Воспалението е клучниот одбранбен одговор на телото на оштетување. Тоа е збир на реакции кои имаат за цел да го отстранат штетниот фактор кој предизвикува воспаление и да помогне во заздравувањето на оштетеното ткиво. Причини за воспаление може да бидат физички, хемиски фактори и инфективни агенси (бактерии, вируси, итн.)
„Воспалението се јавува како локален процес. Ако штетниот фактор не може да се ограничи локално, тој се шири и се јавува генерализирано воспаление. Ширењето на воспалителниот процес може да биде преку крв, лимфа или директно од еден до друг орган. Воспалението е реакција која е корисна за организмот, бидејќи организмот активно се бори против причината“, вели д-р Наташа Петровиќ, специјалист по анестезиологија, интензивна терапија.
Таа додава дека не сите воспаленија се корисни за организмот. Постојат ситуации кога воспалителните реакции не се насочени кон надворешна причина, туку имунолошкиот систем реагира кон сопствениот организам. Примери за такви состојби се бројни хронични автоимуни болести како што се ревматоиден артритис, лупус, псоријаза, мултиплекс склероза.
Симптоми
„Симптомите на овие болести се драматични и сосема очигледни. Во случајот со овие болести имаме цел арсенал на оружје во однос на долготрајната терапија, кои не само што ги ублажуваат симптомите, туку и ја држат болеста под контрола иако не ја лекуваат. За среќа, процентот на заболени од автоимуни болести е релативно мал“, вели д-р Петровиќ.
Според неа, огромен процент од луѓето секојдневно се изложени на многу посериозна и подмолна форма на воспалителни реакции. Голем број на студии покажуваат дека хроничното воспаление од низок степен – кое може да се одвива во нашето тело со децении без воопшто да сме свесни за тоа – се јавува кај некои од најсмртоносните болести денес, вклучувајќи кардиоваскуларни болести, рак, дијабетес мелитус тип 2, Алцхајмерова болест, како и други видови на деменција.
„Она што го прави овој тип на воспалителна реакција мистериозен и застрашувачки е неговата подмолна природа. Додека отечен, црвен, болно чувствителен зглоб – кој се јавува кај автоимуни болести – е очигледен проблем, воспалението што лежи длабоко во нашето тело е невидливо. Но, напротив, тоа не значи дека сме беспомошни во борбата против него. Самото воспаление, како и болеста предизвикана од неа, може да се држи под контрола со соодветна исхрана, физичка активност, намалување на стресот и откажување од пушење“, вели нашиот соговорник.
Според д-р Татјана Бркиќ, специјалист по анестезиологија, интензивна терапија, има се повеќе докази дека одредена храна може да ги запали овие тивки воспалителни процеси во нашиот организам и да поттикне развој на болести.
Типична западна диета, која содржи висок процент на заситени масти и протеини од животинско потекло, рафинирани јаглехидрати (бело брашно, шеќер), многу сол, вештачки адитиви, ултра-обработена храна, е типичен пример за диета која поттикнува и го влошува воспалението.
Според докторот, најновите истражувања укажуваат дека преработката на храната (т.е. додавање адитиви, конзерванси, вештачки бои, засладувачи) го зголемува воспалителниот потенцијал на храната.
„Механизмот на формирање на воспалителни процеси под влијание на овие хемикалии е повеќекратен. Прво, постои цревна дисбиоза, уништување на цревната бариера и зголемена пропустливост на цревата, стимулација на имуните клетки да произведуваат супстанции кои преку крвта патуваат до далечните ткива и стимулираат воспалителни реакции“, вели д-р Бркиќ за порталот N1.
Таа посочува дека зголемениот внес на преработена храна доведува и до развој на дебелина и размножување на висцерално масно ткиво.
„Масното ткиво е ендокриниот орган кој придонесува за развој на воспаление со ослободување на проинфламаторни фактори: адипокин лептин, како и TNF-a и IL-6. Затоа, многу е важно да се консумираат што помалку ултра-обработени намирници кои имаат најголем воспалителен потенцијал, како што се храна со додадени адитиви, вештачки бои, засладувачи, конзерванси како што се индустриски произведен леб, готова храна, месни производи, кондиторски производи, бисквити, колачи, газирани пијалоци, сокови, грицки, сосови) и други преработени производи (чадено и солено месо, сирења, свеж леб, сланина, солени или зашеќерени јаткасти плодови, конзервирано овошје во сируп)“, вели д-р Бркиќ.
Според д-р Петровиќ, има се повеќе студии кои укажуваат на важноста на исхраната во развојот на хронично воспаление. Главната причина лежи длабоко во нашите црева. Околу 20 трилиони различни микроорганизми живеат во дигестивниот тракт, кои сочинуваат единствена микробиота. Кај возрасните, бактериите од родот Bacteroidetes и Firmicutes philia доминираат, меѓутоа, односот и разновидноста на бактериите варира од личност до личност.
„Типот на бактерии кои живеат во нашите црева, како и нивните производи, може да варираат во зависност од храната што ја јадеме. Одреден вид на храна поттикнува раст на бактерии кои поттикнуваат воспаленија, додека друг вид на храна поттикнува раст на бактерии кои го потиснуваат воспалението“, вели нашиот соговорник.
Таа додава дека луѓето со добри цревни бактерии – микробиоти имаат намален ризик од развој на метаболички заболувања. Овие луѓе имаат цревни бактерии кои имаат зголемена моќ да создаваат производи кои имаат својства да го намалат воспалението во телото. Имено, овие добри бактерии ги разградуваат хранливите материи од растителните влакна, кои нашето тело не е во состојба да ги свари и создаваат корисни честички – слободни масни киселини со краток синџир (SCFA – Short Chain Fatty Acid) – бутират, пропионат, ацетат.
„Најпознатиот претставник на масни киселини со краток синџир – бутиратот делува така што го запира растот на бактериите, ги убива штетните бактерии, а исто така ги снабдува цревните клетки со енергија, со што ја одржува цревната бариера и го спречува навлегувањето на лошите бактерии во крвотокот. “ вели д-р Петровиќ.
Докрорка Петровиќ додава дека под влијание на надворешни фактори, дејството на различни лекови како нестероидни антиинфламаторни лекови, антибиотици, несоодветна исхрана, под влијание на стрес доаѓа до промена на рамнотежата на цревните бактерии и развојот на дисбиоза.
Потоа доаѓа до зголемена пропустливост на цревата, а низ цревниот ѕид поминуваат разни големи молекули, бактерии или штетни продукти кои ги ослободуваат бактериите и влегуваат во циркулацијата, а од таму во далечните ткива и органи (бели дробови, мозок, зглобови).
„Кога ќе дојде до ова движење на бактериите од цревата во циркулацијата, доаѓа до воспаление и развој на хронични болести. Најчеста причина за зголемена интестинална пропустливост е, покрај употребата на лекови, и токсините од храната (на пр. глутен кај нетолерантни лица, разни адитиви, конзерванси)“, посочува нашиот соговорник.
Тој додава дека одредени видови храна, како што се амино киселините триптофан и глутамин, можат да ги зајакнат тесните спојки меѓу цревните клетки и да ја намалат интестиналната пропустливост. Исхраната богата со растителни влакна (свежо овошје, зеленчук, мешунки, житарици) може да ја зголеми разновидноста на цревните бактерии, како и производството на SCFA, кои исто така ја зајакнуваат цревната бариера.
Храната богата со пробиотици (јогурт, кефир, мисо, кисела зелка, кисели краставички) и пребиотици исто така има позитивно влијание врз цревната микробиота.Според најновите истражувања, следните видови растителни влакна можат да го зголемат производството на SCFA во цревата, а со тоа да придонесат за зачувување на здравјето:
– Инулин. Значителни количини на инулин се наоѓаат во артишок, лук, кромид, глуварче и цикорија.
– Фруктоолигосахариди. Ги има во различни овошја и зеленчук – банани, лук, аспарагус.
– Отпорен скроб. Во житарици, мешунки, семки, зелени банани, варени, а потоа изладени компири или ориз.
– Пектин. Изворот на пектин е јаболка, кајсии, моркови, портокали
– Арабиноксилан. Го има во житариците
„Антивоспалителна (антивоспалителна) диета е диета која е богата со храна која ги ублажува симптомите на воспаление во организмот и има антиоксидантни својства. Го стимулира имунолошкиот систем да се бори против воспалението. Овој тип на диета треба да се применува секојдневно, без разлика дали имате воспаление или не“, вели д-р Бркиќ.
Д-р Бркиќ истакнува дека медитеранската исхрана е позната и препознаена долги години како диета која добро влијае на здравјето на луѓето.
Медитеранска исхрана
Медитеранската исхрана се карактеризира со висок внес на растителна храна, јаткасти плодови, масни риби, здрави масла и умерено консумирање на храна од животинско потекло.
„Според научните студии, медитеранската исхрана е најдобрата диета за нашиот микробиом, бидејќи го зголемува бројот на корисни бактерии, а исто така и бактериската разновидност. Цревната флора се стабилизира, се создава поголема количина на масни киселини со краток синџир, што обезбедува добро снабдување и регенерација на цревната слузница, која останува недопрена, така што нема знаци на синдром на прокиснување на цревата“, вели д-р Бркиќ за N1. портал.
Доктор Петровиќ советува
Зеленчук
Потребно е да се консумира што повеќе зелен лиснат зеленчук како спанаќ, кељ, блитва. Овие намирници имаат антиоксидантни својства и ги штитат клетките од слободните радикали. Кромидот е богат извор на антиинфламаторни полифеноли. Ликопенот, кој се наоѓа во доматите, може да ги намали воспалителните процеси и да помогне во спречување и ширење на ракот.
Овошје
Бобинки (јагоди, боровинки, рибизли, капини) се одличен извор на антиоксиданси и антиинфламаторни супстанции. Грозјето, сливите и црешите се извор на полифеноли, кои според многу истражувања доведуваат до намалување на проинфламаторните цитокини.
Јаткасти плодови и семиња
Тие претставуваат суперхрана богата со протеини, влакна, антиоксиданси и незаситени масни киселини кои помагаат да се намали ж.
