Логопедката Неда Милошевиќ за порталот Н1 објаснува дека дислексијата е тешкотија во учењето да се чита, а вклучува и тешкотии во разбирањето на прочитаното. Детето кое наидува на овој проблем, и покрај соодветната обука, не може да научи да чита.
Манифестацијата на дислексијата варира во зависност од возраста.
„Во периодот пред училиште многу често детето веќе има потешкотии во усвојувањето на мајчиниот јазик и затоа најчесто е на логопед. Од друга страна, тешкотиите понекогаш можат да бидат многу посуптилни и затоа обично не се препознаваат на подоцнежна возраст (училиште), а се рефлектираат во тешкотии во одвојувањето на првиот глас во зборот, препознавањето на римата, недостатоците во визуелната перцепција и генерално тешкотиите во разбирањето на зборовите. се состојат од некои помали единици – букви, потешкотии во запомнувањето на нови зборови, следење траги итн.“, објаснува Милошевиќ.
Кога детето тргнува на училиште, проблемот е веќе видлив за сите. Има потешкотии во препознавањето на буквите, неможност за точно читање, што се препознава во староста преку „препрочитување или погодување“ повеќесложни зборови. Има и потешкотии во разбирањето на прочитаното, чести промени на самогласките и другите букви, неможност за запомнување на содржината итн.
„Вообичаено е дислексијата да се лекува само кога детето почнува да учи да чита, според нашиот образовен систем во седмата година“, рече таа.
Милошевиќ вели дека советот за родителите е секогаш ист: играјте со буквите пред училиште, не наседнувајте на објаснувања дека буквите не се учат во предучилишна возраст и дека тоа е работа за училиште. Пред да оди на училиште детето мора да знае колку звуци има зборот составен од пет букви (пр. врата), треба да ги препознае повеќето букви од азбуката, на петгодишна возраст да знае да го издвои првиот звук. со еден збор, напиши го неговото име (
Според неа, причина за дислексијата се нарушувањата во јазикот, перцептивните и когнитивните вештини кои настануваат поради повеќе фактори, меѓу кои наследството е препознаено само како еден од можните.
„Целосниот механизам на препознавање и разбирање на текстот се состои од воспоставување врски во мозокот, а важно е да се знае дека овие врски не постојат пред да се научи овој процес и очигледно не функционираат како што треба“, вели логопедот.
Милошевиќ додава дека дислексијата може да се надмине кога тешкотиите спаѓаат во категоријата благи и кога лекувањето ќе се започне навреме.
„Она што често ќе недостасува во овој процес е развојот на директна патека за читање што ја користат течните читатели, а луѓето со дислексија ќе останат подолго на таканаречениот фонолошки пат, односно побавно ќе ги препознаваат зборовите бидејќи ќе читаат буква до писмо“, вели таа.
Таа додава дека луѓето со дислексија, како и сите други, имаат добри и лоши денови. „Ги гледам како борци бидејќи образованието им е двојно потешко отколку за секое друго дете без овие тешкотии“, вели Милошевиќ.
Стратегиите што се применуваат зависат првенствено од доминантниот проблем – без разлика дали е визуелен или јазичен по природа, аудитивни или други когнитивни функции, како што се вниманието и меморијата, со тешкотии.
„Ако сме вешти да ја препознаеме основата на проблемот, навистина можеме ефикасно да помогнеме со целната терапија. Се разбира, времето е секогаш клучен фактор. Третото одделение во никој случај не е вистинско време да се даде или размисли за дијагноза. вистинското време е многу порано“, рече Милошевиќ.
Таа вели дека секое дете кое наидува на проблем најмногу го дели товарот на несоодветноста на образовниот систем.
Сè додека сме сведени на разбирање и „добрина“ на поединечни случаи, често наставници, педагози, психолози, бидејќи логопедите се најмалку застапен кадар во училиштата, ништо паметно не сме направиле систематски. Има некои регулативи. Слушање родители“ искуства тие се најмногу од помош при запишување во средно училиште.Но се зависи од „расположението“ на училиштето“, вели таа.
Одговарајќи на прашањето за ставовите на некои нејзини колеги дека „дете со дислексија не може да биде готвач во животот, не знае да чита“, Милошевиќ вели дека се срами кога го слуша тоа. „Оваа професија вика за одговорност, законска регулатива и квалитетно образование“, смета таа.
Познато е дека државниот систем не може да обезбеди логопедски третман на сите деца на кои тоа им е потребно, а родител кој нема пари за приватниот систем нема поддршка. Милошевиќ оценува дека ова е една од најтешките реалности на нашето општество.
„Мораме да разбереме дека 200 логопеди кои работат во државниот систем се многу ограничени во бројот на услуги што можат да ги дадат и дека најмногу се сведува на советување – не на директна работа што е неопходна. Приватниот сектор не произлезе од гнев но од потреба.“ а потребите се се поголеми и поголеми“, рече таа.
Според неа, во моментов приватниот систем е далеку поразвиен во однос на образованието, технологијата, па дури и организацијата.
„За жал, поради немањето финансиска поддршка пред се за семејство кое има дете со секаква мака, сето тоа станува глупост. Не е хир некој да плаќа за логопедска услуга. Општествениот систем мора да го препознае тоа. Покрај поддршката на семејствата со деца со тешки пречки во развојот, што секако е симболично, пропадна и овој систем. Она што е особено чудно е што за овој проблем воопшто не се зборува“, посочува таа.
Поддршката за детето на училиште од страна на наставниците и пријателите е многу важна и често клучна за менталното здравје на детето, нагласува Милошевиќ, додавајќи дека особено е тешко да се бара своето место во општество кое не ги разбира или едноставно не ги знае механизмите на овој проблем.
„Да се биде паметен и да се биде еден од полошите студенти е особено тешко. Системот мора да се промени. Околината мора да се едуцира и просветли“, рече таа.
Одговарајќи на прашањето дали нашиот образовен систем им дава доволно поддршка на децата со овој проблем, Милошевиќ вели дека само неколку колеги навистина знаат за овој проблем.
„Основните студии, па дури и магистерските студии генерално не се доволни за целосно совладување на оваа област. Потребно е искуство, а пред тоа дополнително образование во оваа област. Што се однесува до самата работа, секој работи како што му одговара. Нема стандардизиран тест. општо прифатената методологија на работа е исто така, затоа терапевтските исходи за жал се различни“, вели таа.
Милошевиќ вели дека времето е клучот.
Моментално сме во завршна фаза на стандардизирање на првиот Тест за оценување на вештините за читање и пишување, кој ќе им овозможи на нашите деца од српското говорно подрачје навремено да ги откријат можните проблеми.На тоа работеа повеќе од 26 колеги и 29 институции низ Србија овој значаен проект.„Детето пред да влезе во образовниот систем, би направило валидна проценка и навремено би ги препознало и третирало децата кои се соочуваат со проблемот на дислексијата. Голема придобивка е да му се овозможи на детето да постигне успех во образованието преку читање. “, вели Неда Милошевиќ.
