Со децении кражбата беше неконтролирана во Албанија, а политичарите ја имаа заштитата на судството. Сега поранешниот претседател и премиер Саљи Бериша е во домашен притвор. Граѓаните надежите ги полагаат во реформирано судство.
За прв пат по три децении по падот на комунизмот, поранешен моќник беше обвинет за „пасивна корупција“ поради одлуките донесени додека беше на функцијата, пишува ДВ.
Саљи Бериша, поранешен претседател и премиер и актуелен лидер на Демократската партија, најголемата опозициска партија во Албанија, беше испратен во домашен притвор на 30 декември.
Обвинителите го обвинуваат за злоупотреба на овластувањата на неговиот кабинет за време на неговиот прв мандат како премиер, од 2005 до 2009 година. Случајот се фокусираше на приватизацијата на спортскиот центар во Тирана, од која, наводно, профитирал зетот на Бериша.
Бериша тврди дека обвинувањата се неосновани и дека се политички напад на неговиот противкандидат, актуелниот премиер Еди Рама.
Од „надежта на демократијата“ до нејзиниот противник
Кариерата на Саљи Бериша, која трае 33 години, имаше подеми и падови.
Поздравен како „надеж на демократијата“ во раните денови од неговата кариера по падот на комунистичкиот режим во раните деведесетти, поранешниот комунист и харизматичен кардиолог стана првиот демократски избран претседател на Албанија во 1992 година.
Меѓутоа, во 2021 година, САД го поврзаа со корупција и му беше забранет влез во земјата.
Сега, на 79-годишна возраст, тој е затворен во својот дом. Според неговиот адвокат, му е забрането да комуницира со луѓе „освен со семејството што живее со него“.
Откако беше избран на власт, не требаше долго раководството на Бериша да стане авторитарно.
Тој ја концентрираше власта во свои раце, нареди апсење на независни новинари и опозициски лидери, ги исфрли противниците од неговата партија, ги отпушти критичарите и го искористи судството за прогон на противниците.
По падот на пирамидалната шема што ја толерираше и охрабруваше во 1997 година, тој беше отстранет од власт по народното востание.
По општото незадоволство од корупцијата на последователните социјалистички влади, Бериша се врати на власт осум години подоцна, овој пат како премиер, и владееше со земјата од 2005 до 2013 година. За време на неговиот мандат, Бериша постојано вршеше притисок врз албанското правосудство.
Опаѓа ли поддршката за Бериша?
„Бериша останува контроверзен поради обвинувањата дека неговото владеење резултирало со крвопролевање и загуба на невини цивилни животи, во случајот со Гердец кога 28 граѓани загинаа во инцидент поврзан со процесот на демонтирање муниција, во кој наводно е вмешан синот на Бериша. Има и случај на смрт на четворица невини демонстранти во 2011 година додека Бериша беше премиер“, изјави за ДВ Александар Ципа, политички аналитичар од Тирана.
Ципа додава:
„Во сите овие случаи немаше независни истраги за неговата директна или индиректна одговорност и вмешаност.
На неодамнешните настани Бериша одговори со повикување на граѓанска непослушност, обидувајќи се да ја претвори својата лична и семејна борба во национална. Досега не добил голема поддршка.
Неговите колеги пратеници од Демократската партија се обидоа да предизвикаат хаос во парламентот, попречувајќи ја работата со факели, но поддршката на улицата исчезна.
Тешкиот пат на Албанија кон ЕУ
Албанија веќе три децении е во турбулентна транзиција. За тоа време, корупцијата на највисоко ниво ги попречуваше шансите на оваа членка на НАТО да влезе во Европската унија.
„Некогаш наречена „Северна Кореја на Европа“, сè уште постоеше оптимизам дека албанското раководство ќе се движи кон демократија и ќе го прифати владеењето на правото, поддржувајќи ги аспирациите на народот за евентуален пристап во ЕУ“, Бесар Ликмета, главен уредник на изјави за ДВ од албанскиот огранок на Балканската истражувачка мрежа (БИРН).
„За жал“, додава Ликмета, „политичката еволуција на Албанија тргна на алтернативен пат, доближувајќи се до олигархијата и навлегувањето во државните структури од лични интереси“.
Надеж за подобрување
Сепак, реформата во судството и работата на две релативно нови судски институции, Специјалната антикорупциска структура и Националната истражна канцеларија, даваат надеж дека завршува ерата на неказнивост на инволвираните во високата корупција.
За три децении, судството беше најкорумпираниот сектор во посткомунистичка Албанија, со бројни судии и обвинители кои ги штитеа корумпираните политичари и организираниот криминал.
Благодарение на воведувањето на т.н процесот на верификација, основата на судските реформи во земјата, поддржан од ЕУ и САД, стотици судии и обвинители беа отстранети од нивните позиции бидејќи не можеа да обезбедат докази за изворот на нивното богатство.
Во последните две години реформираното судство спроведе многу истраги, имотот беше запленет поради криминалот во кој тие беа инволвирани.
„Куќниот притвор и истрагите на Бериша го отфрлаат митот за неказнивост во Албанија. Фактот дека лицето кое некогаш беше најмоќниот човек во државата одговара е преседан за оние кои веруваат дека се над законот“, вели Александар Ципа.
Кога станува збор за борбата против корупцијата, Албанците очекуваат многу од реформираното судство. Многумина се надеваат дека случајот Бериша ќе го најави почетокот на нова ера.
