“Сигурен сум дека ќе го локализираме пожарот кај Блаце, но не и дека ќе го изгасиме!”
Ова изјава на СТОЈАНЧЕ Ангелов не е само политички коментар – тоа е јавно признание за неспособност на македонскиот систем за заштита од пожари. Зад овие зборови се крие горчлива вистина: Дирекцијата за заштита и спасување (ДЗС) на РСМ и оваа година мака мачи со пожари, а решенија се далеку од видик.
Хроничниот проблем: Секоја година иста приказна
Циклусот на неподготвеност
Секоја година, кога доаѓа летната сезона, Македонија се соочува со истите проблеми:
- Пожари кои се шират неконтролирано
- Недостаток на соодветна опрема
- Неефикасни интервенции
- Загуба на шуми, куќи и понекогаш животи
Дали се пожарите подметнати, дали се догорче од цигара – нејасно, но едно е сигурно: нема технички капацитет да се справат со пожарите.
Проблем број 1: Немање на соодветна техничка опрема
ДЗС – Опремена за мали пожари, неподготвена за катастрофи
Дирекцијата за заштита и спасување располага со техника која е:
- Застарена и неадекватна за големи пожари
- Недоволна по број за покривање на цела територија
- Неприспособена за македонскиот терен
- Лошо одржувана поради недостаток на средства
Националните паркови: Заборавени од системот
Националните паркови исто така немаат противпожарни возила, опрема и слично. Ова е особено проблематично затоа што:
- Националните паркови се најзагрозени од шумски пожари
- Тие содржат највредни еко-системи што не можат да се обноват
- Недостасуваат основни противпожарни патишта и хидранти
- Нема специјализиран кадар за борба против шумски пожари
Канадерите: Симбол на неефикасноста
Авиони на земја наместо во воздух
Канадерите на ДЗС се во аут – ова е реченица што ја слушаме секоја година:
Проблеми со авионите:
- Кој неисправен – застарена техника што постојано се квари
- Кој поминал сатови летање и треба на сервис
- Недостаток на резервни делови за брза поправка
- Скапо одржување што го оптоварува буџетот
Најголемиот проблем: Нема пилоти!
Но најбитното е тоа што нема ПИЛОТИ! Ова е срцето на проблемот:
Зошто нема пилоти?
- Недоволни плати за специјализиран кадар
- Недостаток на обука за пилотирање противпожарни авиони
- Заминување на искусни пилоти во странство
- Немање континуирана обука за одржување на лиценците
Резултат: Имаме авиони, но немаме кој да ги управува!
Корен на проблемот: Погрешни приоритети
“Државата инвестира во се, само во опрема, техника и кадар не…”
Ова е кључната дијагноза на проблемот. Македонската држава:
Каде инвестира:
- Политички проекти и пропаганда
- Неприоритетни инфраструктурни проекти
- Административни функции и бирократија
- Репрезентативни објекти
Каде НЕ инвестира:
- Специјализирана противпожарна опрема
- Обука на професионален кадар
- Модерна технологија за рано откривање
- Превентивни мерки и подготвеност
Последиците: Повеќе од економски загуби
Човечки и еколошки трошоци
Непосредни последици:
- Загуба на животи – најтрагичната цена на неподготвеност
- Уништување на домови и имот на граѓани
- Еколошки катастрофи – згора шуми што се обновуваат децении
- Загадување на воздух што влијае на јавното здравје
Долгорочни последици:
- Ерозија на почвата на изгорените подрачја
- Загуба на биодиверзитет и природни живеалишта
- Намалување на туристичката атрактивност на погодените региони
- Климатски промени поради намалување на шумскиот покров
Компарација со регионот: Македонија заостанува
Што прават соседите?
Грција:
- Модерна флота на канадери и хеликоптери
- Добро обучен кадар со континуирана едукација
- Ефикасен систем за рано предупредување
- Меѓународна соработка за заемна помош
Хрватска:
- Инвестиции во најнова противпожарна технологија
- Специјализирани тимови за шумски пожари
- Ефективна координација меѓу службите
- Превентивни програми во ризични области
Македонија:
- Се потпира на помош од соседните земји
- Импровизирани решенија во моментот на криза
- Недостаток на долгорочна стратегија
- Хронично недофинансирање на службите
Решенија: Што треба итно да се направи
1. Итни мерки (краток рок)
Техничка опременост:
- Набавка на нови противпожарни возила
- Поправка и модернизација на постојните канадери
- Воспоставување на регионални противпожарни центри
Кадровски проблеми:
- Итно ангажирање на пилоти – дури и странски ако е потребно
- Зголемување на платите за специјализиран кадар
- Интензивна обука на постојниот персонал
2. Среднорочни реформи (1-3 години)
Системски промени:
- Создавање на Национален план за борба против пожари
- Воспоставување на систем за рано предупредување
- Децентрализација на противпожарните служби
Инвестиции:
- Модернизација на целокупната противпожарна флота
- Изградба на противпожарни патишта во ризични подрачја
- Воспоставување на мрежа од резервоари за вода
3. Долгорочна стратегија (3-10 години)
Превенција:
- Едукација на населението за превенција од пожари
- Уредување на шумските подрачја за намалување на ризикот
- Климатска адаптација за справување со суши
Меѓународна соработка:
- Регионални договори за взаемна помош
- ЕУ фондови за модернизација на службите
- Размена на искуства со развиените земји
Финансиски аспект: Колку чини неподготвеноста?
Трошоци на тековната ситуација
Директни трошоци секоја година:
- Штети од пожари – милиони евра
- Увоз на помош од странство
- Санирање на последиците
- Здравствени трошоци од загадување
Можни инвестиции:
- 50 милиони евра за комплетна модернизација би биле помалку од штетите што се прават годишно
- ЕУ фондови можат да покријат до 85% од трошоците
- Заштедите од ефикасност би ги оправдале инвестициите за 3-5 години
Време е за системска промена
Од реакција кон превенција
Изјавата на Ангелов “сигурен сум дека ќе го локализираме, но не и дека ќе го изгасиме” е симбол на дефетистичкиот пристап што го карактеризира македонскиот систем за заштита од пожари.
Наместо да се потпираме на надеж и импровизација, треба:
- Итни инвестиции во опрема и кадар
- Системски пристап кон проблемот
- Долгорочна стратегија за превенција
- Меѓународна соработка за заемна помош
- Политичка волја за решавање на проблемот
Пожарите не чекаат – времето за подготовка е сега!
Секој ден на каснење значи поголем ризик за животи, имот и природа. Македонија мора да се разбуди од летаргијата и да инвестира во она што навистина е приоритет – безбедноста на своите граѓани и заштитата на природното богатство.
Додека политичарите прават изјави, пожарите продолжуваат да горат. Времето за зборови помина – сега е време за дела.
Сашо ДЕНЕСОВСКИ
