Додека конфликтот во Украина и на Блискиот Исток продолжува, Европа не може да си дозволи уште поголема тензија, поточно во регионот на Западен Балкан, предупредува авторскиот текст објавен од угледниот The Economist. Авторите сметаат дека Западот треба да изврши притисок врз претседателот на Србија да „избере“ меѓу ЕУ и Русија, со што ќе спречи надворешно мешање во регионот – конкретно Русија, која би го искористила хаосот на Западен Балкан за да го одвлече вниманието на ЕУ и НАТО од војна во Украина. Добар почеток, сметаат тие, би бил „воведување санкции за оние кои активно ги олеснуваат обидите на Русија да го дестабилизира регионот или се обидуваат да ја поткопа демократијата“, а ЕУ ќе мора да им понуди на земјите од регионот „реални патишта“ за приклучување.
Неколку дена пред Доналд Трамп официјално да биде номиниран за републикански претседателски кандидат, 32-те членки на Северноатлантската алијанса (НАТО) ќе се соберат во Вашингтон за да го прослават својот 75-ти роденден. Дури и со бурниот облак од Трамповиот скептицизам кој виси над воената алијанса, се очекува многу навивање и самопофалби, сметаат авторите на текстот објавен во престижниот Економист, лорд Џорџ Робертсон, поранешен генерален секретар на НАТО и британски министер за одбрана. , и Др. Анди Хоџај, предавач на Универзитетот во Лондон.
„Ширината и долговечноста на НАТО се навистина извонредни. Но, светот станува сè поподелен, со мешавина на стари и нови закани кои се движат од штракаат нуклеарно оружје до непријателски држави кои таргетираат воено истражување со сајбер напади. Одржувањето на поддршката за Украина и спротивставувањето на руската агресија ќе бидат на врвот на агендата на самитот од 9 до 11 јули. Но, за да се избегне нов конфликт во Европа, лидерите на НАТО мора да се осврнат и на влошената ситуација во Западен Балкан, кој се состои од седум земји: Албанија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија текст со наслов „НАТО мора да се справи со нестабилноста на Балканот“.
Текстот продолжува да нагласува како регионот бележи пораст на насилни етнички конфликти од избувнувањето на војната во Украина и се заканува да стане следната жешка точка во светот, четвртина век откако тамошниот конфликт последен пат стана наслов.
Авторите потсетуваат дека во 1999 година, НАТО спроведе 78-дневна кампања за бомбардирање во Југославија, „со што заврши етничкото чистење на Албанците иницирано од тогашниот југословенски претседател, Слободан Милошевиќ“. Оттогаш, се додава, мисиите на НАТО во Косово и Босна и Херцеговина, како и пристапувањето на Албанија и Хрватска во НАТО во 2009 година, Црна Гора во 2017 година и Северна Македонија во 2020 година, помогнаа да се стабилизира регионот.
Меѓутоа, за време на посетата на Албанија во февруари, украинскиот претседател Володимир Зеленски предупреди дека „Русија ќе направи се за да ја дестабилизира ситуацијата“.
„Хаосот на Западен Балкан ќе биде од корист за Русија со одвлекување на вниманието на НАТО и ЕУ од војната во Украина. „Русија обезбеди финансиска поддршка за политичките партии во регионот, додека сее етнички поделби, се меша во избори и шири дезинформации“, се предупредува во текстот.
Како руската пропаганда влијае на изборите низ Европа: дезинформации, лажни вести и „киднапирање“ на протести
Се додава дека неколку лидери од Западен Балкан уште од почетокот на војната ги зајакнале врските со Русија, а од неодамна со Кина – најмногу од сè српскиот претседател Александар Вучиќ. Исто така, српската влада се воздржа од воведување санкции кон Русија, прифаќајќи ја визијата на претседателот Си Џинпинг за „глобална заедница на заедничка иднина“ – новиот светски поредок кон кој се стреми Кина.
„Врските на Србија со Русија се длабоки. Потпиша нови билатерални договори за гас и надворешна политика и ѝ дозволи на Русија да формира „хуманитарен центар“ во Србија, за кој западните аналитичари велат дека е слабо покриена шпионска база. Владата во Белград, исто така, ги помогна руските напори за дестабилизација на Европа, на пример со обезбедување агент за ширење проруски ставови меѓу членовите на Европскиот парламент. Водачите на НАТО и ЕУ допрва треба да ги сфатат доволно сериозно операциите за влијание на Русија и другите малигни активности. Ниту, пак, целосно ги разбраа импликациите од растечката позиција на Кина на Западен Балкан. Претстојниот самит е добра можност да се разгледа политиката на НАТО кон регионот“, велат авторите.
Кога станува збор за српскиот претседател Александар Вучиќ, се нагласува дека тој официјално ја претставува „неутралната позиција на Србија меѓу ЕУ и Русија“.
„ЕУ и Америка донекаде го толерираа ова седење на две столчиња, а ефектите од овој пристап на простување остро се почувствуваа во Србија, каде што демократските стандарди се лизнаа во последните години. Таа, исто така, ја охрабри Србија да ги интензивира своите напори за поткопување на државноста на Косово, чие население од 1,8 милиони е главно составено од етнички Албанци. Како провинција на Србија од времето на Југославија, Косово прогласи независност во 2008 година – потег што српските лидери велат дека немаат право да го направат, и покрај признавањето на суверенитетот на Косово од повеќе од 100 земји, вклучувајќи го и најголемиот дел од Западот“, се наведува во текстот.
Тоа потсетува и на настаните од септември 2023 година, кога група од 30 српски вооружени напаѓачи го нападнаа селото Бањска на северот на Косово, убивајќи еден полицаец, а рани други десет. Вучиќ негираше дека Србија има некаква врска со нападот. Тој го обвини косовскиот премиер Албин Курти за „прогон“ на етничките Срби во Косово (кои сочинуваат помалку од 5 отсто од населението). Човекот кој го предводеше нападот, Милан Радоичиќ, се уште е на слобода под заштита на Владата во Србија, иако по него е распишана потерница од Интерпол.
„Додека продолжува конфликтот во Украина и на Блискиот Исток, Европа не може да си дозволи повеќе тензии или нестабилност во или околу нејзиното соседство. За да се избегне ова, Западот мора да се оддалечи од благиот притисок врз Србија. „На господинот Вучиќ повеќе не може да му се дозволи да ја следи интеграцијата во ЕУ, а во исто време да ги зајакнува врските со Русија и Кина“, предупредуваат авторите.
Сметаат дека е неопходно да се зголеми притисокот врз српскиот претседател, „како и напорите за решавање на надворешното мешање и заробувањето на државата кои ги нагризуваат институциите и владеењето на правото во поширокиот регион“. Добар почеток би бил да се координираат напорите меѓу ЕУ и НАТО „во наметнување санкции на оние кои активно ги олеснуваат обидите на Русија да го дестабилизира регионот или се обидуваат да ја поткопа демократијата“, додаваат тие.
„Лидерите на ЕУ, исто така, треба да разберат дека НАТО сам не може да го одржува стабилен Западен Балкан. ЕУ мора да им понуди на Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија реални патишта за пристапување (Хрватска се приклучи во 2013 година). Сите шест земји аплицираа за членство од 2004 година, а поддршката меѓу нивното население за интеграција во ЕУ и демократијата останува генерално висока. Но, тие чувствуваат дека напредокот кон започнување на пристапните преговори е фрустрирачки бавен – особено кога гледаат дека преговорите со Украина и Молдавија се одвиваат со брзо темпо“, предлагаат авторите на текстот, со силна порака како заклучок:
„Реафирмирањето на единството и заедничките цели на ЕУ и НАТО на Западен Балкан е затоа клучно за да се избегне можноста за обновување на конфликтот во многу нестабилен дел на Европа“.
