Последните нуклеарни закани на рускиот претседател Владимир Путин предизвикаа дебата за тоа кој каква улога има во синџирот на команда кога станува збор за употребата на нуклеарно оружје и дали постои можност да се одбие да се изврши наредбата на Путин. Порталот Медуза побара од Максим Старчак, експерт за руска нуклеарна политика и научен соработник во Центарот за меѓународна и одбранбена политика на Универзитетот Квинс во Канада, да одговори на овие прашања.
Тој објаснува дека во САД само претседателот може да нареди лансирање на нуклеарни проектили, но тој не може сам да ја донесе одлуката. Ако на претседателот не му е добро, потпретседателот, со поддршка од другите членови на владата, може да ја преземе функцијата.
„Претседателот или вршителот на должноста претседател мора да помине низ процесот на идентификација преку размена на шифри, неговата наредба мора да биде потврдена од министерот за одбрана, потоа се контактира началникот на Здружениот штаб, кој ја дава наредбата на Националната воена команда. Центарот и седиштето на стратешката команда на САД за лансирање нуклеарни ракети“, објаснува Старчак.
Каква е ситуацијата во Русија?
„Во Русија, претседателот мора да испрати кодиран сигнал за отклучување на нуклеарното оружје и на тој начин да ја одобри нивната употреба. Овој сигнал се пренесува преку преносливиот контролен систем на „нуклеарниот куфер“, посочува Старчак.
Тој додава дека министерот за одбрана и началникот на Генералштабот имаат исти апарати. „Реалната можност за нуклеарен напад е остварлива доколку добие дозвола од сите три уреди.
Сигналот за напад потоа оди до специјалната служба на Генералштабот, која ја пренесува наредбата до одредена команда каде се наоѓаат нуклеарните сили. Наредбата потоа оди од командата до офицерот одговорен за вистинското лансирање.
Старчак наведува дека овој синџир на команда е долг и се чини дека има сигурна заштита, но предупредува на едно. „Ако, на пример, претседателот и Министерството за одбрана се недостапни, нема комуникација со нив, началникот на Генералштабот може сам да донесе одлука за нуклеарно лансирање.
„Што се однесува до тактичкото нуклеарно оружје, ланецот е уште подолг таму. Боевата глава мора да биде извлечена од централизирано складиште, транспортирана, подготвена, натоварена и распоредена од страна на војската. Тоа е долг синџир и во секоја фаза може да има сомнежи дали навистина сакаме да го направиме тоа. Дополнително, сето ова се следи, па НАТО и САД брзо би ги откриле овие планови“, објаснува Старчак.
Може ли да се одбие наредбата на Путин?
Старчак посочува дека вакви сценарија се можни, особено затоа што синџирот на команда од претседателот до оној кој всушност го иницира нападот е прилично долг.
„За време на кризата на Карибите во 1962 година, советска подморница Б-59 беше бомбардирана од американски противподморнички авиони. Подморница која немала оперативна комуникација со високата воена команда имала право самостојно да донесе одлука за нуклеарен напад. Но за тоа била потребна согласност од капетанот и уште двајца офицери. По бомбардирањето, капетанот помислил дека започнала нуклеарна војна и со согласност на неговиот заменик сакал да издаде наредба да се отвори оган. Но, третиот висок офицер стави вето“, се сеќава Старчак.
„Според тоа, одлуката за нуклеарен напад сè уште е на многу луѓе и сакам да верувам дека рационалноста ќе победи над емоциите“, рече Старчак.
