Едно утро почувствував болка во пределот на левиот тестис, но мислев дека го штипнав додека спиев и дека брзо ќе помине. Меѓутоа, болката се влошуваше секој ден, а набрзо стана толку силна што едвај можев да го притиснам педалата на куплунгот на автомобилот. Тогаш решив да одам на лекар, па отидов во приватна клиника каде со ултразвук беше утврдено дека имам тумор на тестисот. Бев ментално подготвен да го прифатам сознанието дека имам тумор, па тоа не ми беше преголем шок, туку беше за мојата најблиска околина, вели Младен од Белград во интервју за порталот N1, кој се занимава со најчест малигнен тумор кај мажи на возраст меѓу 15 и 45 години запознаени како триесет и шест годишна возраст.
Потоа лекарските наоди од приватната клиника ги однел во државната клиника каде добил упат за итен преглед кај специјалист.
„Во Клиничкиот центар на Србија направив уште еден преглед кој само ја потврди болната вистина. По неколку дена ме оперираа на Клиниката за урологија при што ми го извадија заболениот тестис. Закрепнувањето започнува практично од будењето од анестезија, а болничкиот персонал игра огромна улога во тоа. Тие се оние кои го остваруваат првиот контакт со пациентот и го олеснуваат неговото закрепнување, пред се преку разговор и совети, кои имаат големо влијание врз психичкото здравје на човекот“, нагласува Младен.
По операцијата и зараснувањето на раната, тој добил низа хемотерапии кои, како што вели, прилично лошо ги поднесувал.
„Поддршката од пријателите, семејството и колегите многу ми помогна психички да ги надминам тешките моменти. Сето тоа некако го претворив во шега, ваљда полесно ми беше така да се справам со тоа. Сега се чувствувам добро, но не поминува ниту еден ден да не размислувам за сето она низ кое поминав. Никогаш не криев дека имам тумор на тестисите и отворено зборував за тоа, бидејќи ако моето искуство му помогне барем на еден човек навреме да оди на лекар, тоа има ефект“, вели нашата соговорничка.
Секој петти пациент се консултира со лекар само кога ќе започнат метастазите
Поголемиот дел од пациентите, како Младен, доаѓаат на лекар навреме, додека нивната болест е сè уште во почетната фаза. За жал, околу дваесет проценти од пациентите се јавуваат само во фаза на метастаза, вели проф. д-р Небојша Бојаниќ, раководител на петто одделение на Клиниката за урологија на Клиничкиот центар на Србија.
„Третманот најмногу зависи од тоа кога пациентот ќе контактира со лекар. Денес, трендот во светот е дека третманот во почетната фаза на болеста главно се спроведува со следење на пациентот, без дополнителна терапија. Тестисот дефинитивно мора да се отстрани, тоа е главната ставка во третманот. Се друго е надградба – мора да се направи скен на белите дробови, задолжително е и скенирање на абдоменот, се мијат туморските маркери, бидејќи сето тоа се елементи кои подоцна одлучуваат како ќе се лекува пациентот. Но, суштината е дека кога ќе дојдат на време, пациентите во повеќето случаи можат да се издржат само со операција“, подвлекува д-р Бојаниќ.
Ноември е месец на борба против ракот на тестисите и простатата
Светската здравствена организација месец ноември го посвети на здравјето на мажите и мажите, а пред се на борбата против туморите на простатата и тестисите. Целта е да се зголеми свеста кај мажите за важноста на превентивните прегледи во спречувањето на појавата на подмолно заболување, кај кое болните форми не се честа појава.
Пред 19 години се роди движењето „Movember“ кое ги комбинира зборовите „November“ и mustache (на англиски мустаќи). Сè започна кога неколку Австралијци симболично пуштија мустаќи како поддршка на мажите кои се соочуваат со рак на тестисите и простатата. Модата за враќање на мустаќите набрзо стана заштитен знак на кампањата, која брзо се прошири низ светот.
Соговорникот на порталот N1 наведува охрабрувачки информации дека за првиот стадиум, кој укажува на почетната фаза на болеста, процентот на излекување е 98 отсто, што значи, како што вели, речиси сите пациенти се излекувани.
„Доколку пациентот подоцна се јави на лекар, можноста за лекување сè уште постои, иако тоа не е толку успешно како во почетната фаза. Сигурно е подобро да не контактирате, дури и да е доцна, отколку да ги игнорирате симптомите“, вели д-р Бојаниќ.
Светски познатиот уролог нагласува дека кај туморите на тестисите најважна е превенцијата, што значи дека оние кои имаат ризик фактори треба да се препознаат во нив.
„Најчести фактори на ризик се неспуштени или последователно спуштени тестиси, некогаш е еден тестис, некогаш и двата, потоа стерилитет, генетски предиспозиции, семејна историја ако татко или брат имал тумор. Кај нас сите го поврзуваат туморот со повреда, иако тоа нема врска, бидејќи траумата воопшто не е фактор на ризик“, забележува д-р Бојаниќ.
Според него, мажите кои имаат некои од факторите на ризик треба да прават самопреглед еднаш на секои две до три недели со едноставно чувство на тестисите за време или по туширањето.
„За се што чувствуваат треба да се консултираат со лекар, а не дека имаат слободна интерпретација од типот ‘не боли, добро е’. Туморите на тестисите секогаш се третираат како итни бидејќи тие се развиваат. Затоа постојано повторуваме дека не треба да одолговлекувате од моментот кога ќе почувствувате промена, веднаш да одите на лекар“, нагласува урологот кој има повеќе од три децении искуство во оваа област.
Докторски совети како да направите самопреглед на тестисите
Препораката на лекарот е да се започне со самопреглед на тестисите во тинејџерските години. Прегледите треба да се прават најмалку еднаш месечно, а најдобро време е по топла бања или туширање, кога скротумот е најопуштен и тогаш најдобро се чувствуваат тестисите. Прегледот треба да се направи во стоечка положба и по можност пред огледало.
Прво, треба да проверите дали има оток на скротумот. Следно што треба да направите е нежно да го почувствувате скротумот и да го пронајдете тестисот. Внимателно почувствувајте го прво еден, а потоа и другиот тестис. Тестисот треба да се држи помеѓу палецот на горната страна и другите прсти на раката на долната страна и треба да се почувствува целата површина за каква било цврстина или безболна маса.
Нормално е едниот тестис да биде малку поголем од другиот, а левиот тестис малку понизок од десниот. Исто така, нормално е да се почувствува структура слична на врвка на задниот и горниот дел од тестисот, епидидимисот. Тој, исто така, треба внимателно да се почувствува од глава до опашка, а на крајот да се заврши прегледот со чувство на деференс, што нормално е опипливо како цврста, подвижна и мазна врвка.
Доколку се почувствува грутка, оток или безболна маса, потребно е што поскоро да се контактира со уролог, кој ќе ги спроведе потребните дијагностички процедури. Опипливата промена не мора да биде тумор, но доколку се работи за тумор и се открие во рана фаза, тогаш има најголеми шанси за преживување.
Тој објаснува дека посебен проблем со туморите на тестисите е што симптоматологијата, условно кажано, најчесто ја нема. Главно се јавува преку безболно зголемување или стврднување на тестисите, додека болните форми се многу поретки и се појавуваат во околу 15 проценти од случаите.
„Неспецифичните поплаки се причина и за доцнењето на дијагнозата и почетокот на лекувањето, кое во просек изнесува четири до шест месеци. „Тестисот малку се стврднал, но не боли“, често мислат пациентите кои не одат на лекар. И за тоа време тој тестис може да направи големи проблеми. На таа возраст е најважно да се знае дека секоја промена на скротумот, односно тестисите е итен показател за пријавување на лекар, бидејќи во повеќето случаи се работи за тумор“, предупредува д-р Бојаниќ.
Десет проценти од случаите имаат болки во грбот или долниот дел на грбот, како резултат на метастатска болест.
„Метастазите на ракот на тестисите во повеќето случаи ги погодуваат жлездите, потоа белите дробови, црниот дроб и мозокот ретко, коските уште поретко. Врз основа на проценетите фактори на ризик, ја одредуваме хемотерапијата за да спречиме повторување. Со семином се знае – ако имате еден или два ризик фактори и не добивате третман, веројатноста за повторување е 15 проценти, а ако примате хемотерапија е шест проценти. Зрачењето е многу поретко метод на лекување од порано и се применува главно кога станува збор за семиноми. Кај не-семиномите лекувањето се спроведува со мониторинг и хемотерапија, без зрачење“, објаснува д-р Бојаниќ.
Видови тумори на тестисите и преваленца кај популацијата
Сите тумори на тестисите се поделени на:
– тумори на герминалниот епител (95 проценти), кои понатаму се поделени на семиномски и не-семиномски тумори. Хистолошки, тоа се секогаш малигни тумори – карциноми;
– стромални тумори (3-5 проценти), кои се претежно бенигни, но во 10 проценти од случаите може да имаат малигна форма која има лоша прогноза;
– ретки неспецифични стромални тестикуларни и паратестикуларни тумори (1-2 проценти)
Нашиот соговорник наведува дека туморите на тестисите имаат висок степен на целосно излекување, што е последица на нивната чувствителност на хемотерапија (особено цисплатин), прецизно утврдениот стадиум на болеста во моментот на дијагностицирање, адекватен третман и строго следење на пациентите, како и како и можностите што ги дава таканаречената спасувачка терапија (хемотерапија, хируршка терапија).
„Веројатноста некој да добие тумор на другиот тестис е дури шест пати поголема во споредба со просечната популација. Најголем ризик е во првите две години, а после тој период можноста да се појави тумор на другиот тестис е многу помала. Семиномите се почести кај постари пациенти, додека не-семиномите најчесто се јавуваат кај помлади пациенти. Најлоши тумори се рекурентните семиноми, кои доколку не реагираат на втората линија на терапија често доведуваат до смрт“, вели д-р Бојаниќ.
Поразвиените земји имаат поголема фреквенција на тумори на тестисите
Во Србија фреквенцијата на тумори на тестисите е на ниво од четири до пет случаи на 100.000 мажи годишно. Тој забележува дека инциденцата има растечки тренд, особено во индустријализираните земји.
„Колку одите на север во Европа, толку е поголем процентот на тумори на тестисите кај населението, па така Данска, Шведска и Норвешка имаат најголем процент на пациенти, што се објаснува со високиот животен стандард. Сите развиени земји имаат поголем процент на тест тумори
тис од оние на помалку развиените и земјите во развој. Во Африка туморите на тестисите се многу ретки, во Азија ги има само малку повеќе, додека во Америка доминираат Кавкајците во споредба со Афроамериканците“, заклучува д-р Бојаниќ.
На прашањето до кој степен исхраната е фактор на ризик, д-р Бојаниќ одговара дека не е докажана директна врска помеѓу храната и зголемениот ризик од развој на тумори на тестисите, но укажува на фактот дека во исхраната има се повеќе хормони.
