Во 2019 година, Светската здравствена организација (СЗО) ја прогласи антимикробната резистенција (АМР) како една од 10-те најголеми глобални закани за јавното здравје, а во јули 2022 година, Европската комисија, заедно со земјите-членки, ја идентификуваше АМР како една од трите најголеми закани по здравјето.
АМР е одговорен за повеќе од 35.000 смртни случаи секоја година во земјите на ЕУ/ЕЕА и значително го оптоварува здравствениот систем и ги зголемува трошоците за лекување.
Помеѓу 2000 и 2018 година, стапката на потрошувачка на антибиотици во светот се зголеми за 46 проценти. Преглед на анализа на 243 студии покажа дека постои значајна позитивна поврзаност помеѓу потрошувачката на антибиотици и отпорноста на антибиотици.
Бактериската отпорност на антибиотици во САД се зголеми за 15 проценти во текот на 2019 и 2020 година, што доведе до дополнителни 29.400 смртни случаи, од кои 40 проценти беа предизвикани од инфекции стекнати во болница. Кај повеќе од 60 проценти од пациентите со Ковид-19 кои имале бактериска инфекција, предизвикувачкиот агенс биле бактериите отпорни на лекови.
Во Србија, за време на пандемијата на Ковид-19, околу 75 проценти од пациентите позитивни на Ковид-19 биле третирани со антибиотици. За време на пандемијата најчесто се препишувале антибиотици од групата цефалоспорини (30,1 отсто од пациентите), а потоа азитромицин (26 отсто од пациентите).
Во студијата спроведена од Институтот за јавно здравје на Србија „Д-р Милан Јовановиќ Батут“, беше анализирана циркулацијата на антибиотици во Република Србија од 2006 до 2021 година врз основа на објавените податоци на Агенцијата за лекови и медицински помагала на Србија ( АЛИМИ).
Овој период ги опфаќа првите две години од пандемијата на Ковид-19 (2020-2021) во Србија.
Според Батут, студијата забележала дека употребата на одредени антибиотици значително се зголемила за време на пандемијата на Ковид-19, а особено е важно што некои од нив се антибиотици кои се специјално наменети за лекување на инфекции предизвикани од бактерии отпорни на други лекови.
Нивната употреба покажа растечки тренд во текот на набљудуваниот шеснаесетгодишен период, но својот врв го достигна токму во годините на пандемијата. Од друга страна, значително е намалена употребата на антибиотици кои се ефикасни и препорачани од СЗО како прв избор и со слободен пристап за емпириско лекување на секојдневните инфекции (амоксицилин, цефалексин, цефаклор, еритромицин, рокситромицин, гентамицин, амикацин). .
Глобалните иницијативи во борбата против АМР вклучуваат: подобрување на свеста и разбирањето за АМР, зајакнување на базата на знаење и докази преку надзор и истражување, намалување на инциденцата на инфекција преку ефективни санитарни, хигиенски и други превентивни мерки, оптимизирање на употребата на антимикробни лекови кај луѓето и животни, и одржливи инвестиции, како и зголемување на инвестициите во нови лекови, дијагностички процедури, вакцини и други интервенции.
Од друга страна, се истражуваат и современи стратегии во одговорот на АМР, вклучувајќи тестирање на нови антимикробни лекови, употреба на лековити растенија кои поседуваат моќни секундарни метаболити кои можат да играат клучна улога во третманот, нанотехнологија која се појави како ветувачка опција и специфични вакцини.
Во нашата земја, според Батут, има развиени стратегии и прирачници за контрола на нерационалната употреба на лекови и спречување на развој на антимикробна отпорност, но потребна е дополнителна работа за да се прилагодат во согласност со најновите сознанија, да се контролира имплементацијата и да се просветли и експертите и пошироката јавност за важноста од рационална употреба на антибиотици кои ги препишуваат само лекарите следејќи ги најновите препораки.
Имајќи ги предвид резултатите од домашните истражувања и истражувања во светот, искуствата од различни институции, особено институции од највисоко ниво на здравствена заштита во Србија, заклучокот е дека ризикот од појава на резистентни соеви на бактерии се зголемува.
Неопходно е што поскоро да се рационализира употребата на антибиотици за човештвото да не влезе во таканаречената постантибиотска ера, односно периодот кога достапните лекови нема да покажат ефикасност против бактериски инфекции.
