Ин витро оплодувањето и сурогат мајчинството денес се алтернативна практика на многу парови или поединци кои сакаат да станат родители во многу земји во светот, но кај нас оваа можност е посложена. Овие методи не се законски дефинирани или решени, па затоа многумина кои ќе се одлучат на овој чекор мора да бидат подготвени да заминат во странство. За ин витро оплодување со користење на услуги на банката за сперма разговаравме со ембриолог од Мостар, директорка на центарот за ин витро оплодување д-р Емица Ќориќ.
Услуга за донирање сперма
Ин витро оплодувањето денес е најчестиот и најуспешен метод за лекување на неплодност. Ова е метод на медицинско потпомогнато оплодување во кое селекцијата на половите клетки (јајце клетки и сперматозоиди), оплодувањето и почетокот на развојот на ембрионот се одвива надвор од телото, во ембриолошка лабораторија.
Меѓутоа, во Босна и Херцеговина нема клиники кои се занимаваат со оваа дејност, но корисниците обично се испраќаат по консултација во некоја од земјите кои имаат клиники за ин витро оплодување.
„Тоа кај нас не постои ниту е законски решено, се повикуваме на Чешка или Холандија да се распрашаме таму“, рече Ќориќ.
Ако жената се одлучи за овој подвиг, старосната граница за оплодување не постои доколку жената биолошки е способна да роди дете со помош на донатор. Жените можат да изберат анонимен или неанонимен дарител, во зависност од тоа дали сакаат детето во иднина да бара татко. Ова прашање секако е правно решено: децата немаат никакви права кон тој татко, но имаат право да се запознаат, во зависност од тоа дали сакаат.
За донаторот има посебни прегледи за да се утврди дали ги исполнува условите за донирање: потребно е да се направат сите наоди како и задолжителниот тест за интелигенција. Доколку донаторот не е анонимен, достапни се сите информации за него, а доколку сака да остане анонимен – се е достапно освен неговиот идентитет.
Исто така, посочува докторката, жената не може да добие информација колку сперма веќе донирала донаторот, особено ако е анонимен.
Ќориќ понатаму истакнува дека и цените варираат во зависност од тоа дали донаторот е анонимен или не. Донаторот кој е анонимен е поповолен бидејќи нема одговорност кон таа жена или деца и детето не може да го најде, за разлика од оние кога детето може да ги најде.
Како што нагласува Ќориќ, денес има се повеќе случаи во кои парови се одлучуваат за овој потфат. „Потребата е многу поголема отколку пред 20 години“, заклучи таа.
Сурогат мајчинство
Сурогат мајчинството е врска – често вклучува медицински потпомогнато оплодување – во која една жена носи бременост за лице или пар кој потоа го посвојува тоа дете. Најпрво тоа беше практика за „мајките“ кои не можат да имаат деца, но денес овој метод е тренд на Запад без разлика на способноста.
Сурогат мајчинството исто така не е законски дозволено во Босна и Херцеговина и неопходно е да се најде друга земја која ги обезбедува овие услуги.
„Ги упативме нашите пациенти кои не можат да имаат свое дете, но се заинтересирани за сурогат мајчинство, во Украина“, објасни Ќориќ.
Се проценува дека околу 2.000 деца се раѓаат од странски родители во Украина секоја година. Комерцијалното сурогат мајчинство е легализирано во таа земја, но како што истакнува ембриологот, поради војната во Украина, тој бизнис престанал со активна работа. Еден од најголемите центри беше погоден од тоа што многу родители не можеа да дојдат да си ги земат децата.
Ќориќ истакна дека во центарот за ин витро оплодување во Мостар има голема побарувачка за сурогат мајчинство, но дека такво искуство кај нас нема.
Ембриологот на крајот додаде дека многу парови кои се одлучуваат за ИВФ можат да се обидат да забременат 3 до 5 пати (што е научен параметар).
Ако по петти пат сè уште е неуспешно: треба да размислите за други методи бидејќи овие операции не се ниту физички ниту психички лесни.
„Имаме искуство дека луѓето кои не можат да имаат дете, исклучиво се концентрирале на тоа да имаат – или да немаат дете и имам чувство дека меѓусебно се запоставуваат. Важно е кога луѓето не можат да имаат дете, тој проблем да не стане центар на нивниот свет. Гледаме дека често е така и сме искусиле дека овие парови не се заедно потоа“, заклучи Ќориќ, посочувајќи дека проблемот со зачнувањето дете може да се реши со алтернативни методи и дека човекот не треба да се губи себеси во овој проблем.
