Гихтот е познат уште од древниот Египет, 2600 години пред новата ера. Таткото на медицината, Хипократ, ги напишал своите забелешки за гихт во форма на афоризми кои се вистинити и денес. Тој ја опиша и врската помеѓу неумерениот начин на живот и појавата на гихт, покажувајќи дека гихтот е болест на богатите луѓе.
„Подаграта е вид на воспаление на зглобовите – артритис, кој настанува како резултат на таложење на кристали на урична киселина во зглобовите на луѓето со покачена концентрација на урична киселина во крвта. Освен во зглобовите, кристалите на урична киселина можат да се таложат и во кожата, меките ткива и бубрезите. Така се формираат мали, цврсти белузлави јазли – тофус во кожата, ушите и камењата во бубрезите“, изјави за порталот N1 д-р Ксенија Божиќ од Клиниката за ревматологија на ВМА.
Таа објаснува дека кога концентрацијата на урична киселина ќе ја достигне горната вредност на нејзината растворливост во крвта, се формираат фини кристали кои се таложат во зглобовите.
„Имунолошкиот систем (системот на човековата одбрана) ги препознава кристалите на урична киселина како туѓи тела и почнува да се бори против нив. Оваа борба доведува до воспаление на зглобот и е причина за болка, црвенило и оток. Така се развива гихтот“, истакнува нашиот соговорник.
Најпогодени се средовечните мажи
Според неа, средовечните мажи се најчесто погодени од гихт. Жените се разболуваат поретко, обично во менопауза.
„Многу ретко, гихт може да се појави пред 25-годишна возраст, кога е неопходно да се испитаат поретки причини како што се можни вродени грешки во метаболизмот или слабост на бубрезите“, потенцира д-р Божиќ за порталот N1.
Таа наведува дека повеќето пациенти со гихт имаат нарушување во излачувањето на урична киселина преку бубрезите, а околу 10 проценти имаат зголемено производство на урична киселина, како што се: зголемен внес на храна богата со пурини, прекумерна употреба на алкохол, генетски тенденции и др. .
„Не сите луѓе со покачени нивоа на урична киселина во крвта имаат гихт. Се проценува дека 10-20 проценти од нив ќе развијат симптоматски гихт. Обично кај овие луѓе се јавува гихт со присуство на „тригер““, вели нашиот соговорник.
Можни предизвикувачи на гихт се: прекумерно внесување храна богата со пурини и/или алкохол, дехидрација на организмот, интензивна физичка активност, акутни инфекции, хируршки интервенции, повреди, употреба на одредени лекови (диуретици, аспирин, леводопа), кај пациенти со малигни заболувања и на хемотерапија, повеќегодишни бубрежно болни.
„Покрај карактеристичниот опис на поплаките на пациентот и лекарскиот преглед, потребно е да се утврди концентрацијата на урична киселина во крвта. Поголемиот дел од пациентите имаат хиперурикемија. Но, не е невообичаено вредноста на урична киселина во крвта да е нормална при акутен напад на гихт, тогаш тоа не ја одразува неговата вистинска концентрација во зглобот бидејќи веќе има таложено“, истакнува таа.
Според неа, современиот ултразвучен преглед на зглобовите е многу корисен за поставување дијагноза, бидејќи покажува наслаги на кристали на урична киселина.
„За конечна дијагноза, лекарот може со игла пункција на зафатениот зглоб да извади одредена количина течност – синовијална течност и да ја испрати на микроскопски преглед. Ако кристалите на урична киселина се видливи под микроскоп, дијагнозата на гихт е сигурна“, објаснува таа.
Како започнува нападот на гихт и колку долго трае
Д-р Божиќ нагласува дека најчестиот напад на гихт се јавува на еден зглоб, поточно на коренот на палецот.
„Тоа се нарекува „гихт“ и се јавува кај три од четири пациенти со гихт. Нападот на гихт обично започнува во текот на ноќта, ненадејно и брзо во рок од неколку часа. Прстот станува многу црвен, отечен, болен и топол, а кожата над него е сјајна и мазна. Дури и лесно покривање на прстот предизвикува болка. „Ненадејниот почеток на симптомите е она што докторот го нарекува акутен“, вели соговорникот N1.
Најчесто нападот на гихт трае неколку дена (5-7), поретко две недели, а може да помине и спонтано, истакнува таа.
„Во иднина, како што поминува времето, нападите можат да бидат почести, да траат подолго и да зафатат поголем број зглобови. „Напад на гихт, освен на типичното место, може да се појави и на други зглобови, особено на зглобовите на нозете: коленото, скочниот зглоб, а поретко на лактите, рацете и прстите“, наведува д-р Божиќ.
Првите неколку напади на гихт обично не доведуваат до оштетување на зглобовите, вели таа и додава дека ако нападите на гихт се чести и побројни, доведуваат до оштетување на ‘рскавицата и коскените структури на зглобовите.
„Вака се развива долгорочно – хроничен гихт. Ретко, голем број зглобови се истовремено зафатени, што се нарекува полиартикуларна форма на гихт. „Овој облик обично се јавува кај луѓе кои долго време имале гихт и не биле соодветно третирани“, посочува таа.
Д-р Божиќ вели дека главни цели на лекувањето на гихт се спречување на акутни напади, нормализирање на вредностите на урична киселина на долг рок, откривање и лекување на често поврзани болести (висок крвен притисок, дијабетес мелитус, покачени масти во крвта – хиперлипидемија и дебелина), спречување на камења во бубрезите и зачувување на функцијата на бубрезите.
„При акутен напад на гихт се користат лекови кои го намалуваат воспалението на зглобот и двете. Тоа се првенствено нестероидни антиинфламаторни лекови (напроксен, диклофенак, индометацин, етерикоксиб и други), колхицин или глукокортикоиди. Изборот на лекови зависи од тежината на клиничката слика, општата состојба на пациентот и присуството на други болести. Дополнително се применуваат локални мерки: одмор, олеснување на зглобот, како и локална примена на мраз“, вели докторката.
Начин на живот и исхрана
Откако ќе се смири акутниот напад на гихт, потребно е да се отстрани можната причина, да се сменат навиките во животот и да се воведе диетална исхрана. Доколку горенаведените мерки не доведат до намалување на урична киселина во крвта или ако нападот на гихт се повтори, лекарот во терапијата внесува лекови кои го намалуваат нивото на урична киселина (алопуринол, фебуксатат, пробенецид), посочува соговорникот.
„Сите луѓе со хиперурикемија и гихт треба строго да се придржуваат до препораките за исхрана и општите мерки. Правилната исхрана е важен чекор во превенцијата од гихт. Тоа го поткрепува и фактот дека за време на Првата и Втората светска војна, појавата на гихт била ретка, што се објаснува со малиот внес на храна со малку протеини и пурин. По војната, а особено во последните децении, неправилните навики во исхраната доведоа до значително зголемување на бројот на заболени од гихт“, истакнува таа.
Општите препораки за исхрана вклучуваат: нискокалорична исхрана, ограничен внес на храна богата со пурини (од која се формира урична киселина) до 200 mg на ден, максимално намален внес на храна богата со едноставни шеќери и алкохол.
Намирници кои не треба да се консумираат поради големото количество пурини се: отпадоци, месни производи (паштети, мелења, салама, сувомеснати производи), сардини, морски плодови (школки), кавијар, скуша.
Оние кои треба да се ограничат што е можно повеќе се: црвено месо (јагнешко, свинско, говедско, телешко), месо од дивеч, пастрмка, мешунки (грав, грашок, леќа), печурки, пилешко, цели зрна.
Храна која содржи малку пурини и која е дозволена во исхраната на пациентите со гихт се: обезмастено млеко, сирење, јајца, коскесто овошје (ореви, бадеми), леб, житарки освен цели зрна, чоколадо, путер, маргарин, тестенини. Исто така, се препорачуваат растителни протеини од зеленчук (зелка, тиквички, праз), коренест зеленчук (морков, целер, цвекло, рен), агруми, овошје (јаболка, круши, вишни, вишни).
„При акутен напад на гихт треба целосно да престанете да земате пурини во исхраната, со доволен внес од 2-3 литри вода во текот на денот, со цедени сокови и малку обезмастено млеко. Откако ќе престанат нападите, полека воведувајте храна со ниска содржина на пурин“, советува таа.
Тој додава дека треба да се намали внесот на алкохол, особено пивото. Горната граница е 3-4 единици алкохолни пијалоци дневно за мажи и 2-3 единици за жени. Единицата го претставува односот на јачината и количината на алкохолен пијалок. На пример, чаша бело или црвено вино од 175 мл има 2,3 единици, а 500 мл пивце пиво има слична јачина, објаснува тој.
„Современиот начин на живот, кој вклучува неправилна исхрана богата со преработена храна, едноставни јаглехидрати и консумирање алкохол се најчестите причини за гихт. Постојат докази дека диетата препорачана за гихт успешно го намалува нивото на урична киселина во крвта, како и го намалува ризикот од метаболички и кардиоваскуларни ризици. Затоа кај лицата со хиперурикемија и гихт потребно е да се коригира начинот на исхрана и да се придржуваат до хипопуринска диета“, вели соговорничката на порталот N1.
Во случај на артритис, се советуваат локални мерки и доволен внес на вода, што го поттикнува излачувањето на урична киселина. Лековите кои го намалуваат нивото на урична киселина не треба да се земаат „само“, туку само како што е наведено од лекар, предупредува д-р Ксенија Божиќ.
