За претседател во време на војна, единствената политичка закана поголема од народниот генерал може да биде народниот генерал кој нецеремонино ќе биде разрешен.
Се чини дека тоа е ризик кој украинскиот претседател Володимир Зеленски е подготвен да го преземе, бидејќи не успеа да го убеди генералот Валериј Залужни да поднесе оставка како врховен командант на вооружените сили на Украина.
Додека некои украински политичари повикаа на помирување меѓу двајцата и рекоа дека тоа е сè уште можно, гласините за претстојната смена на генералот продолжија да кружат во Киев, како и во дипломатските кругови.
Додека Зеленски е неприкосновено лице на Украина во странство, Залужни е ривал на популарноста на претседателот дома.
Неговото лице е прикажано на безброј постери и мемиња на интернет низ Украина, вклучувајќи го и оној на кој е прикажан како го понижува Владимир Путин пред Меѓународниот суд на правдата во Хаг.
Токму оваа ривалска популарност е во срцето на актуелната криза во Киев, рече опозицискиот пратеник и сојузник на Залужни, Алексеј Гончаренко.
– Се работи за лични односи меѓу нив. Мислам дека не се работи за водење војна. Зеленски беше, не заборавајте, актер, а изгледа сака да биде единствената ѕвезда. И двајцата се емотивно исцрпени по изминатите две години – изјави Гончаренко.
Зеленски го постави Залужни на чело на вооружените сили на Украина во јули 2021 година, кога земјата веќе седум години се бореше да ги одбрани своите источни провинции од руски напад, но Путин во меѓувреме почна да собира многу поголема сила за инвазија преку границата.
Откако беше на функцијата, Залужни имаше седум месеци да се подготви за нападот и го изненади светот бранејќи го Киев, разбивајќи го најголемиот дел од руската инвазивна сила на патот кон главниот град, а потоа возврати и зазеде повеќе од половина од изгубената територија.
Долго најавуваната контраофанзива за враќање на поголема територија минатото лето не успеа да го постигне напредокот на кој се надеваа Киев и неговите поддржувачи, а Залужни призна за „Економист“ дека војната е во ќор-сокак и дека без огромен технолошки скок“, најверојатно нема да има поголем пробив.
Интервјуто го вознемири кабинетот на претседателот, но се чини дека тоа не ја намалило позицијата на Залужни меѓу обичните Украинци, според анкетите на јавното мислење. Во тој поглед, тој е постојано единствената јавна личност која му конкурира на Зеленски.
50-годишниот генерал се смета за олицетворение на воената трансформација на Украина од ригидна хиерархија од советската ера во модерност во западен стил, систем каде што на помладите офицери им се верува да ги донесат правилните одлуки во жарот на битката, наместо да чекаат наредби одозгора.
Залужни е роден во стариот систем, тој пристигна во светот во 1973 година во советскиот воен гарнизон на северот на Украина каде што служеше неговиот татко. Меѓутоа, како што растеше, неговиот инстинкт беше да се откаже од своето воено наследство, а една рана амбиција беше да стане комичар, истата професија од која излезе Зеленски. Но, семејната традиција преовладуваше и во 1997 година Залужни дипломира на Институтот за копнени сили во Одеса.
Тој беше премногу млад за да биде темелно школуван во советската култура на командување, која се врти околу несомнената послушност во синџир. Залужни за магистерскиот труд напишал анализа на воената структура на САД.
Додека се искачуваше низ чиновите, забрзан со заземањето на Крим од страна на Путин и офанзивата на источните провинции во 2014 година, Залужни одржуваше чувство на неформалност и другарство со своите војници, во целосна спротивност со високите офицери, често фотографирани во маици и шорцеви.
Тој пиел пиво на роденденот на неговата сопруга кога се јавил Зеленски во летото 2021 година, барајќи од него да ја преземе целосната команда со вооружените сили. Неговиот прв одговор, подоцна изјави за магазинот Тајм, беше: „Што сакаш да кажеш?“
Тој рече дека се чувствувал како да бил удрен „не само под појасот, туку и нокаутиран“.
Во јавноста, Залужни го задржа истиот дух на скромност и недостаток на амбиција, инсистирајќи на целосно одвојување на воените работи и политиката, но кабинетот на претседателот Зеленски не е убеден во тоа. Соработниците на Зеленски се сомневаат дека добротворната фондација на генералот на крајот може да стане политичка платформа, а зголемениот број на објави на Залужни со сопругата на социјалните мрежи го гледаат како проекција на потенцијална претседателска атмосфера.
Ако нешто би го турнало генералот во редовите на опозицијата, тоа би било промена. Тој очигледно не сака да си замине, одбива да поднесе оставка и стои цврсто наспроти оркестрираната кампања на гласини дека се подготвува да замине.
Зеленски бара жртвено јагне?
Не е јасно зошто Зеленски е подготвен да ризикува да го отуѓи толку популарниот потенцијален ривал. Ако има разлики околу тактиката и стратегијата, тие не се објавуваат јавно. Но, без оглед на изворот на поделбата, неговата очигледна сериозност и начинот на кој беше постапуван ги истакнаа слабостите на Киев.
– Како што војната во Украина се приближува кон крајот на својата втора година, не останува ни трага од поранешното единство на украинската елита – вели Константин Скоркин, политички аналитичар кој пишува за Фондацијата Карнеги за меѓународен мир.
Тој во оваа ситуација гледа можна потрага по жртвено јагне.
– Колку подолго траат борбите, толку е попримамливо да се бара некого за виновен, а заканата од внатрешна дестабилизација е пореална – додава Скоркин.
Гончаренко стравува дека ако Залужни биде разрешен, тоа ќе му наштети на моралот на општеството.
– Мислам дека тоа нема директно да влијае на бојното поле, но мислам дека влијанието врз моралот во општеството е вистински проблем – вели тој.
