Британскиот историчар Лоренс Фридман, кој ги проучува војната и дипломатијата, е специјализиран за меѓународни односи, надворешна политика и стратегија. Автор е на академски трудови за Студената војна, нуклеарното одвраќање и политиката на воените операции. Во 2019 година, Oxford University Press ја објави неговата книга „Украина и уметноста на стратегијата“ на тема „Потеклото и текот на конфликтот Русија-Украина низ леќата на стратегијата“.
Тој бил член и на истрагата на Чилкот за улогата на Велика Британија во војната во Ирак, пишува на англиски редакцијата на Радио Слободна Европа.
Фридман зборуваше за грузиската служба на РСЕ за залудноста на војната во Украина, за веројатноста за целосна победа на една од страните и зошто не мисли дека Путин ќе употреби нуклеарно оружје.
На прашањето дали украинската војна е класичен случај на она за што често зборува во своите книги, имено дека војните ретко одат според планот и дека кога не се одвиваат, сè се врти околу трошоците за направените грешки, Фридман вели дека ова е екстремен случај.
„Некои од нас беа скептични околу тоа дали Русија ќе влезе во војна. Никогаш не го исклучив, никогаш не можете да го исклучите. Но, причините за сомнежот најмногу се засноваа на фактот дека беше многу тешко да се види како Русија може да победи – само поради големината на Украина и големината на населението, силите, работната сила што ја имате за да се справите со бунтовниците. и отпор и така натаму. Русија не беше успешна ниту во нејзините првични воени операции во Украина. Значи, ова е уште подобар пример за војни кои не одат според планот отколку, на пример, Ирак во 2003 година. Бидејќи во Ирак во 2003 година, воената страна првично одеше според планот, проблемот беше подоцна. Во оваа војна, тие никогаш не стигнаа ни до онаа потоа. Наместо неколку дена да завршат со марионетска влада во Киев, сега ја имате оваа смртоносна војна, која ја уништи Украина и ја чинеше Русија една деценија воена модернизација, додека десетици илјади, веројатно повеќе од 100.000, се убиени. За многу мал профит. Добивките што ги постигнаа Русите главно беа постигнати на почетокот на војната. Оттогаш се откажаа од некои затоа што не можеа да ги задржат, а од други беа принудени да заминат. Ако го погледнете воениот напредок на Русија, дури и ако го земете предвид Соледар пред некој ден, можеби Бахмут, тоа е прилично маргинално. И она што го заробија беше уништено во тој процес. Значи не е како да освоиле големи ресурси. Значи, ова е навистина невообичаено залудна војна“, истакнува историчарот.
Тој додава дека во овој момент е очигледно дека има многу Руси кои се целосно свесни дека ниту една од целите на Русија не е постигната и дека тоа ја вратило земјата години наназад.
„Економијата лани помина добро поради цените на енергенсите, но цените на енергијата паднаа, а тие го загубија пазарот. Нема инвестиции во Русија. Така сега е во период на економски пад. Значи, многу Руси се свесни за тоа. Но, постои еден вид ефект на натуткање. Тоа не е атмосфера во која луѓето ќе искажуваат предавнички ставови. И затоа мислам дека многу Руси се во состојба на негирање. „Мислам дека проблемот на Путин, во извесна смисла, е како да го заврши ова без да ги постигне своите цели“, истакнува Фридман.
Тој смета дека на Путин му е тешко да го прекине конфликтот, бидејќи е свесен дека ќе има пресметка и дека, како што вели, цената на оваа војна ќе треба да се спореди со се што е стекнато. Тој нагласува дека во Кремљ постои идеја дека ако го окупирале цел Доњецк и го задржале цел Луганск, тоа би можело да помине.
„Тоа може да помине како победа што можат да ја претстават. Нивниот проблем е што прекинот на огнот е најмногу на што Украинците би се согласиле. Тие сигурно нема да се согласат на прекин на огнот во однос на трансферот на суверенитетот. Така што во пракса не оди многу далеку. Тоа само значи дека ќе добиете инхерентно нестабилна ситуација. Но, тоа е она што ќе го добиете во секој случај, како резултат на ова, сè додека немате различна руска влада со различен однос кон Украина. Значи, основната лекција од војните е дека полесно се започнуваат отколку завршуваат. Треба да се запомни дека оваа војна во пракса започна во 2014 година. Но, беше ограничена и едно од прашањата за иднината е дали може повторно да се ограничи на некој начин. Конфликтот не беше замрзнат, луѓето сè уште гинеа. Но дали некако ќе се замрзне во иднина, не знам. Од можностите, замрзнат конфликт е исто толку веројатен како и другите можности. Мислам дека е речиси невозможно да се види целосен мировен договор во овој момент, поради прашањата за репарации и воени злосторства. За да се стави крај на оваа војна, потребна е различна влада во Москва или Путин треба на некој начин да биде настрана. Во моментов нема индикации за тоа. Но, тоа може да се случи. „Мислам дека никој навистина не знае што се случува во Москва“, вели британскиот историчар.
Тој не мисли дека Русија може да постигне целосна победа, бидејќи не гледа начин како сега да може да ја освои Украина.
„Украинците имаат повеќе шанси за победа“
Ако Украина може да ги истисне руските сили од цела Украина, тоа би било пораз. Тоа не е сосема невозможно, вели Фридман, но тој мисли дека во моментов е многу тешко и губењето на Крим би било недвосмислено огромен пораз за Путин.
„Доколку Русите беа туркани на друго место, до границите од 2013 или 1991 година, тоа веројатно би можело да се спроведе со гаранции за руските говорници и така натаму. Претпоставувам дека доаѓа момент кога нема многу вредност да се држат оние кои во суштина се истите енклави со кои го започнавте ова. Не сум убеден дека, да сум украински генерал, би работел толку напорно во очекување дека ќе морам целосно да ги потиснам Русите. Мислам дека во одреден момент потребата руските сили да се обноват и залудноста да се држат на делови од територијата, ако тоа е сè што имаат, веројатно би значело дека би било соодветно руските сили да се одморат, со надеж дека добивање простор за дишење. Се на се, Украинците имаат поголеми шанси за победа од Русите, кои мислам дека немаат никакви шанси во однос на нивните првични цели. Но, тие би можеле да ги преобликуваат. Но, за Украинците тоа е исто така многу тешко, поради што постои поголема веројатност за валкан заклучок отколку чист, кој ќе трае некое време“, вели тој.
За евентуалната делумна победа на Украина вели дека Киев би можел да живее со враќањето на границите од 23 февруари. Тој посочува дека Зеленски очигледно размислувал за двојното државјанство како решение за некои од проблемите.
„Имаше момент, околу септември, кога Украинците станаа оптимисти за тоа што можат да направат бидејќи се чинеше дека имаат предност, но тогаш Русите се мобилизираа. И стана потешко, бидејќи само бројките направија разлика. Морам да кажам повеќе отколку што мислев дека ќе направи. Но, тоа е. А Русите се генерално поорганизирани сега. Имаа време да се мобилизираат, да сфатат што да прават со војниците – општата перспектива е подобра. И времето не ги фаворизираше украинските војници. Така и двете страни сега размислуваат за нови офанзиви. Сега мислам дека има руска гледна точка дека сега имаат бројки, кои ги немале порано, но немаат опрема, бидејќи изгубија многу. И нивната опрема е прилично лоша. Така тие навистина би се потпирале на брутална сила и тешки жртви за да се пробијат. Украинците размислуваат за неколку маневри. Но, како што видовме, маневрирањето не е лесно на тие боишта, освен ако не најдете навистина ранливо место во непријателските линии. Така, мислам дека сега ги разгледуваме следните неколку месеци. А кога ќе видиме како помина, ќе имаме подобра претстава за издржливоста на двете страни“, вели Фридман.
За наводната експресна команда на Путин до генералот Валериј Герасимов до март да го освои целиот Донбас, историчарот смета дека ако тоа го сака рускиот претседател, тоа може да значи дека има во главата да се задоволи со Донбас.
„Секогаш треба да се процени какви трошоци сте спремни да ги прифатите, на пример, ако тоа значи да изгубите премногу од вашите најдобри трупи за подоцнежна офанзива. Мислам дека пред оваа последна реконструкција добија подобра одбрана, беа подобрени руските одбранбени линии. И тогаш ја имавте групата Вагнер која притискаше само офанзивно. Мислам дека, што се однесува до Путин, ставот е дека не е доволно само да се биде во дефанзива. Сакаат да се вратат во офанзива. И ова е очигледно ставот на Украина. Мислам дека е многу тешко Русија да тргне во офанзива во следните неколку недели. Украинците зборуваат за руските бројки и за можните размери на следната мобилизација, бидејќи Украинците сакаат да го задржат протокот на оружје од Запад, што е сосема логично. Мислам дека Русија има капацитет за прилично солидна одбранбена позиција. Не сум сигурен дека имаат борбена моќ да ги поразат Украинците офанзивно. Да бев на местото на Украинците, за малку ќе бев во искушение да чекам прво да започне руската офанзива, бидејќи мислам дека ќе имаше полесна победа отколку сами да ја лансираат“, е мислењето на Лоренс Фридман.
Смета дека за Русија нема добри решенија, освен можеби оние кои на краток рок ќе го задоволат Кремљ, но дека Донбас е најмногу што можеле да го контролираат. Воено, вели тој, има само ограничени опции за Москва.
„Би рекол, од украинска гледна точка, ситуацијата во која Русите се отвораат во обид да напредуваат, под претпоставка дека можат да бидат запрени, би била подобра и полесна за справување. Речиси личи на 1918 година, каде што имате голема германска офанзива која завршува, а потоа сојузниците возвраќаат. Така, мислам дека нетрпеливоста на Путин е проблем за руската команда. Герасимов отсекогаш бил таму, не е дека е нов во оваа ситуација. Она што тој го прави е да се увери дека волјата на Путин е исполнета, и се чини дека волјата на Путин во овој момент е дека се потребни повеќе офанзиви и дека тие се јасно на нешто. Но, што точно и кога, тешко е да се биде сигурен во овој момент“, смета тој.
„Три типа ограничувања за Западот“
Фридман вели дека постојат три вида ограничувања за она што го прави Западот.
Еден, според него, е економски.
„Западот претрпе, што и да се обиде да направи Путин со енергетската криза изгледаше како економска и политичка катастрофа.
Друго, додава тој, се политичките прашања за провоцирање на Русија и прекумерен притисок, со ризик од ескалација.
Тој вели дека третиот елемент е најсериозен.
„Тоа се залихи и залихи, логистика и одржување, како и чиста практичност за набавка на работи што Украинците можат ефикасно да ги користат. Мислам дека тоа е инхибитивен фактор, а не посветеност. Мислам дека има политичка посветеност. Не слушате „О, Зеленски, мора да преговарате“. Ако Путин излезе со нешто што изгледа како компромис, што изгледа дека може да доведе до излез, притисокот врз Зеленски да го сфати сериозно би бил значителен. Но, тоа не беше. И мислам дека Макрон и Шолц го препознаваат тоа, заедно со Сунак и Бајден. Така што не мислам дека посветеноста е проблемот. Капацитетот е проблем. И тие ќе мора да работат напорно на тоа. Едно од разочарувањата на некој начин е што досега не е вложен поголем труд за зголемување на производството. Се случува, но трае некое време“, смета тој.
Тој смета дека една од најопасните идеи е дека ова е „прокси“ војна и дека Украинците навистина се борат за Американците.
Тој исто така вели дека западните цели се формулирани во однос на независноста и територијалниот интегритет на Украина.
„Не мислам дека Западот би ја турнал Украина кон порадикални или максималистички цели отколку што Украинците се подготвени да прифатат. Ако Украинците беа подготвени да прифатат компромисен резултат, претпоставувам дека Западот ќе го прифати тоа, а ако Украинците сакаа да се борат, тоа исто така ќе беше прифатено. Ако работите изгледаат, да речеме, за шест месеци како што изгледаат сега, мислам дека самите проблеми со капацитетот ќе доведат до обид да се најде начин барем да се паузира конфликтот. Мислам дека не е прашање на тоа дека Западот сака поинакви работи од Украинците. Како и секогаш со војните, целите и средствата мора да се усогласат. А ако ги нема средствата, тогаш можеби ќе треба да прифатите исходи, барем на краток рок, кои се непријатни“, посочи тој.
Ставот е дека доколку Западот влезе во конфликтот и трупите на НАТО се приклучат на Украина, завршувањето на војната би било едноставно, но и многу опасно. Сепак, тој додава дека всушност најголемата работа што ја чекаме е моментот Москва да сфати дека тоа всушност никаде не оди.
„Факт е дека Путин ефикасно користеше нуклеарно оружје како одвраќање“
Фридман рече дека ако не постоело нуклеарно оружје, тогаш Западот веројатно ќе се бори рамо до рамо со Украина.
„Путин јасно стави до знаење на 24-ти февруари, го повтори на 27-ми февруари, а потоа повторно рече дека ризикот од нуклеарна војна, тој не го кажа точно така, но всушност тоа е она што тој сака да го каже, стапува во игра веднаш штом НАТО директно се вклучува во украинската страна. И тоа одвраќање функционираше. Исто така, тој е спречен да ги напаѓа земјите на НАТО. Па тоа е во ред, го ограничува конфликтот. Путин ескалира – ако сака да им наштети на Украинците, покажа дека може да го направи тоа. И ако сака да користи огнена моќ, има огнена моќ. Но, всушност, тактичкото нуклеарно оружје внесува само цела низа оперативни компликации и ризици, како што му беше кажано, и колку што знаеме, токму од ангажманот на Западот што тој сака да го избегне“, вели историчарот.
Сепак, тој нагласува дека не може да се исклучи опцијата за употреба на нуклеарно оружје, бидејќи Русија е нуклеарна сила со многу капацитети.
„Но, тоа е голем ризик за Русија без очигледна добивка. Дел од ризикот е дека тие би можеле да ја искористат таа работа и проектилот да биде соборен, онеспособен или да не експлодира правилно, или да детонира или што и да е. Никој одамна не го користел тоа нешто. Значи, тоа не е нешто што можете да го исклучите, мислам дека би имале прилично добар показател дека нешто се случува, но не го гледам тоа во моментов“, заклучи Лоренс Фридман.
