвикувач на стрес. Во модерното време, ова се други, секојдневни стресни фактори, како што се семејните или финансиските проблеми, бараниот шеф, постојаното притискање на времето или преоптоварувањето со сетилата во брзо темпо, дигитално поврзан свет.
Овие предизвикувачи предизвикуваат хроничен стрес и му оставаат на телото недоволна можност да се врати во нормална, опуштена состојба, а со тоа ги стимулира биохемиските процеси кои можат да доведат до болест.
„Сепак, студиите не покажаа недвосмислено директна врска помеѓу стресот и специфичните болести“, вели Сур.
Сепак, различни болести се во корелација со хроничен стрес, бидејќи тој потенцијално го оптоварува нашиот имунолошки систем и на тој начин не прави поподложни на инфекции. Покрај тоа, луѓето под стрес често усвојуваат нездрави навики како што се пушење, недоволно спиење или незаситна конзумација на нездрава храна.
Какво е влијанието на стресот врз одредени телесни системи?
1. Гастроинтестинален тракт
Стресот може да резултира со варење, дури и од храна која вообичаено добро ја поднесуваме и „ова прави многу луѓе склони кон дијареја“, открива психијатарот и научник кој се занимава со проблемот на стресот, д-р Мазда Адли, главен лекар во берлинската клиника Флиднер и раководител на Одделот за истражување на афективни нарушувања во Универзитетската болница Шарите.
Хроничниот стрес може да ги направи цревата слаби, да го намали апетитот, да доведе до горушица или уште полошо, синдром на нервозно дебело црево, вели Адли.
2. Кардиоваскуларен систем
Акутниот стрес ги зголемува отчукувањата на срцето и крвниот притисок, а хроничниот стрес може да доведе до здравствени состојби како што е хронично висок крвен притисок.
Можни се и срцеви аритмии“, предупредува Адли.
Хроничниот стрес е фактор и за срцев и мозочен удар, а ризикот се зголемува со нездравите навики по кои посегнуваме, како што е пушењето.
3. Мускулатура
Стресот може да резултира со мускулна тензија. Мускулите на вратот може да се затегнат до тој степен што го отежнуваат движењето на вратот и главата, а се појавуваат и болки во грбот.
Сето ова потенцијално доведува до нерамномерна распределба на тежината во мускулно-скелетниот систем со болни последици како лумбаго или хернија на интервертебралните дискови.
4. Метаболизам
Се смета дека стресот е можна причина за метаболички нарушувања како што се дијабетес тип 2 и висок холестерол.
„Бидејќи се чувствува загрозено, телото под стрес става во функција повеќе резерви на енергија, и шеќер и маснотии“, објаснува Адли. „Во исто време, хормоните на стресот промовираат отпорност на инсулин“, зголемувајќи го нивото на шеќер во крвта.
Згора на тоа, хормонот на стрес кортизол предизвикува телото постојано да ги надополнува резервите на шеќер и масти, што може да резултира со тоа што му дава на располагање повеќе енергија отколку што му е потребно.
Дополнителните шеќери и маснотии можат да придонесат за акумулација на штетни маснотии на абдоменот, да го ограничат протокот на крв, да ги напрегаат крвните садови и да предизвикаат метаболички нарушувања.
5. Ментално здравје
„Мозокот, а со тоа и психата, е многу чувствителен на хроничен стрес“, вели Адли. Постојаната состојба на будност води до ментални болести, а „најпознатата ментална компликација на стресот е депресијата“, предупредува Адли.
Покрај тоа, зголеменото ослободување на кортизол во крвотокот може да има негативно влијание врз концентрацијата, а постојаниот стрес може да предизвика проблеми со меморијата. Бидејќи стресот обично е придружен со анксиозност, тој исто така може да предизвика анксиозност и напади на паника на долг рок.
Значи, ако мислите дека сте хронично под стрес, треба да промените нешто. Добар почеток е да правите редовни паузи за одмор во текот на денот. Тие треба да вклучуваат кратки вежби за внимателност, како што е фокусирање на дишењето. Редовното вежбање исто така помага.
За трајно да се ослободите од стресот, важно е да ги промените моделите на однесување и размислување кои водат до него, а перфекционизмот е еден од нив. Негувањето пријателства и ангажирањето во хоби се корисни.
„Сите овие напори не само што фаворизираат ментална релаксација и позитивни емоции, туку директно ги замолчуваат звуците на постојаниот биолошки аларм на нашето тело“, заклучува Адли.
