Игравме тенис, се беше нормално. А потоа темнина. Повеќе не се сеќавам на ништо. Подоцна во ноќта се разбудив во болнички кревет, со цевки во мене, Петар Јовиќ (43) од Ниш за Нова.рс раскажува дека во јуни преживеал срцев удар додека играл тенис. Застрашувачки е фактот што, според податоците од последните две години, во Србија секојдневно умираат по 13 луѓе од срцев удар како последица на срцеви заболувања, поточно акутен коронарен синдром (АКС), а повеќето од нив умираат не знам дека тие страдаат од мистериозна и сурова атеросклеротична кардиоваскуларна болест (АСКВБ), која е водечка причина за таква висока смртност и е невозможно да се открие без лекарски преглед.
Како најтешка форма на срцеви заболувања, ACS е една од најчестите причини за итен прием во болница и ненадејна смрт. Мистериозната коронарна артериска болест е водечка причина за срцеви смртни случаи, а од 13-те луѓе кои умираат секој ден поради срцев удар, оваа болест е виновник во речиси половина од случаите.
„Преживеав срцев удар во јуни оваа година, на тенискиот терен. Дотогаш никогаш не бев на лекар. Отидов на контроли, кои се задолжителни, но ниту една ноќ не поминав во болница, ниту пак имав сериозна дијагноза. Верував дека сум здрав човек. Цел ден можев да трчам и да бркам обврски. Работниот ден често траеше 15 часа. Таквиот животен ритам со себе носеше темна страна. Јадев главно нездрава и мрсна храна. „Отсекогаш сум имал покачен ЛДЛ холестерол, но не знаев дека пациентите кои долго време биле изложени на овие покачени вредности имаат поголем ризик да развијат кардиоваскуларни болести“, вели Петар, кој е татко на три деца. .
Беше крајот на јуни, а се сеќава дека беше мрачна и тешка вечер.
„Игравме тенис, се беше нормално. А потоа темнина. Веќе не се сеќавам на ништо, подоцна во ноќта се разбудив во болнички кревет со туби низ мене. После другар ми рече дека „паднав како свеќа“, баш така. Имав среќа што луѓето од клубот брзо ме префрлија во болница, а таму ме згрижија лекари, кои ми го спасија животот. Ми вградија стент“, вели Петар.
Тој нагласува дека прави се што е во негова моќ да не се повтори срцевиот удар.
„Лекарите ме предупредија дека во првата година околу 20 отсто од пациентите повторно имаат срцев удар или други компликации како што се мозочен удар или блокада на стент. Затоа го контролирам нивото на ЛДЛ холестеролот, престанав да пушам, а планирам да се вратам на тенисот по новогодишните празници“, низ насмевка забележува Петар.
Секоја година се зголемува значителен број новодијагностицирани пациенти со АСКВБ, велат лекарите.
„Смртноста од оваа болест сè уште е убиец број еден во некои земји, особено во земјите во развој. Не само поради развојот на кардиоваскуларни болести, туку и поради ризик факторите, кои се сè почести кај нашите граѓани“, објаснува д-р Вишеслав Попадиќ, специјалист по кардиологија во КБЦ „Бежанијска коса“.
Оваа болест во последните години во Србија доживува вистинска „експанзија“, а причина меѓу другото е и пушењето кое е толку „популарно“ што нашата земја е на првите три места во Европа по број на пушачи.
„Загрижувачки е што заедно со Бугарија и Грција сме европски прваци по број на пушачи. Болеста, која убива во се поголем број, ја олеснува пушењето, секојдневното труење, а со тоа и слабеењето на организмот. Оваа болест е сурова, се движи бавно и под влијание на разни стресори, лоша исхрана, физичка неактивност, хиперлипидемија и слично. Доаѓа до оштетување на ѕидовите на крвните садови и преку различни механизми се јавува развој на атеросклеротични наслаги (наслаги). Тие првично не предизвикуваат никакви симптоми, односно поплаки, додека не се достигне одредена фаза на болеста, кога плочата почнува да го попречува протокот на крв. Тоа не мора да доведе до целосно блокирање на крвниот сад, важно е да претставува опструкција на протокот на крв, а со тоа и развој на клиничката фаза на болеста. „Понекогаш тоа се случува на многу млада возраст, дури и во доцните 30-ти или 40-ти години, во зависност од генетската предиспозиција и факторите на ризик, па срцев или мозочен удар може да се случи рано“, нагласува д-р Попадиќ.
Водечка причина за ASKVB е покачениот LDL холестерол, кој исто така не произведува никакви симптоми, па не знаеме дека го имаме додека не е предоцна, а се дијагностицира многу едноставно.
„Пациентот не чувствува ништо, но може да има исклучително висока вредност на холестеролот. И не толку ретко, доколку нема организиран скрининг, следење и лекување, се случува овој покачен холестерол да се открие само кога ќе дојде до срцев удар. „Младите луѓе доживуваат срцев удар, а секој од нив можеше да се спречи, или барем да се намали ризикот, само со една едноставна анализа – земање крв и мерење на нивото на холестерол“, предупредува проф. д-р Катарина Лалиќ, ендокринолог на Клиниката за ендокринологија при Универзитетската болница на Србија.
Сепак, има многу случаи кога високиот холестерол е наследен, па срцевите удари се јавуваат кај луѓе на возраст од 20 години.
„Тоа е состојба која е наследна и не е ретка. Доколку не се препознае на време не заздравува, може да се случи луѓето да доживеат миокарден инфаркт веќе во 40-тите години, а во некои тешки форми дури и на возраст од 20 години. При лекување на покачени нивоа на холестерол се користат статини кои ја прекинуваат синтезата на холестеролот и го намалуваат. Има и дополнителни лекови кои се ефективни, а се даваат во форма на инјекции еднаш неделно или еднаш на секои шест месеци и го одржуваат нивото на лошиот ЛДЛ холестерол во дозволените граници“, објаснува проф. д-р Лалиќ.
Во Србија во последните децении кардиоваскуларните болести одземаат најмногу животи, а со тоа претставуваат голем товар не само за пациентите и нивните семејства, туку и за здравствениот и економскиот систем, а сето тоа затоа што граѓаните се неинформирани, па не одат. на лекар навреме, а превенцијата е на нула.
„Сите ние мислиме „тие навистина не ме сакаат“, но тоа е погрешно. Срцевиот удар доаѓа ненадејно и не избира пол, возраст, личност, раса, материјална или која било друга состојба. Пациентите треба да ги слушаат своите лекари, кардиолози, да водат уреден живот, да одат на редовни контроли и да ги земаат препишаните лекови. Кога секој би го вложил тој мал напор за себе и за своите најблиски, верувам дека би можеле да спасиме голем број животи, дека би можеле да спречиме голем број срцеви удари и да спречиме фатални исходи“, вели Иван Тољагиќ, претседател на „ Здружението „Моја втора шанса“.
Да ве потсетиме дека кардиоваскуларните заболувања се масовен убиец во светот и одземаат повеќе животи од сите форми на малигнитет заедно. Повеќе од 18 милиони умираат како резултат на овие болести, а проценките се дека оваа бројка ќе достигне речиси 24 милиони луѓе годишно – до 2030 година. Исто така, повеќе од 300 милиони луѓе во светот живеат со ASKVD, додека други две милијарди се изложени на ризик.
Како настанува срцев удар
И покрај неспорните сериозни последици што ги остава зад себе, во јавноста малку се знае или зборува. Оваа болест е предизвикана од таложење на масни наслаги (плаки) во артериите. За формирање на овие наслаги е потребно време, па болеста е често незабележлива или со многу благи симптоми, додека плочата неочекувано не пукне и делумно или целосно го блокира луменот на крвниот сад, што лесно може да предизвика срцев или мозочен удар, а во најлош случај, смрт.
