Рускиот претседател Владимир Путин за помалку од една недела успеа да направи нешто сосема неочекувано: тој практично го откажа општествениот договор што го одржуваше на власт повеќе од две децении.
Договорот на Путин со руските гласачи долго време се базираше на претпоставката дека нема да се мешаат во политиката, а за возврат ќе им гарантира барем минимум стабилност. И се чинеше дека тоа е договорот што им се понуди на Русите кога Путин ја започна својата инвазија на Украина на 24 февруари оваа година, пишува Си-Ен-Ен.
Во тоа време, Путин внимаваше да нагласи дека воениот напад, кој еуфемистички го нарекува „специјална воена операција“, ќе го водат само професионални војници. Тоа беше фикција која им овозможи на многу Руси да се задоволат во чувството дека сè уште е нормално, да продолжат да ги живеат своите животи во Москва или Санкт Петербург, да останат рамнодушни на ужасниот масакр во Украина.
Егзодусот на Русите
Но, „делумната мобилизација“ што ја најави лидерот на Кремљ минатата недела ненадејно стави крај на таа ситуација, а сега стравот се шири низ руската политика. Долгите колони автомобили на границите на Русија со Финска, Грузија и Монголија покажуваат дека илјадници Руси кои имаат право на воена служба гласаат со нозе. Избувнуваат нови протести во регионите каде што живеат етничките малцинства. Некои ги палат и воените канцеларии, а застрелан е и еден регрутен воен офицер.
Сега се шират гласини дека руската влада можеби се подготвува да ги затвори своите граници за да ги спречи способните мажи да ја напуштат земјата, или можеби ќе биде прогласена некаква вонредна состојба.
Негирањата на Кремљ точно не ги уверија Русите.
„Не знам ништо за тоа“, изјави портпаролот на Кремљ Дмитриј Песков за новинарите на прашањето за можното затворање на границата. „За тоа се уште нема одлуки.
Путин ја изгради својата моќ во Русија така што се прикажува себеси како спротивен на поранешниот претседател Борис Елцин, кој ја водеше земјата за време на хаотичната постсоветска транзиција во 1990-тите. Но, денес, сцените на лути толпи кои се судираат со државните службеници и улични тепачки со полицијата околу регрутирањето на сопрузи и синови изгледаат како флешбекови од таа деценија.
Истото важи и за видеата што се појавуваат на руските канали на Telegram и другите социјални мрежи. Некои од нив се чини дека покажуваат на руските регрути како им се кажува дека ќе бидат испратени на фронтот без речиси никаква обука. Едно видео кое стана вирално прикажува жена во воена униформа како им кажува на новите регрути дека мора сами да се грижат за нивната основна опрема, од вреќи за спиење до медицински материјали.
„Замолете ги девојките, сопругите, мајките да ви испратат хигиенски влошки, најевтините влошки и најевтините тампони“, вели таа во видеото, чија автентичност не е потврдена. „Дали знаете за што служат тампоните? Во прострелна рана ставаш тампон, тој отекува и ја затвора раната. Тоа го научив во Чеченија“.
Инвазијата на Украина и паралелите со Првата чеченска војна
Првата чеченска војна од 1994 до 1996 година заврши со понижувачки пораз за Руската Федерација. Тој ја разоткри големата корупција во армијата и падот на руската воена моќ.
Путин потоа дојде на власт по Втората чеченска војна, која започна во 1999 година. Во таа војна, Кремљ многу поблиску ги контролираше медиумите, што му помогна на Путин да создаде аура на компетентност и цврстина околу него.Но, сликите на мртвите и заробени руски војници и уништената опрема во Украина денес нудат силна визуелна паралела со катастрофалната Прва чеченска војна, кога фотографите снимија слики на преплашени и лошо опремени регрути во чеченско заробеништво.
Путин ја водеше земјата за време на професионализацијата на руската армија, која требаше да ја намали употребата на регрути и да стави поголем акцент на војниците со договор. Има добра причина за ова: третманот на регрутите во руската војска е традиционално многу брутален, а активистичките групи како Комитетот на мајки на војниците се мобилизираа за време на чеченските војни за да помогнат во обезбедувањето правен совет за регрутите. Руските мајки дури се организираа за да ги вратат своите синови дома од чеченското заробеништво и често ја критикуваа владата за односот кон сопствените војници.
Неодамнешните протести против делумната мобилизација на Путин се потсетник дека регрутирањето и понатаму е допирна тема во рускиот политички живот. Насилните антимобилизациски протести во неделата во Махачкала, главниот град на регионот Дагестан во Северен Кавказ, забележаа жени, чии снимки кружат на социјалните мрежи, се соочија со полицијата, велејќи: „Зошто ни ги одземате децата? Кој на кого е падна? Русија е таа што ја нападна Украина!“
Ова објаснува зошто најжестоките пропагандисти на Путин, исто така, канализираат дел од јавната лутина за она што се чини дека е прогон на граѓаните насочени од претставници на локалната власт, бидејќи воените офицери издаваат покани за инаку медицински неподобни мажи и тропаат на вратите на луѓето за очигледно да се сретнат со некој вид на квотата.
Имплицирана закана
Маргарита Симонјан, главниот уредник на државниот канал RT (поранешен Russia Today) објави серија поплаки за бруталниот пристап на службениците што се шират на социјалните мрежи, вклучително и еден случај во кој нивниот вработен отишол на одмор со враќање билет в рака, и бил вратен на граница.
Сепак, таквата критика насочена кон функционерите од понизок ранг кои вршат наредби прекумерно или неспособно не оди против Путин. Ова потсетува на стариот мотив од руската историја за „добриот цар“ и „лошата аристократија“. Царот – во овој случај Путин – се гледа во јавноста како мудар и дарежлив (иако далечен) владетел, додека неговите подредени и корумпирани функционери се обвинети за поткопување на добрите намери на Путин. Затоа тие се цел на народниот гнев, а не владетел.
Постои и имплицитна закана. Не се само лошите локални функционери кои би можеле да бидат казнети затоа што не ги исполниле нивните доделени квоти. Воените повици се и средство за влевање страв и пасивност кај граѓаните. Во друга објава на социјалните мрежи, Симонјан со задоволство забележа дека поканите за мобилизација биле доставени до луѓето кои учествувале на протестот против мобилизацијата на главната сообраќајница Арбат во средината на Москва.
„Сите мажи кои беа на антимобилизацискиот состанок на Арбат добија повици за мобилизација, повеќе од 200. Уште една пратка е подготвена“, напиша таа. „Тие се подобри од, на пример, учител на годината од Псков, според мене.
Компетентна или не, делумната мобилизација може да биде еден од најризичните потези во кариерата на Путин. И додека тој сè уште ја држи моќта цврсто во своите раце, тој истовремено отстранува фундаментално парче од руската сложувалка Џенга.
