Денес, приближно 1,3 милијарди луѓе во светот пушат, што е една третина од светското население на возраст над петнаесет години.Според резултатите од истражувањето од 2019 година „Употреба на супстанции кои предизвикуваат зависност кај општата популација во Република Хрватска“ (истражување на HZJZ и Институтот за социјални истражувања д-р Иво Пилар) 38,4% од возрасните пушат, најмногу во возрасната група помеѓу 25 години. и 35. години (43,6%), додека мажите пушат нешто почесто од жените (41,2% наспроти 35,7%).
Отровите во цигарите…
Чадот од тутунот содржи 7.000 токсини кои доброволно ги внесуваме во нашето тело, а 70 од нив се канцерогени. Од токсичните соединенија најпознат е никотинот – соединение кое создава зависност. Покрај никотинот, значајна состојка е катранот (околу четириесет соединенија на катран) кои оштетуваат и предизвикуваат рак на белите дробови, но и многу други респираторни проблеми, амонијак (кој се користи како средство за дезинфекција во тоалетите), толуен (индустриски растворувач), јаглерод моноксид (отровен гас), кадмиум (мекиот метал кој се наоѓа во батериите) и ароми и адитиви за да се направат цигарите поприфатливи.
Непосредни негативни ефекти
Пушењето има непосредни и долгорочни ефекти врз нашето тело. Комбинацијата на овие ефекти може да доведе до многу сериозни последици за нашето тело. Кога ќе запалиме цигара, телото автоматски „протестира“: отчукувањата на срцето се зголемуваат, крвниот притисок се зголемува, автономниот нервен систем е вознемирен, крвните садови моментално се „стегнати“, дишењето станува тешко, на сите ткива им недостасува кислород и физиологијата на дигестивниот систем е нарушен..
Кои се долгорочните ефекти од пушењето врз телото?
Пушењето предизвикува рак на белите дробови и бронхиите, во голема мера го зголемува ризикот од рак на грлото и на устата, ги оштетува крвните садови и влијае на атеросклероза (стеснување на крвните садови поради атером – акумулација на внатрешниот ѕид на крвните садови) и на тој начин го зголемува ризикот од повеќето кардиоваскуларни заболувања , мозочен удар) и учествува во самиот механизам на овие болести. Знаеме дека кардиоваскуларните болести и ракот се водечки причини за смртност, болести и инвалидитет.
Покрај тоа, пушењето предизвикува хронична опструктивна белодробна болест, исклучително тешка и долготрајна болест, влијае на остеопорозата, импотенцијата и неплодноста, влијае на болестите на непцата и расипувањето на забите, го зголемува ризикот од рак на бубрезите, мочниот меур и матката, го оштетува дигестивниот систем. Пушењето има негативно влијание и на кожата – предизвикува брчки, сувост, промена на бојата и предвремено стареење на кожата. Пушењето го намалува чувството за вкус и мирис.
Како настанува зависноста?
Зависноста од цигари се развива многу брзо. Зависноста се развива во рок од неколку недели по секојдневното консумирање. Како и повеќето навики, пушењето започнува со спорадично консумирање, но спорадично многу брзо доведува до трајно. Затоа, измамата е дека нема да се „закачиме“ дури и ако почнеме со идејата „Пушам само кога излегувам со пријателите“ или „само кога сме со пријателите“. Консумирањето на првите цигари не е пријатно. Често се јавуваат гадење, вртоглавица, кашлица, треперење, немир, вознемиреност, непријатен мирис. Покрај физичката зависност, пушењето создава и многу силна ментална зависност.
Дали зголемувањето на телесната тежина после пушење е „мит“?
Пушењето го намалува чувството за вкус, мирис, а со тоа и уживањето во храната, го одвлекува „вниманието“ од храната, но често служи за задоволување на некои други потреби (емоционални, намалување на напнатоста), што често го правиме со храната. Во овој контекст, пушачите можеби мислат дека се помалку склони кон зголемување на телесната тежина, а всушност замениле една лоша навика (задоволување на други емоционални потреби преку храна) со уште полоша. Затоа, за време на одвикнувањето, некои луѓе се здебелуваат, но со правилно воспоставување навики и учење и разликување на нивните потреби, воспоставувањето рамнотежа во телото и телесната тежина се враќа во нормала. Ако на човекот му е тешко да помине низ овој процес сам, постојат бројни методи и вештини со кои може да си помогне, со поддршка од другите, а потоа и самостојно (училишта за непушачи, групни терапии, когнитивно-бихејвиорална терапија (). Постојат и помагала кои можат да бидат корисни за некои.
Што може да ни помогне при одвикнувањето?
Секој има потреба од индивидуален пристап. Пушењето не е едноставна навика, но секако можеме да се ослободиме од неа. Процесот на откажување зависи и од личноста на пушачот. За некои е полесно да се запре нагло, со цврста одлука, додека за други е подобар постепен пристап. На некои им е потребна групна поддршка, па групната психотерапија им е одлична, а некои се индивидуални, па затоа е корисно да се направи план и да се постават цели.
Секогаш е добро да побараме некој од околината да не поддржи при рехабилитација. Добро е и да активираме некои запоставени хоби, склоности, но и да ја пресметаме финансиската добивка што ќе ја имаме со откажувањето од пушење. Исто така, треба да се биде подготвен за можни тешкотии во овој процес.
Како да им помогнеме на младите да не почнат ни да пушат?
Децата најмногу учат преку идентификација со возрасните, особено со родителите. Ако пушите, обидете се да се откажете бидејќи децата сигурно нема да ја слушнат вашата порака за опасностите од пушењето и препораката да не пушите доколку ве видат со цигара. Самиот обид да се откажете од пушењето е поефективен од пушењето и да зборувате спротивно од начинот на кој се однесувате. Додека се откажувате од пушењето, можете да им објасните и на децата преку вашиот пример колку е тешко да се откажете од навиката и да ги советувате дека е најдобро никогаш да не ја започнете.
Учете ги децата уште од мали колку е важно да се грижат за своето здравје, но на пристапен начин. На пример, накратко објаснете им како дишеме, што ни прават цигарите со дишењето (нема да можат да трчаат долго време, ќе се задушат, нема да бидат „во форма“, ќе бидат полоши во спортот) . Истакнете примери што се релевантни за нив. Во разговорот користете аргументи поврзани со последиците во сегашноста или блиската иднина бидејќи децата и адолесцентите живеат во сегашноста и нема да бидат импресионирани од последиците во далечната иднина.
Секое дете бара индивидуален пристап. Запознајте го вашето дете: дали е екстроверт, интроверт, дали е „подвижен“ или веќе има поцврсти ставови, дали го брани своето мислење, дали е природно склоно кон доминација или му е важно, колку е развиен -довербата е со возраста?емотивно и социјално зрели. На секое дете и адолесцент треба да им се пристапи индивидуално врз основа на проценка на неговата или нејзината личност, интереси и околина.
Бидете прецизни, доследни и отворени кога станува збор за пушењето. Во соодветните прилики јасно кажете дека ви пречи ако некој пуши покрај вас во затворен простор, дека пушењето е штетно и за здравјето на луѓето околу пушачот, дека не сакате да пушите во вашата куќа. Бидете конкретни и доследни во својот став и објаснете им ги вашите ставови на децата. Не зборувајте „од горе“ или „држете предавање“, туку бидете одлучни. Дискутирајте со децата, прашајте ги што мислат за тоа. Уште од мали нозе подигнете ја свеста во семејството дека пушењето е штетна и целосно бесмислена навика!
Што ако дознаете дека вашето дете запалило цигара еднаш или неколку пати?
Немојте да викате и да му објаснувате на вашиот тинејџер што му прави пушењето на неговото здравје и пренесете му порака дека го сметате за доволно возрасен за да донесе паметна одлука за пушењето. Потсетете го на позитивни примери од околината. Прашајте го вашето дете колку тој или таа ужива во искуството (првите цигари не се пријатни) и дали мисли дека непријатното искуство треба да се повтори. Во чувствителниот адолесцентен период, како родители и општество, должни сме да ја зголемиме претпазливоста и да им помогнеме на децата да не започнуваат со штетни навики од кои подоцна во животот тешко ќе се ослободат.
Што да правиме сите ние?
Исклучително е важно пушењето да стане помалку достапно и помалку популарно. Неопходно е да се вклучат сите општествени системи и инструменти: здравство, образование, економија. законодавството, даночната политика, структурите на управување сè до средината во која се движат младите луѓе и самите медиуми.
Исто така, потребно е со примери (родители, медицински персонал, воспитно-образовен кадар, спортисти, медиумски изложени лица) да се покаже дека пушењето е лоша и опасна навика.
Кога станува збор за пушењето, како и за повеќето здравствени проблеми и ризично однесување, примарната превенција е најефикасна. Примарната превенција ги опфаќа сите активности и мерки што ги спроведуваме за да не дојде ни болеста или ризичното однесување по здравјето.
