Границата на таканаречените ПМ честички, чија концентрација е показател за загаденоста на воздухот, во Словенија речиси никогаш не ја надминува законската граница, но словенечката агенција за заштита на животната средина укажува дека не се задоволни од квалитетот на воздухот во одредени периоди од годината.
За споредба, во Србија концентрацијата на ПМ честичките ја надминува границата до 151 ден по ред, како што беше случајот во Нови Пазар во 2021 година.
Националната мерна мрежа за мониторинг на квалитетот на воздухот во Словенија е формирана во 2002 година и има 22 мерни станици.
Првото мерење на квалитетот на воздухот започна во 1968 година кога беше измерена концентрацијата на сулфур диоксид (SO2), а во 1996 година Љубљана ја доби првата мерна станица.
Претставничката на Агенцијата за заштита на животната средина, која се занимава со аерозагадувањето, Рахела Жабкар, изјави дека поради конфигурацијата на теренот Словенија има проблем со овој тип на загадување.
„Во Словенија има 22 мерни места, а ние мериме согласно законот. Во последните години најголем проблем со загадувањето на воздухот во зимските денови го имаме поради греењето, односно малите потрошувачи“, изјави Жабкар за српските новинари при посетата на Словенија во рамки на проектот „Пулс на Европа“.
Во зима, како што рече, има проблем поради сложениот терен, бидејќи Словенија е составена од басени и долини.
„Најголемото загадување е во зима кога има силен ветер, кога басените не се проветруваат и кога воздухот е заробен во слоевите во близина на земјата“, рече Жабкар.
Како што наведе таа, најзагадени подрачја во тој период биле Љубљана, Целје, Загорје и Трбовље.
Во Агенцијата за заштита на животната средина во Словенија работат 289 лица, а годишниот буџет за таа област е околу 20 милиони евра, од кои половина одат за плати на вработените.
Словенците се трудат да го почитуваат законодавството за екологија, а компаниите, според претставници на Агенцијата, се однесуваат одговорно и инвестираат во еколошки технологии.
Според нив, земјоделството треба да ја намали употребата на ѓубрива и емисиите на амонијак, а поединците можат да се однесуваат одговорно со тоа што не палат стара хартија, картон, влажно и хемиски обработено дрво (пробивање, бојадисано, лакирано дрво), пластика, амбалажа, партали и друг отпад. .
Домаќинствата што се греат на шпорети што користат нафта или гас треба, според препораките на Агенцијата, да се грижат да се исчисти и правилно да се прилагоди.
Доколку домаќинствата се загреваат со дрвна биомаса, тогаш дрвото што се согорува мора да биде механички обработено и суво.
Со цел почист воздух и животна средина, словенечките невладини организации и здруженија се залагаат за реализација на проекти поврзани со оваа област, а со тоа се воведоа „Пешбус“ и „Бичивлак“ кои се решенија против создавање на сообраќаен метеж во училишната зона. и намалување на употребата на гориво и транспортни средства.
Проектот Пешбус подразбира децата, заедно со нивните врсници и волонтери, да одат до училиште барем еднаш неделно. Волонтерите обично се пензионирани возачи на автобуси, а во многу училишта тие се наставници или родители. Од пролетта 2016 година, повеќе од 140 училишта во Словенија се приклучија на овој проект.
Децата на тој начин поминуваат повеќе време заедно со своите врсници, се движат наоколу, стануваат физички поактивни, а како што рекоа од организацијата „Институт за просторна политика“ (ИПОП), децата имаат поголема концентрација и полесно ги следат часовите.
Бичивлак, вториот проект што оваа организација го спроведува заедно со училиштата во Словенија, е „воз“ составен од велосипеди предводен од голем родителски велосипед. Децата го возат до училиште и се враќаат заедно со родителите и волонтерите, по познати и безбедни рути.
Кога Словенија влезе во ЕУ во 2007 година, започнаа промените кои резултираа со тоа што Љубљана, главниот град на Словенија со 300.000 жители, кој се простира на 275 квадратни километри, стана пешачка зона.
Градоначалникот на Љубљана Зоран Јанковиќ изјави дека во 2007 година, кога пукнала цевка на една од улиците на самиот влез во градот, решил да ја затвори и „никогаш повеќе да не ја отвора за сообраќај“.
„Тоа е единствениот пат кога им реков на работниците – мајстори, полека. Одев по улицата и броев колку чекори требаше да стигнам до поштата, разни згради и други улици. Сфатив дека е 200 метри во секој правец. Никогаш повеќе не ја отворивме таа улица“, рече градоначалникот на Љубљана.
За оние кои не можат долго да пешачат, набавени се седум возила, таканаречени кавалери, кои бесплатно ги возат граѓаните и туристите низ градот до посакуваните дестинации.
„На граѓаните им понудивме коњаници, изградивме 11 нови мостови и повторно изградивме мостови за да ги направиме тие растојанија уште пократки. Има луѓе кои возат Кавалирс 15 години, кои го знаат секој влез, секоја куќа, кои се таму за пет минути“, изјави Јанковиќ на новинарите.
Тој потсети дека, благодарение на напорите и решенијата, Љубљана за 15 години доби околу 100 меѓународни признанија и повеќе од 600 мил.грантови за реализација на проекти.
Според податоците презентирани од претставници на Градското собрание, во Љубљана дневно доаѓаат 120.000 возила. За да не дојдат сите во центарот на градот, се изгради мрежа од паркинзи во близина на железничките и автобуските станици. Картата за паркирање чини 1,3 евра, важи 24 часа и вклучува две возења со автобус.
Со тоа се намалува концентрацијата на штетните гасови, односно загадувањето на воздухот во главниот град, како и создавањето на сообраќајниот метеж.
Љубљана има 17 хектари пешачка зона, 310 километри организирани велосипедски патеки и 542 метри јавна зелена површина по жител.
Од 2003 до 2013 година процентот на луѓе кои возат автомобили се намалил од 58 на 41,5 отсто, а на оние кои користат автобуси од 13,1 на 12,6 отсто, додека процентот на луѓе кои користат велосипед како превозно средство е зголемен од 9,9 на 11,1 отсто. Најголемото подобрување може да се види на сликата која покажува колку повеќе луѓе почнале да пешачат – тој процент се зголемил од 19 на 34,8 проценти во 2013 година.
Словенечките власти имаат план да ги зголемат овие проценти до 2045 година, да ги намалат штетните честички во воздухот, да рециклираат многу повеќе отпад отколку сега и да ја зголемат свеста на граѓаните за важноста на заштитата на животната средина.
Љубљана ја освои титулата Зелена престолнина на Европа во 2016 година и на тој начин се најде меѓу 12-те европски градови кои имаат за цел да потсетат на важноста од инвестирање во еколошки урбани средини.
