Развојот на беспилотни летала во војната во Украина го забрза долгоочекуваниот технолошки тренд кој наскоро би можел да ги донесе првите целосно автономни борбени роботи на бојното поле, воведувајќи нова ера во историјата на војувањето.Колку подолго трае војната во Украина, толку е поголема веројатноста дека беспилотните летала ќе се користат за независно идентификување, избирање и напад на цели, без помош од луѓе, велат воените аналитичари, воените експерти и истражувачите на вештачката интелигенција (ВИ).
Ова ќе донесе исто толку длабока револуција во воената технологија како воведувањето на митралезот.
Украина веќе има полуавтономни беспилотни летала и оружје против дронови опремени со вештачка интелигенција. Русија исто така тврди дека поседува оружје со вештачка интелигенција, иако овие тврдења не се докажани. Но, нема потврдени случаи на Русија да воведе роботи кои би убиле целосно независно.
Експертите велат дека можеби е прашање на време кога Русија или Украина, или и двете, ќе ги испратат во битка.
„Многу земји ја развиваат оваа технологија“, вели Захари Каленборн, аналитичар за иновации на оружје од Универзитетот Џорџ Мејсон. „Очигледно не е толку тешко.
Беспилотни летала убијци „логичен и неизбежен следен чекор“
Чувството на неизбежност се шири кај активистите кои со години се обидуваат да забранат беспилотни летала убијци, но сега чувствуваат дека мора да се задоволат со обидот да спречат употреба на такво оружје во напад.
Украинскиот министер за дигитална трансформација Михаил Федоров се согласува дека целосно автономните беспилотни летала убијци се „логичниот и неизбежен следен чекор“ во развојот на оружјето. Тој рече дека Украина има „многу истражување и развој во оваа насока“.
„Мислам дека во следните шест месеци има голем потенцијал тоа да се оствари“, изјави Федоров неодамна за АП.
Украинскиот потполковник Јарослав Хончар, ко-основач на непрофитната организација за иновација на борбени беспилотни летала „Аеророзвидка“, во неодамнешното интервју недалеку од фронтот рече дека луѓето како воени борци едноставно не можат да обработуваат информации и да донесуваат одлуки толку брзо како машините можат.
Воените лидери на Украина во моментов забрануваат употреба на целосно независно смртоносно оружје, но тоа може да се промени, рече тој.
„Сè уште не сме ја преминале таа граница – велам „сè уште“ затоа што не знам што ќе се случи“, рече Хончар, чија група ја предводи иновативноста на беспилотните летала во Украина, претворајќи ги евтините комерцијални дронови во смртоносно оружје.
Русија би можела да добие автономна вештачка интелигенција од Иран или од друго место. Беспилотните летала со долг дострел кои експлодираат на целта – „Шахид-136“ (Шахед) обезбедени од Иран, ги осакатија украинските електрани и го тероризираа населението, но тие не се особено паметни. Иран има и други беспилотни летала во својот арсенал што ги развива и за кои вели дека имаат вештачка интелигенција.
Без многу проблеми, Украина би можела да ги направи своите полуавтономни вооружени дронови целосно независни за подобро да се спротивстави на заглавувањето на бојното поле, велат нивните западни производители.
Тие беспилотни летала се „Switchblade 600“ (Switchblade) произведени во САД и полските „Warmate“ (Warmate), кои во моментов бараат од лицето да избира цели со помош на видео пренос од камерите на дронови. Потоа вештачката интелигенција ја завршува работата.
Беспилотните летала, технички познати како „муниција на чекање“, можат да лебдат неколку минути над целта, чекајќи штуката да постигне целосен удар.
„Технологијата за постигнување целосно автономна мисија со „Switchblade“ веќе постои во голема мера денес“, рече Вахид Наваби, извршен директор на AeroVironment, неговиот производител. За тоа ќе биде потребна промена на политиката: да се отстрани човекот од кругот на одлучување, што според него ќе се случи за три години.
Со помош на каталогизирани слики, беспилотните летала веќе можат да идентификуваат цели како што се оклопните возила. Но, постои несогласување околу тоа дали технологијата е доволно сигурна за да се осигура дека машините нема да прават грешки и да убиваат цивили.
Дали Украина и Русија би се согласиле да не користат автономно оружје?
Агенцијата АП ги праша министерствата за одбрана на Украина и Русија дали користеле автономно оружје во нападот и дали би се согласиле да не го користат доколку другата страна се согласи на тоа. Никој не одговори.
Но, ако некоја од овие две страни започне напад со целосни способности за вештачка интелигенција, тоа можеби нема да биде прв пат.
Во минатогодишниот извештај на ОН, без дефинитивен заклучок, беше предложено дека роботите убијци дебитирале во либиската граѓанска војна во 2020 година, кога беспилотните летала Каргу-2 од турско производство убија неодреден број борци во целосно автоматски режим.
Портпаролот на STM, производителот, рече дека извештајот на ОН се заснова на „шпекулативни, непроверени“ информации и „не треба да се сфаќа сериозно“. Тој изјави за АП дека „Каргу-2“ не може да нападне цел додека операторот не и каже да го стори тоа.
Целосно автономната вештачка интелигенција веќе помага во одбраната на Украина. Fortem Technologies, со седиште во Јута, САД, ја снабди украинската војска со системи за лов на беспилотни летала кои комбинираат мали радари и беспилотни летала, обата напојувани со вештачка интелигенција. Радарите се дизајнирани да ги идентификуваат непријателските беспилотни летала, кои потоа другите дронови ги оневозможуваат со гаѓање мрежи кон нив – сето тоа без човечка помош.
Бројот на дронови со вештачка интелигенција продолжува да расте. Израел ги извезува со децении. Неговата Harpia што уништува радар може да лебди над противвоздушен радар до девет часа чекајќи да се активира.
Друг пример е кинескиот вооружен хеликоптер без екипаж „Blowfish-3“. Русија работи на нуклеарен подводен дрон со вештачка интелигенција наречен „Посејдон“. Холанѓаните во моментов тестираат земјен робот со митралез калибар 0,50.
Хончар верува дека Русија, чии напади врз украинските цивили покажаа малку почит кон меѓународното право, до сега би користела автономни беспилотни летала убијци доколку Кремљ ги имаше.
„Мислам дека тие не би имале никакви скрупули“, се согласи Адам Бартошјевич, потпретседател на VB Group, која го произведува „Вармејт“.
Путин: Кој ќе доминира со технологијата на вештачка интелигенција ќе владее со светот.Во 2017 година, претседателот Владимир Путин рече дека кој и да доминира со оваа технологија ќе владее со светот. Во говорот на 21 декември 2022 година, тој изрази уверување во способноста на руската индустрија за оружје да вгради вештачка интелигенција во воените машини, нагласувајќи дека „најефикасните системи за оружје се оние што работат брзо и практично во автоматски режим“. Руските власти веќе тврдат дека нивниот дрон „Лансет“ може да работи целосно независно. „Нема да биде лесно да се знае дали и кога Русија ќе ја премине таа линија“, рече Грегори Ален, поранешен директор за стратегија и политика во Заедничкиот центар за вештачка интелигенција на Пентагон. Префрлањето на дронот од далечински управувач на целосна автономија можеби не е забележливо. Беспилотните летала кои можат да работат во двата режима досега имале подобри резултати кога се управувани од човек, рече Ален. Оваа технологија не е особено комплицирана, вели професорот на Универзитетот Калифорнија-Беркли, Стјуарт Расел, врвен истражувач за вештачка интелигенција. Во средината на 2010-тите, колегите што ги анкетираше се согласија дека за само еден семестар, дипломираните студенти можат да произведат автономен дрон „способен да пронајде и убие поединец, да речеме, во зграда“, рече тој.
Напорите за поставување меѓународни правила за воените беспилотни летала досега беа неуспешни. Девет години неформални разговори на Обединетите нации во Женева постигнаа мал напредок, а големите сили, вклучувајќи ги САД и Русија, се спротивставија на забраната. Последната седница, во декември, заврши без да се закаже следната.
Креаторите на политиката во Вашингтон велат дека нема да се согласат на забрана бидејќи на ривалите кои развиваат беспилотни летала не може да им се верува дека ќе ги користат етички.
Тоби Волш, австралиски професор кој, како Расел, води кампања против роботите убијци, се надева дека ќе постигне консензус за некои ограничувања, вклучително и забрана за системи кои користат препознавање лице и други податоци за идентификување или напад на поединци или одредени категории луѓе.
„Ако не бидеме внимателни, роботите убијци ќе се шират многу полесно отколку нуклеарното оружје“, вели Волш, автор на книгата „Машините се однесуваат лошо“. „Ако можете да натерате робот да убие едно лице, можете да го натерате да убие илјада“, предупреди тој.
Научниците исто така се загрижени дека терористите ќе го модифицираат оружјето со вештачка интелигенција. Во едно застрашувачко сценарио, американската војска троши стотици милиони долари пишувајќи програми за управување со беспилотни летала убијци. Кога програмата е украдена и копирана, терористите го добиваат истото оружје.
Дали идните војни ќе станат „борба до последен дрон“?
До денес, Пентагон нема јасно дефинирано „автономно оружје“, ниту одобри ниту едно такво оружје за употреба од страна на американските трупи, рече Ален, поранешен претставник на Министерството за одбрана. Секој предложен систем мора да биде одобрен од претседателот на Здружениот Генералштаб и двајца потсекретари.
Тоа не го спречува развојот на оружјето низ САД. Во тек се проекти во Агенцијата за напредни истражувачки проекти за одбрана, воени лаборатории, академски институции и приватниот сектор.
Пентагон се фокусираше на користење на вештачка интелигенција за да ја зголеми моќта на човечките воини. Воздухопловните сили ги проучуваат начините за спарување на пилотите со дронови под придружба на авиони. Иницијаторот на идејата, поранешниот заменик-секретар за одбрана Роберт О. Ворк, во извештај минатиот месец рече дека „би било лудо да не се оди на автономен систем“ кога системите со вештачка интелигенција ги надминуваат луѓето, „праг“ што тој рече дека е 2015 година, кога компјутерската визија го надмина човечкиот вид.
Луѓето се веќе потиснати во некои одбранбени системи. Ракетниот штит на Израел „Железна купола“ е „овластен“ автоматски да отвора оган, иако се вели дека е надгледуван од лице кое може да интервенира доколку системот тргне на погрешна цел.
Повеќе земји и секоја гранка на американската војска развиваат беспилотни летала кои можат да напаѓаат во смртоносни синхронизирани роеви, вели Каленборн, истражувач во Џорџ Мејсон.
Но, дали идните војни ќе станат „борба до последен дрон“?
Ова го предвидел Путин во телевизиско интервју со студенти по машинство во 2017 година: „Кога беспилотните летала на едната страна ќе ги уништат беспилотните летала на другата, таа нема да има друг избор освен да се предаде“, рече рускиот претседател.
