Полицајците од Сараево работат без заштита, додека високо платените панцири собираат прашина во магацин. Ова е резултат на јавна набавка, вредна 861 илјада КМ, во која ниту Управата на полицијата, ниту добавувачот не завршиле добра работа, пишува ЦИН.
„Познавам еден колега, го викаат Панцирко поради тоа. Типот купил панцир, едноставно за да се заштити. Но, тие што се на провизии и тендери, го викаа Панцирко и остана Панцирко во рајот. Тие се исмејуваат“, изјави за Центарот за истражувачко новинарство (ЦИН) полицаец од Сараево кој оди на интервенции без заштитна опрема, изложувајќи се на куршуми и убодни рани. Полицајците со години се без соодветна заштита и во 2019 година се чинеше дека времето на несигурност ќе заврши со набавка на нови балистички елеци.
Избраните добавувачи – Тешање „Даниал’С“ и „Котекс“ – по барање на управата во Сараево го модифицирале и смениле панцирот бидејќи не го поминале т.н. „визуелен тест“. По две години добиле зелено светло за употреба, но полицијата одбила да ги носи бидејќи не ја обезбедила потребната заштита, па панцирот завршил во магацин собирајќи прашина.
Управата со плаќање повеќе од она што тогаш вредеше на пазарот, ги зеде модифицираните панцири, иако претходно не ги проверуваа соодветно. За 369 панцири од буџетот се издвоени 861.301 км.
„Игри без граници… Осумстотини илјади, панцири, ѓаволи, деца, палци, а ние шрафчињата во големиот државен апарат се прашуваме кој е следниот. (…) Тоа е руски рулет“, вели сараевски полицаец за ЦИН.
Панцирот не го помина тестот
Во март 2019 година, Полициската управа на Министерството за внатрешни работи (МВП) на кантонот Сараево (КС) објави отворен повик за набавка на 369 панцири за припадници на Секторот за поддршка на полицијата и водови за спречување на нарушување на јавниот ред и мир. во полициските одделенија. Станува збор за специјални елеци кои се изработени по строги стандарди и штитат од прободување со ладно оружје и муниција од огнено оружје.
Девет месеци подоцна, тогашниот комесар Нусрет Селимовиќ потпиша договор со конзорциумот на компаниите „Даниалс“ и „Котекс“ од Тешњ, а во јуни 2020 година панцирот беше доставен до Полициската управа.
Тогаш почнаа проблемите. Администрацијата зеде два панцири: едниот беше испратен во лабораторијата НТС во Канзас за тестирање со пукање и пункција, а другиот во сараевскиот „Еуроинспект“ на визуелна проверка. Панцирниот елек го помина американскиот тест, но не и домашната инспекција: „Еуроинспект“ констатира дека панцирниот елек не изгледа како што бара тендерот бидејќи џебот и велкро ремените се погрешно сошиени, нема соодветна јака или можност на преклопувачки странични екстензии. „Еуроинспект“ не сакаше да зборува за ова.
Недостатоци констатирала и петчлената Комисија за визуелен преглед на Полициската управа, па комесарот Селимовиќ побарал поправка од фирми од Тешање.
Во текот на 2020 година, полициската управа постојано ги враќала панцирите на поправка, тврдејќи дека не можат да ги заштитат сите витални делови од телото на полицајците. Комесарот Селимовиќ одбил да ја плати договорената сума, наведувајќи дека три анализи покажале дека панцирот не е соодветен.
„Па, нема да ти платам ништо… Јас од тебе барам пепелник, а ти ми доставуваш чаша и уште ми се закануваш со тужба што не ти платив“, изјави претходно Селимовиќ.
Експертите со кои разговараа новинарите на ЦИН велат дека таквата роба не треба да се шие, обвиткува или заварува, а токму тоа го направил добавувачот на овие панцири и затоа панцирниот материјал не го наполнил целиот елек.
„Кога ќе се достави серијата, нема доработка. (…) Со системи каде што важат критериумите за безбедност и функционална доверливост, каде што може да биде загрозен човечкиот живот, серијата паѓа или поминува“, нагласува Берко Зечевиќ, експерт по балистика и професор на Машинскиот факултет во Сараево. . Тој додава дека во тендерот не е наведен стандардот и степенот на заштита за прободување што се бара од понудувачот: „Ако не го споменете стандардот, тогаш критериумите за проверка на квалитетот на елекот не постојат“.
Конзорциумот во текот на преговорите со Управата ги констатирал пропустите и направил измени според неговите барања, а трошоците сами ги покривале. Но, нивниот застапник и сопственик на фирмата „Даниалс“, Харис Сејдиќ, тврди дека панцирите се направени согласно тендерот и дека измените се направени за стоката да ја плати Управата.
„Бевме принудени во таа фаза на поправка за да ги добиеме нашите 860.000“, вели вработен во компанијата „Даниалс“ Хамза Хотиќ.
Но, од последователните барања на Полициската управа се гледа дека панцирите се уште не се изработени согласно барањата, што добавувачот го оправдува со недоволна прецизност на барањата наведени во тендерот.
На етикетите на панцирите испорачани од компаниите од Тешан во 2020 година пишуваше „VGTec Limited for Danial’S“, иако во договорот не се споменува соработка со оваа компанија.
Директорот Сејдиќ вели дека британската компанија ги направила елеците затоа што проценил дека тоа е најбезбедно „со оглед на тоа што имаат поголемо искуство“. Конзорциумот подоцна ги рафинира елеците. Тој тврди дека не се работи за поддоговори бидејќи не се работи за препродажба на сет производи.
Дамјан Ожеговиќ од ТИБиХ вели дека, според законот, секое доделување на дел од договорот е поддоговор, а Агенцијата за јавни набавки на Босна и Херцеговина додава дека понудувачот не може да склучува поддоговори без претходно писмено одобрение од договорниот орган.
Комесарот Селимовиќ тогаш вели дека не бил информиран за вмешаноста на „ВГТек“.
Продолжување на соработката наместо раскинување на договорот
Комесарот Селимовиќ го информирал обвинителството на КС за проблемите поврзани со доставените панцири.
„По првото, евентуално второто враќање кај добавувачот, договорниот орган требало да го раскине договорот, бидејќи овој очигледно не бил во можност да ја изврши работата“, смета Дамјан Ожеговиќ, соработник за правни работи во Транспаренси Интернешнл Босна и Херцеговина ( ТИБиХ).
Комесарот Селимовиќ не го направи тоа бидејќи вели дека се плашел од тужба, дополнителна загуба на време и пари, со оглед на тоа дека „вака е побезболно“.
Бидејќи модифицираните панцири не поминаа нови визуелни прегледи, конзорциумот и Управата на полицијата се договорија да направат нови.
Подобро да бидам ранет отколку убиен, тоа го направив“, вели Сејдиќ.
Во април 2021 година, добавувачот го испраќа оклопот на балистичка анализа во лабораторијата TNO во Холандија и добива потврда дека тестираниот примерок ги исполнува бараните критериуми.
Потоа „Еуроинспект“ испитува еден, а Комисијата испитува четири панцирни елеци избрани по случаен примерок и потврдува дека стоката визуелно ги исполнува бараните услови. Полицијата прифаќа нови панцири и на добавувачот му плаќа 861.000 марки.
Но, три месеци по породувањето, панцирот не го поминува последниот тест – полицајците на Единицата за поддршка преземаат 99 панцири, ги забележуваат дефектите кај нив, одбиваат да ги носат, па комесарот Селимовиќ за прв пат им дава инструкции на Комисија за проверка на секој панцир поединечно.
Панелот откри дека оклопот 304 не одговара бидејќи заштитните панели се движат, оставајќи ги деловите од телото незаштитени.
Администрацијата на тој начин повторно беше на почетокот, но овој пат без пари.
Полицаец мора да си ја носи главата во торба бидејќи тој што бил должен да му го земе тој полициски елек не бил способен да добие полициски елек“, смета претседателот на Управниот одбор на Синдикатот на полициски службеници, државни службеници. и државните службеници К.С. Виктор Ќатиќ.
Во меѓувреме, добавувачот ја тужеше полицијата, барајќи 600.000 KM за надомест на штета поради трошоците направени при доработка и производство на нови панцири и нешто повеќе од 100.000 KM камата поради задоцнето плаќање. Управата одговорила со противтужба, барајќи раскинување на договорот и враќање на 861.301 КМ.
„Господ има елеци што му требаат, што може да ги користи, нема да ги користи. Зошто нема да го користат, тоа е нивен проблем, не е мој проблем“, вели директорот на компанијата „Даниал’С“ Сејдиќ.
„Адекватно“ исполнети услови
Полициската управа на К.С за панцири платила 2.334 км по парче.
Во 2021 година, полицијата во Брчко на истата фирма „Даниалс“ плаќала 585 км по парче за панцир со исто ниво на заштита, а правосудната полиција исплатила 1.489 км.
„Јас не ја формирав цената, компанијата не ја формираше цената. (…) Договорниот орган ја утврди проценетата вредност. Идеално, нека покрене истрага кој го направил тоа“, вели Сејдиќ.
Според податоците на професорот Зечевиќ и хрватските компании „Spart-Tac“ и „Croshield“, кои продаваат балистички елеци, реалната цена за овој стандард и ниво на заштита би била меѓу 900 и 1.700 KM по парче. За овие пари полицијата можеше да купи уште стотина панцири.
Сараевските полицајци бегаат од разговор на оваа тема. Интервјуираните од новинарите на ЦИН не сакаат да бидат препознаени во јавноста, бидејќи освен од својот живот, стравуваат и од дисциплински постапки. Еден од нив вели дека се заколнал дека ќе земе куршум за да го заштити другиот, но посакува да има панцир.
„Би бил 100 отсто пофункционален. Тогаш можеби ќе бев похрабра при интервенцијата, подобро ќе ја завршев интервенцијата бидејќи знам дека сум безбеден“.
А од Управата на полицијата на оваа тема молчат. Не сакаа да им кажат на новинарите на ЦИН кој го напишал тендерот и ја одредил цената. Членовите на Комисијата за визуелен преглед на панцирот со кои новинарите контактираа не сакаа да разговараат. Поранешниот комесар Селимовиќ побара членовите да се соочат со дисциплински мерки, но сите беа ослободени од одговорност. Тој тврди дека не можел ништо повеќе да направи. Управата одби да даде информации за постапката бидејќи се работи за внатрешна постапка, а не дава документи бидејќи предметот е во надлежност на Обвинителството на кантонот Сараево. Оваа институција ги проверува наводите од пријавата доставен до нив и анонимно и службено од полицијата.
Новиот комесар Фатмир Хајдаревиќ веќе пет месеци го избегнува разговорот.
„Тоа е превез на тајност, превез на молчење, веројатно за да не бидат кривично гонети одговорните. Не можеме да кажеме дека никој не е виновен што се фрлени 800.000 км во одводот. Тоа мора да биде нечие и некој да одговара за тоа“, заклучи претседателот на Синдикатот Ќатиќ.
Наместо тоа, Управата на полицијата купила 20 панцири за 42.120 километри од фирмата „Даниалс“ во ноември 2020 година, поради проблеми со набавката. Парите ги донираше сараевски Нови Град за полицајците кои работат во оваа општина. На тендерот побарале исти услови како за 369 панцири. Директорот Сејдиќ вели дека направиле идентични заштитни елеци, додека поранешниот комесар Селимовиќ тврди дека не се сеќава на деталите.
Раководството немаше забелешки за оваа набавка.
