Европејците кукаат за огромните сметки за гас, а руски Газпром слави рекорден профит. Дали гасот е руско оружје што се користи против Европејците поради нивната поддршка на Украина?
На Газпром му оди одлично: долгогодишниот директор на рускиот енергетски концерн и личен пријател на Владимир Путин – Алексеј Милер во јануари објави дека 2021 година била рекордна година и по количината на експлоатиран гас и по остварениот профит. Затоа што гасот се повеќе се бара, а цените и на гасот и на нафтата вртоглаво пораснаа. Се на сè, вистински порој од евра и долари се слева во касата на Газпром, пишува ДВ.
Акционерите на Газпром имаат на што да се радуваат, иако е сосема јасно кој е најголемиот и најважен сопственик – Русија. Сепак, некои германски акционери, како Е. ОН, имаат дел од нејзините акции, а има и мали акционери кои по правило немаат право на глас.
Само Газпром и никој друг!
Затоа што односот на тој енергетски гигант со Кремљ е повеќе од близок: пред сè поради старото пријателство на Милер со Путин и јасно е дека ништо не се решава против волјата на рускиот претседател. Затоа што Газпром е најголемиот снабдувач на природен гас во светот, а според сопствените тврдења ги има наоѓалиштата со најголеми резерви на гас во Русија и на планетата, а за него работи цела армија од половина милион вработени.
Зависта на Европа кон Газпром е голема: 43 отсто од потрошениот гас на Стариот континент доаѓа од Газпром, а само Газпром и може да го користи гасоводот за да им продава гас на Европејците – пишува во рускиот закон. Така, ниту друга енергетска компанија не може да го загрози нејзиниот монопол.
Европејците немаат речиси никаков избор: остатокот од гасот доаѓа од Норвешка, друг голем дел од гасот доаѓа од Блискиот Исток и САД, а има испораки од Алжир и Либија, колку што е можно во денешните околности. Не сите европски земји се подеднакво зависни од гасот од Русија, а златното правило е дека колку повеќе се на исток, толку повеќе гас од Газпром. Германија почна да увезува гас од Советскиот Сојуз во времето кога таму владееше Брежњев, а и денес е најголем купувач бидејќи покрива 55% од потребите со гас од Русија.
Европската унија пречи
Сепак, Георг Закман од Економскиот институт Бригел во Брисел смета дека Русите играат „валкано“ на пазарот.
– Газпром ја искористува својата доминантна позиција на пазарот со тоа што влијае на количината на гас што ја испорачува во Европа со нејзината цена – рече Закман.
На Газпром му пречи и Европската Унија, компанијата сака да тргува со поединечни земји, но не и со ЕУ во целина. Десет години ЕУ се обидува да воспостави единствен пазар на гас низ Унијата, каде што, на пример, Германија би купувала руски гас, но потоа ќе го предаде на друга земја членка или земја надвор од ЕУ.
Но, Газпром не сака ни да слушне за тоа.
– Тоа е еден вид натпревар меѓу европските регулативи кои сакаат да воспостават заеднички пазар со еднакви цени и Газпром кој сака да го продава својот гас по различни цени на одделни земји – објаснува Закман.
Потоа, се разбира, се вмеша и политиката. Тоа најдобро се гледа на слободниот пазар на гас: Навистина, Газпром има склучено долгорочни договори за снабдување со одредени земји со гарантирани количини, но ако им треба повеќе од тоа – тогаш тоа е друга работа.
– Газпром ги исполнува своите договорни обврски, тоа е точно, но само на најниската граница на количини – вели претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен.
Таа смета дека е „чудно“ што повеќе не се нуди гас, иако зимава побарувачката во Европа е голема, а цените се високи. Ова неизбежно води до прашањето дали е тоа политиката на Кремљ. Во секој случај, фон дер Лајен вели дека тоа „покренува сомнеж за веродостојноста на Газпром“.
„Петта колона“ на Газпром
Газпром презеде дел од сопственоста и на компаниите за дистрибуција и складирање гас во практично сите земји од Европската унија. Во Германија, на пример, Газпром, преку својата компанија Асторија, го поседува најголемото подземно складиште за гас во цела Западна Европа. Ваквите складишта исто така се дизајнирани да го ублажат дисбалансот на понудата и побарувачката, но каква е вредноста на складиштето кога е во сопственост на самиот добавувач?
Дополнително, испораките на гас во Европа се на рекордно ниско ниво, а Клаудија Кемферт од Германскиот економски институт (DIW) смета дека никогаш не требало да дозволи продажба на Реден или барем требало да ја регулира неговата употреба.
По правило, цените на фосилните горива ја одредуваат и нивната понуда: експлоатацијата на наоѓалиште се исплати само по одредена цена, но тоа потоа трае.
Исто така, ќе биде потребно време за Европа да се сврти повеќе кон други извори, иако Фон дер Лајен овој понеделник во Вашингтон ќе разговара за дополнителни количества гас од САД. Од друга страна, Кемферт укажува на непромисленоста на Германија кога инсистира на гасоводот „Северен поток 2“ затоа што, се разбира, и тој е под јурисдикција на Газпром.
„Ако сте биле послушни“
Оружјето што го има Газпром, а со тоа и Кремљ, е цената на гасот. Секој обид за воспоставување заеднички европски пазар на гас Газпром го „уништува“ по поволна цена за земјите кои се против ваквата иницијатива. На пример, Унгарија неодамна потпиша ексклузивен договор со Газпром по поволни цени.
Може ли Европа да скрши толку големо влијание на Газпром на европскиот пазар? Кога само тој нуди речиси половина од потрошениот гас, најверојатно многу тешко.
– Можете колку сакате да преговарате со некој кој ги има сите лостови во рацете, но кога ќе се затвори вентилот за гас во Москва, тогаш сме во лоша преговарачка позиција – изјави Георг Закман.
Дали Русија целосно ќе ја прекине испораката на гас за Европа? Се разбира, тоа би било катастрофа, но никој не го очекува тоа: на Русија и требаат милијарди евра, кои ги заработува на тој начин.
За шефот на Газпром, Европа е само една страница од успехот на Газпром, бидејќи тој сака многу повеќе: сака да биде најголемиот производител на енергија на планетата. Затоа што тргува со нафта и струја и на исток и на запад.
Само на отворањето на Олимписките игри во Пекинг, Путин се договори со Кина за огромно снабдување со гас за таа земја, а Газпром самиот извезува нафта во САД. Во 2020 година, 8 проценти од американскиот увоз на нафта доаѓа од Газпром и тоа е повеќе од нејзиниот сојузник Саудиска Арабија што им го испорача на Соединетите држави.
