Србија е меѓу земјите со најголема дневна потрошувачка на антибиотици во Европа. На прво место е Турција, а потоа следат Италија, Франција и балканските земји на чело со Србија.
Ова се најновите податоци од студијата спроведена од експерти од Институтот за јавно здравје на Србија „Д-р Милан Јовановиќ Батут“.
Антибиотиците се еден од најпрепишуваните лекови во хуманата и ветеринарната медицина. Нивната злоупотреба трае со децении, а кај Ковид дојде до дополнително нерационално консумирање на антибиотици ширум светот, а како резултат на тоа имаме зголемена отпорност на различни бактерии на антибиотици.
Светската здравствена организација ја класифицираше пандемијата на антимикробна отпорност во првите 10 критични закани за глобалното јавно здравје. Се проценува дека без соодветна превенција, антимикробната отпорност ќе одземе 10 милиони животи годишно до 2050 година.
Концептот на нерационална употреба на антибиотици подразбира употреба на антибиотици во околности или на начин кој не е соодветен. Тоа подразбира дека се применуваат антибиотици, дури и да не се работи за бактериска, туку вирусна инфекција, за секоја покачена температура, како и „превентивно“ кај тешко болните пациенти за да „не се заразат со бактериски инфекции“.
Исто така, нерационална употреба е кога антибиотиците се користат во несоодветна доза, кога терапијата трае прекратко, односно се прекинува штом пациентот оздраве, што обично го прават самите пациенти, а не како што е пропишано или кога е неоправдано продолжен.
„Апсолутно ефикасни антибиотици кои би делувале на сите или на повеќето резистентни патогени повеќе не постојат, ниту кај нас, ниту во светот, поради зголемениот развој на отпорноста. Кога зборуваме за ефективни нови лекови, зборуваме за лекови кои се ефикасни за одредени специфични видови бактерии, така што не постои универзално ефикасен лек. Од друга страна, нема многу нови антибиотици, во последните децении на светската сцена се појавија само неколку нови антибиотици и тие веќе не се нови, бидејќи се користат во светот долги години. Кај нас, од оваа категорија на понови лекови, кои сè уште имаат одреден степен на ефективност, има само три регистрирани лекови, но ниту еден од нив се уште не е препишан на сметка на средствата на РФЗО, па нивната набавка и примена е тешка и комплицирана. , но можно е и пациентите повремено да ги добијат. Покрај овие, во светот има уште неколку „нови“ антибиотици, но ги нема на нашиот пазар, бидејќи не се регистрирани од фармацевтските компании што ги произведуваат и не можат да се добијат. Во меѓувреме, најтешките пациенти кои имаат инфекции опасни по живот предизвикани од бактерии отпорни на голем број антибиотици сме принудени со комбинирана терапија, со два или повеќе антибиотици за да се постигне некаков терапевтски ефект“, истакна проф. . д-р Горан Стевановиќ, директор на Клиниката за инфективни и тропски болести на Универзитетската болница на Србија.
Инфекции со бактерии кои се отпорни на антибиотици може да се јават кај секого, бидејќи веќе има отпорни бактерии кај општата популација, предупредуваат експертите. Најчесто се јавуваат кај лица кои се во долг контакт со здравствени установи (продолжено лекување или повторени хоспитализации), хронични пациенти, сериозно болни пациенти кои долго време се лекуваат на одделенијата за интензивна нега, лица кои примале антибиотици за долго време, како и лица кои престојуваат во установи подолго време згрижени, пред се во домови за стари лица).
„Пандемијата на Ковид доведе до избувнување на друга, тивка, но опасна по јавното здравје пандемија – пандемија на антимикробна отпорност (АМР). Злоупотребата на антибиотици трае со децении, а кај Ковид дојде до дополнително нерационално консумирање на антибиотици ширум светот, со последователно влошување на профилот на отпорност на различни бактерии. Апсолутно е неоправдано да се препишуваат антибиотици во првата фаза од Ковид и тоа е професионална грешка, бидејќи причината за оваа болест е вирус. Слично е и за повеќето други инфекции на горниот респираторен тракт, кои во најголем процент од случаите се предизвикани од вируси. Тука треба да се нагласи грипот кој штотуку се појави меѓу нас. Пандемијата на Ковид, исто така, ја влоши отпорноста на антифунгалните лекови. Овие последици од нерационалната употреба на антимикробни лекови се далекусежни и ги засегаат сите области на медицината“, вели проф. д-р Ивана Милошевиќ, заменик директор на Клиниката за инфективни и тропски болести на Универзитетската болница на Србија.
Претседателот на Здружението за заразни болести на Србија, проф. Д-р Томислав Преведен на прес-конференцијата предупреди дека во ерата на ковид создадовме епидемија на употреба на антибиотици и уште повеќе придонесовме за развој на отпорност на антибиотици против бактериите.
„Причината за има многу причини за ваквото однесување, од неинформираноста на населението, до тоа што пациентите очекуваат да добијат антибиотик за секоја покачена температура, до тоа што стана практика да се даваат антибиотици за вирусни заболувања, дури и кога постојат антивирусни лекови кои се ефикасни (на пр. употреба на антибиотици за третман на грип или КОВИД-19 наместо употреба на специфични антивирусни лекови). Друг важен фактор е стравот од компликации и неоправданото мислење дека употребата на антибиотици ќе спречи компликации. Не постои доволно свесност за вистинската природа и начин на делување на антибиотиците и правилните методи на нивна примена, како кај здравствените работници така и кај општата популација“. објасни проф. д-р Преведено.
Според неодамна објавените податоци од нашата Национална референтна лабораторија за антимикробна отпорност, во некои случаи има зголемување на отпорноста на одредени видови бактерии на антимикробни лекови.
„На пример, во изолатите од примарно стерилни средини од хемокултура и цереброспинална течност во текот на минатата година доминираа претежно грам-негативни бактерии. Кога, на пример, зборуваме за Klebsiella pneumoniae, која претставува терапевтски проблем не само во Србија, туку и во светот, процентот на отпорност во 2022 година бил поголем во споредба со две години претходно. Да речеме, во 2022 година, 65 проценти од изолатите биле отпорни на антибиотици (карбапенеми), кои ги користиме како последен терапевтски избор. Сепак, тој процент беше 62 отсто во 2021 година и 45 отсто во 2020 година. Исто така, соевите Pseudomonas aeruginosa претставуваат голем проблем во терапијата, каде што во 2022 година, нешто повеќе од 49 проценти од изолатите биле отпорни на карбапенеми. Поради оваа причина, во УКЦ на Србија постои мултидисциплинарен тим, кој ја контролира употребата на антибиотици. Тимот го сочинуваат инфектолог, микробиолог, епидемиолог, клинички фармаколог и лекари препишувачи, кои се состануваат еднаш неделно и заеднички одлучуваат за целната терапија за одреден пациент“, објасни Прим. д-р Снежана Јовановиќ, раководител на Катедрата за медицинска микробиологија, УЦК на Србија.
