Министерството за внатрешни работи (МУП) бележи зголемување на бројот на поднесени барања за одобрение за набавка на оружје во последните три години, а експертите, иако се согласуваат дека Законот за оружје е нецелосен, се поделени околу причините зошто Хрватите станаа „луди по оружје“.
Според податоците на МУП, граѓаните поседуваат 314.783 парчиња оружје, од кои 18.705 долго и 85.963 кратки огнени оружја и 34.550 оружја од категорија Ц што се користат за гласни истрели и 6.565 основни делови од оружјето.
Презентираните податоци, посочуваат од МВР, опфаќаат и оружје на полициски службеници, припадници на вооружените сили и правосудната полиција, обезбедувачи, организации за спортско стрелање и стрелаштво и членови на други државни органи кои се овластени да чуваат и носат оружје.
Во Хрватска за поседување се регистрирани 47.470 парчиња оружје, за поседување и носење 232.415, додека потврда за регистрација на оружје од категорија Ц е издадена за 34.898 парчиња оружје, прецизира МУП.
Полицијата напоменува дека Законот за набавка и поседување оружје овозможува набавка на оружје за собирање, но такво оружје не може да се носи ниту да се набавува муниција за него. Истиот закон, додаваат во МУП, не пропишува ограничувања во однос на бројот на оружје што граѓаните можат да го набават.
Личната безбедност, по ловот, е втората причина за барање дозвола за оружје
Податоците со кои располага МВР укажуваат дека во последните три години расте бројот на поднесени барања за одобрение за набавка на оружје. Во текот на 2020 година се поднесени 18.392 вакви барања, а следната година 20.057 од нив. Во текот на 2022 година до МУП пристигнале 21.226 барања за набавка на оружје, додека до 22 февруари годинава биле поднесени 1.893 барања.
Во МУП е прецизирано дека граѓаните најчесто набавуваат оружје за лов, додека личното обезбедување е втора најзастапена категорија. Третиот по ред е спортско гаѓање, додаваат од полицијата.
Овластениот судски вештак за балистика, огнено и ладно оружје и претседател на Хрватското здружение за практично стрелање (ИПСЦ Хрватска), Дубравко Гвоздановиќ, во интервју за Хина оценува дека зголемувањето на бројот на барања за набавка на оружје не е доволно значајно за да бара поголемо медиумско внимание. Напоменува и дека тоа се барања кои се поднесени, што не значи дека сите овие барања се реализирани преку набавка на оружје.
Гвоздановиќ истакнува дека само околу шест отсто од Хрватите поседуваат легално оружје, што, според него, не прави вооружена нација во споредба со остатокот од светот. Сепак, соговорникот на Хина посочува дека има две причини поради кои Хрватите во последните години се повеќе сакаат легално да набавуваат оружје.
„Причините лежат во општата несигурност предизвикана од пандемијата „Ковид-19“, но значително повеќе поради неизвесноста што и претходеше на руската инвазија на Украина, која на крајот се претвори во брутална војна. Само тоа прави луѓето да се чувствуваат несигурни, а јас лично познавам многу луѓе кои сакале да имаат оружје за самоодбрана, а претходно да не сакаат да поседуваат“, вели Гвоздановиќ.
Експертот посочува дека во зголемениот интерес за огнено оружје на локално ниво не треба да се занемарат успесите на хрватските производители на оружје на странскиот и на домашниот пазар.
Во исто време, тој го привлекува вниманието на хрватската компанија HS Produkt, чии производи станаа светски бестселери, а тоа се пиштолот H11 9×19 mm и долгоочекуваната цивилна полуавтоматска верзија на воената пушка VHS2, која е стандардна пушка на хрватската војска и полиција. Тој вели дека се работи за навистина барани артикли, чија продажба влијае и на приказната за зголемениот број барања за оружје.
Нејасни законски прописи
Зад сувата статистика на МУП, како што вели Гвоздановиќ, се крие и „улов“ според кој излегува дека во Хрватска најмногу се продава ловечко оружје. Тој тврди дека МВР не сака да издаде потврда за оружје за држење и носење огнено оружје за самоодбрана, па граѓаните со тестови за лов и лични карти набавуваат пиштоли или цивилни полуавтоматски верзии на воени пушки кои не им се потребни. за лов во принцип, туку едноставно сакаат да ги поседуваат заради нив, вели тој, тоа не е и не треба да биде проблем.
Говорејќи за Законот за набавка и поседување оружје од страна на граѓаните, Гвоздановиќ нагласува дека регулативата е нејасна во многу сегменти, па дури и контрадикторна.
„Сегашниот закон бара одредени измени, на пример, дотолку повеќе што предлагачот, односно МВР, при подготовката на новиот закон во 2018 година не сакаше да прифати предлози за легализација на пригушувачите, кои денес се станува неопходност во Европа, особено за ловците. Ова покажа дека предлагачот на законот не ја знае темата, туку само постапува преку забрани и ограничувања“, вели експертот.
Тој посочува и дека многу двосмислено напишани членови од законот оставаат впечаток на правна несигурност бидејќи, како што тврди, полициските одделенија поинаку ги толкуваат членовите од законот, што не може да биде цел на законот. Дополнително, тој оценува дека законодавецот начелно не сака да дозволи граѓаните легално да набавуваат оружје заради самоодбрана и дека никогаш со аргументи не го образложил својот став.
„Тоа во пракса значи дека МУП може или не може да даде дозвола за носење заради самоодбрана и секогаш е во право, додека од друга страна никој не може да ги оспори таквите одлуки, без разлика дали се позитивни или негативни. Во јавноста се создаде впечаток дека се работи за некакви посебни проверки што ги врши МУП и поединецот мора да ги помине. Но, реалноста е многу поприземна, односно таквите одлуки, повеќе или помалку, зависат исклучиво од добрата волја на поединци од системот“, објаснува тој.
Иако полицијата собрала 356.656 огнено оружје во последните 15 години како дел од кампањата „Помалку оружје, помалку трагедија“, од кои 6.273 се автоматски, како и повеќе од шест милиони парчиња муниција и над шест тони експлозив, смета Гвоздановиќ. дека оваа акција трае предолго, а не е јасно прецизирана нејзината цел.
„Целта на ригорозните мерки – смирување на емоциите на вознемирената јавност“
„Акцијата не делува афирмативно во смисла на таргетирање на спортско, ловечко-собирни здруженија и поединци, туку основниот аспект го става на инкриминацијата на оружјето како нешто лошо и целосно непотребно и неприфатливо во општеството. Од ова произлегува и претходно наведениот негативен однос кон самоодбраната како таков“, додава тој.
Посебно посочува дека законските ограничувања, спротивно на популарното мислење, не ја намалуваат стапката на криминал. „Лудо е да се очекува дека ригорозните мерки ќе ги одвратат криминалците од извршување на кривични дела. Криминалецот сигурно нема да дојде во полиција и да бара дозвола за оружје, туку ќе го бара на црно“, објаснува Гвоздановиќ и додава дека Законот за оружје нема никаква врска со нелегалниот пазар.
Гвоздановиќ оценува дека целта на поригорозните законски мерки не е да се реши проблемот со нелегалниот пазар на оружје, туку да се смират емоциите на вознемирената јавност, а тоа најчесто се прави по кривични дела извршени со нелегално, а не легално оружје. „По правило, чесните и одговорни граѓани кои немаат допирни точки со ваквите дела секогаш ги трпат последиците“, смета Гвоздановиќ.
Притоа, тој се осврна на неодамнешниот случај на убиство со огнено оружје во Винковац, каде сторителот под никакви услови не можел легално да поседува огнено оружје, туку го набавил нелегално.
„Законот за оружје го регулира поседувањето оружје од чесни, законски одговорни граѓани и не може да се однесува на кривични дела сторени со огнено оружје, кои во приближно 99 проценти од случаите се сторени со нелегално оружје, односно оружје што не можете или не смеете легално. поседуваат“, нагласува тој.
Експертот за безбедност и поранешен началник на Управата за криминалистичка полиција Жељко Цвртила се согласува со Гвоздановиќ во неговата оценка дека најголем дел од кривичните дела се направени со нелегално оружје, но смета дека зголемувањето на побарувачката на оружје не може да се поврзе со кризата со Ковид. Тој додава дека сегашната ситуација во Украина би можела до одреден степен да го зголеми поголемиот интерес на Хрватите за оружје.
Докажувањето на причината за вооружувањето е проблематично
Зборувајќи за сегашниот Закон за оружје, Цвртила нагласува дека прво треба да се одвои нелегалното од легалното оружје. „Спречувањето на набавка на легално оружје не значи борба против нелегалното оружје“, смета соговорникот кој посочува дека тој што има намера да стори кривично дело со употреба на огнено оружје, тоа оружје само ќе го набави нелегално.
Воедно, потсетува на зачестените случаи од практиката дека некој кој претходно имал легално оружје, а чија намера била да изврши кривично дело, за таа прилика набавил нелегално оружје, знаејќи дека полицијата може да му влезе во трага на сторителот со преглед на легализираните Оружје.
Цвртила смета дека Законот за оружје е престрог бидејќи има три точки. Тој објаснува дека се работи за безбедносни и здравствени проверки и на крајот докажување на причината за потребата од оружје, кое го смета за вишок. Тоа укажува и на одредени правни противречности.
„Граѓаните тешко и објаснуваат на полицијата кои се причините поради кои имаат намера да набават легално оружје. Доколку граѓанинот како причина наведе непосредна опасност, полицијата често го одбива барањето за набавка на оружје, сметајќи дека барателот ќе се брани од заканата и ќе изврши кривично дело. Од друга страна, Кривичниот законик пропишува можност за самоодбрана за секој граѓанин во ситуација во која е во опасност“, вели Цвртила.
Експертот оценува дека има неколку проблеми во политиката за враќање на оружјето. Тој прецизира дека дел од ветераните сакаат да го задржат оружјето бидејќи имаат негативни искуства од почетокот на Татковинската војна кога ги продавале своите автомобили за да набават автоматска пушка и да ја одбранат државата. „Областа околу нас е доста опасна, а дополнително е засилена со конфликтот во Украина, така што нашите луѓе не се склони да го вратат оружјето. Државата нудеше ситни пари за оружје, за што луѓето првично плаќаа многу повисоки суми кои потоа можеа да се искористат за купување половен автомобил“, посочува тој.
Цвртила заклучува дека би било многу попаметно да се собере оружје имитирајќи ја поранешната Територијална одбрана, која чувала оружје речиси во населбите каде што живееле оние што го позајмиле тоа оружје. „Во тој случај бранителите би знаеле дека во случај на нивна потреба ќе ги отпуштам дека чекаат на безбедно место“, заклучува тој.
