„Успеав да избегам од ова место“, малку нервозно се смее Назми Ханафија. Пред една година, овој 30-годишен ИТ инженер се преселил во Форест Сити, голем станбен комплекс изграден од Кина во Џохор, на југот на Малезија. Изнајмил еднособен стан во облакодер со поглед на морето, пишува Би-Би-Си.
По шест месеци му беше доста. Не сакал да продолжи да живее, како што рече, во „град на духови“. „Не ми беше грижа за мојот депозит, не ми беше грижа за парите. Морав да заминам“, изјави Ханафија, која се сретна со новинарите на Би-Би-Си во зградата каде што живееше. „Ме здодеа да се вратам овде. Овде е осамено – само ти и твоите мисли“, објаснува Ханафија.
Проект од 100 милијарди долари
Како дел од иницијативата Belt and Road, најголемата кинеска компанија за недвижности, Country Garden, го претстави Forest City во 2016 година – мегапроект вреден 100 милијарди долари. Во тоа време, кинескиот бум на недвижности беше во полн ек. Инвеститорите позајмуваа огромни суми пари за градежништво во земјата и странство за купувачите од средната класа.
Планот на Кантри Гарден беше да изгради еколошка метропола во Малезија со терен за голф, воден парк, канцеларии, барови и ресторани. Компанијата тврдеше дека речиси милион луѓе на крајот ќе живеат во Форест Сити, пренесува Индекс.
Осум години подоцна, проектот стои како потсетник дека не мора да бидете во Кина за да ги почувствувате ефектите од кинеската криза со недвижностите. Досега се изградени само 15 отсто од целиот проект, а според последните проценки се користи нешто повеќе од еден отсто од вкупната градба.
И покрај тоа што се соочува со долг од речиси 200 милијарди долари, Кантри Гарден изјави за Би-Би-Си дека е оптимист за завршување на проектот.
Форест Сити беше најавен како „рај од соништата за целото човештво“. Но, во реалноста тоа беше насочено кон домашниот кинески пазар, нудејќи им на амбициозните луѓе шанса да поседуваат втор дом во странство. Цените беа недостапни за повеќето обични Малезијци.
За кинеските купувачи, имотот би бил инвестиција што може да се изнајми на локални Малезијци, како што е Ханафија, или да се користи како викендичка. Во реалноста, изолираната локација на Форест Сити – изградена на обновените острови далеку од најблискиот голем град Џохор Бахру – ги одврати потенцијалните станари и му го донесе локалниот прекар Град на духови.
„Да бидам искрен, тука е морничаво. Имав големи очекувања за ова место, но тоа беше толку лошо искуство. Нема што да се прави тука“, изјави Ханафија за Би-Би-Си.
Напуштена плажа и игралишта
Форест Сити оддава чудна атмосфера, изгледа како напуштено летувалиште. На напуштена плажа има запуштено детско игралиште, зарѓан стар автомобил и бело бетонско скалило кое не води никаде. Во близина на водата се поставени предупредувачки знаци дека не се препорачува пливање поради крокодили.
Во наменски изградениот трговски центар затворени се многу продавници и ресторани. Некои барови не се ни завршени. Во надреална сцена, празен детски воз се вози низ трговскиот центар, а непрекинато свири со глави, раменици, колена и прсти на кинески.
Во блискиот изложбен салон на Country Garden има огромен модел на градот, кој покажува како треба да изгледа завршениот Forest City. Зад продажниот пулт седат неколку вработени кои изгледаат како да им е досадно. Знакот над нив гласи: „Шумски град. Каде што среќата никогаш не завршува“.
Се чини дека луѓето овде најмногу ги привлекува статусот на бесцаринската зона. Плажите се полни со фрлени шишиња со алкохол.
Кога ќе падне ноќта, темнината го покрива Форест Сити. Секој од огромните станбени блокови содржи стотици станови, но само неколку ги имаат запалено светлата. Тешко е да се поверува дека некој навистина живее овде.
„Ова место е морничаво. Дури и преку ден, кога ќе излезете пред вратата, ходникот е темен“, вели Џоан Каур, една од ретките жители.
Таа и нејзиниот сопруг живеат на 28-ми кат на еден од облакодерите – тие се сами на целиот кат. Како Ханафија, тие изнајмиле стан и планираат да си заминат штом можат.
„Жал ми е за луѓето кои всушност вложија пари и купија стан овде. Forest City на Google не е она што го гледате овде денес. Тоа требаше да биде проектот што им беше ветен на луѓето, но не е тоа“, додаде Каур.
Не е лесно да се разговара со луѓе во Кина кои купиле станови во Форест Сити. Би-Би-Си можеше индиректно да допре до неколку сопственици, но тие не сакаа да коментираат, дури и анонимно.
„Воопшто нема луѓе“
Сепак, социјалните мрежи нудат некои анегдотски приказни. Под објава во која го пофалува проектот, еден клиент од провинцијата Лиаонинг рече: „Ова е многу погрешно. Денешниот Форест Сити е град на духови. Воопшто нема луѓе. Далеку е од градот, има некомплетни станбени капацитети и тешко се движи без автомобил“.
Некои прашаа како можат да добијат поврат на нивниот имот, а еден рече: „Цената на мојот стан толку многу падна што останав без зборови“.
Овој вид на фрустрација се чувствува низ Кина, каде што пазарот на недвижности е во неред. По години незауздано на задолжувањето на компаниите за недвижнини, кинеската влада се плашеше од создавање балон и воведе строги ограничувања во 2021 година. „Куќите се за живеење, а не за шпекулации“, беше мантрата на кинескиот лидер Кси Џинпинг.
Како резултат на овие мерки, големите компании останаа без пари за да завршат големи проекти. Во октомври, Кантри Гарден беше принудена да се откаже од два проекта во Австралија, продавајќи незавршен проект во Мелбурн и друг во Сиднеј.
За актуелната состојба во Форест Сити придонесоа и локални политички фактори. Во 2018 година, тогашниот малезиски премиер Махатир Мохамад го ограничи издавањето визи за кинеските купувачи, наведувајќи го неговото противење на „град изграден за странци“.
Некои аналитичари, исто така, ја доведуваат во прашање мудроста да се гради на ваков обем во земја чие политичко и економско опкружување е нестабилно. Сегашната малезиска влада го поддржува проектот Forest City, но на потенцијалниот купувач не му е јасно за што е поддршката и колку долго ќе трае.
Кинески проблеми
Други неочекувани проблеми, како што се ограничувањата за патување со пандемии и контролата на парите што кинеските граѓани можат да ги трошат во странство, особено ги попречија проектите во странство што ги започнаа компании како Кантри Гарден.
„Мислам дека отидоа малку предалеку и пребрзо. Пред да започнете со исклучително амбициозен проект како што е овој, критична лекција што треба да се научи е да се обезбеди доволен готовински тек“, вели Тан Ве Тиам од KGV International Property Consultants.
Оваа недела, најзадолжената компанија за недвижности во светот, Евергранде, се соочи со сослушување за ликвидација пред судот во Хонг Конг. На крајот, на кинеската компанија и беше одобрено продолжување од шест недели за да договори план за отплата со своите доверители.
Country Garden инсистира дека моменталната ситуација на кинескиот пазар за недвижнини е само „шум“ и дека нејзината подружница во Малезија е „обична работа“. Исто така, се вели дека плановите за вклучување на Форест Сити во новата специјална економска зона меѓу Малезија и соседниот Сингапур покажале дека проектот е „безбеден и стабилен“.
Но, без пристап до пари, тешко е да се види како проектите како Форест Сити може да се завршат и како тие ќе ги привлечат луѓето да живеат таму. Во моментов, недвижниот имот изграден во Кина е, благо кажано, тежок за продажба.
„Тоа е ситуација со пилешко и јајца. Компанијата обично се потпира на претпродажба за финансирање на изградбата, но купувачите нема да ги инвестираат своите пари ако не се сигурни дали ќе ги добијат клучевите од станот на крајот“, вели Евелин Данубрата од REDD Intelligence Asia.
Кога станува збор за кинеската криза со недвижности, Форест Сити е класичен случај на амбиција наспроти реалност. Можеби некои локални фактори придонесоа за сегашната состојба, но ова е доказ дека изградбата на десетици илјади станови среде никаде не е доволно за да се убедат луѓето да живеат таму.
На крајот на краиштата, судбината на Форест Сити – и стотици проекти низ Кина – е на кинеската влада. Во октомври, се појавија извештаи дека Кантри Гарден е ставена на прелиминарна листа на компании кои ќе добијат финансиска поддршка од кинеската влада – иако степенот на таа поддршка сè уште е нејасен.
На крајот на краиштата, луѓето како Ханафија веројатно нема да се вратат: „Дефинитивно ќе бирам повнимателно следниот пат. Среќен сум што го напуштам ова место, сега ми се врати животот“.
