Кога ќе побараат да ја оценат сопствената интелигенција, повеќето луѓе ќе кажат дека се натпросечни, иако тоа е статистички малку веројатно. Тоа е нормална, здрава пристрасност што се забележува и кога поединците се прашуваат колку се искрени, колку добро возат и слично. Моделот е толку вообичаен што стана познат како „надпросечен ефект“.
Неодамна објавена студија испитува колку мажите и жените стабилно ја оценуваат својата интелигенција. Студијата, исто така, привлече внимание на општата самодоверба и традиционално машките и женските карактерни црти, пишува Neuroscience News.
Студијата покажала дека најсилен показател за преценување на сопствениот коефициент на интелигенција е биолошкиот пол, а потоа психолошкиот пол. Некој кој е роден како маж и/или поседува силни машки карактеристики на личноста е поврзан со преценета слика за сопствената интелигенција.
Машка ароганција и женска скромност
И покрај општата тенденција да се прецени сопствената интелигенција, сепак постојат разлики меѓу поединците. Некои луѓе се сомневаат во сопствениот интелект, додека други многу ги преценуваат своите таленти. Сепак, мажите генерално мислат дека се многу попаметни отколку што навистина се, додека жените се оценуваат себеси многу поскромно.
Резултатите од студијата кореспондираат со резултатите од други слични студии. Психологот Адријан Фурнам овој феномен го нарече „проблемот на машката ароганција и женската скромност“, а е забележан во многу култури низ светот.
Зошто мажите се гледаат себеси толку многу попаметни, додека жените редовно ја потценуваат нивната интелигенција?
Нема родови разлики во коефициентот на интелигенција
Психолозите и оние кои ја проучуваат интелигенцијата едногласно се согласуваат: нема разлика меѓу мажите и жените во резултатите од тестовите за интелигенција. Не постои „попаметен секс“. Сепак, оваа предрасуда се покажа како погрешна дури кога научниците смислија објективни критериуми за проценка на интелигенцијата.
Низ историјата се сметало дека жените се интелектуално инфериорни бидејќи имаат малку помали черепи. По истата логика, интелигенцијата на слоновите би била неизмерно поголема од онаа на луѓето! Поголемото не е уште подобро кога станува збор за големината на мозокот.
Родовите стереотипи се многу променети во текот на минатиот век. Денес, кога ќе се прашаат експлицитно, повеќето луѓе ќе кажат дека мажите и жените се подеднакво интелигентни. Отвореното прифаќање на родовите стереотипи за интелигенцијата е ретко во повеќето земји.
Но, постои голема разлика во имплицитните верувања за полот и интелектот. Индиректното, прикриено прифаќање на родовите стереотипи сè уште е широко распространето.
Во класична психолошка студија, истражувачите побарале од родителите да ја проценат интелигенцијата на нивните деца. Мајките и татковците ги сметале своите синови многу поинтелигентни од ќерките, а ова истражување ги дало истите резултати во различни култури ширум светот.
Очекувањата на родителите можат да играат многу важна улога во создавањето слика за сопствената интелигенција кај децата, а врз основа на нив може да се предвиди и подоцнежниот академски успех.
Половите разлики во нивоата на самодоверба се исто така важен фактор, бидејќи луѓето со повисоко ниво на самодоверба гледаат многу попозитивно на сите аспекти од нивниот живот, вклучувајќи ги и интелектуалните способности. Девојките и жените ја оценуваат својата самодоверба многу пониска од мажите и момчињата. Оваа разлика се појавува во раната адолесценција.
Кои се резултатите од студијата?
Од учесниците во студијата беше побарано да го оценат сопствениот коефициент на интелигенција, откако им беше објаснето како да ја оценуваат интелигенцијата. Просечниот резултат е 100 и истражувачите им покажале на учесниците дека две третини (65 проценти) од луѓето постигнуваат помеѓу 85 и 115 поени.
Студијата се разликуваше од вообичаеното по тоа што истражувачите им рекоа на учесниците дека ќе го решат тестот за интелигенција само откако прво ќе го проценат сопствениот коефициент на интелигенција. Ова ја отстрани можноста за фалење и претерани проценки и им овозможи на истражувачите да ја тестираат точноста на самооценувањето на мажите и жените.
Учесниците, исто така, пополнија општ тест за самодоверба и таканаречениот Инвентар на половите улоги на Бем, прашалник кој ги мери нивоата на машки и женски особини кај поединците. Хипотезата беше дека психолошкиот пол (особено присуството на машки особини) ќе биде подобар предиктор за самодовербата отколку биолошкиот пол (машки или женски при раѓање).
Примерокот покажа просечни вредности од 107,5 поени. Очекувано, ова е нешто повеќе од просекот.
Истражувачите првично ја прегледаа точноста на самопроценките на учесниците бидејќи постоеше можност еден пол (или машки или женски) да има целосно нереални проценки на способностите. Споредувајќи ги самопроценките со резултатите од тестовите, станало очигледно дека резултатите се конзистентни, но разликата била во тоа што мажите почесто го преценуваат својот коефициент на интелигенција, додека жените го потценуваат.
Истражувачите потоа ги испитувале најсилните предвидувачи за самооценување на интелигенцијата. Резултатите покажале дека биолошкиот секс останал најсилниот фактор – мажите го оценувале својот коефициент на интелигенција повисоко од жените. Сепак, и психолошкиот пол се покажа како силен предиктор – индивидуите со поизразени традиционални машки особини, без разлика на полот, ја оценија сопствената интелигенција повисоко отколку што покажаа резултатите (важно е да се напомене дека за женските особини оваа поврзаност не постои).
Силна улога, покажаа резултатите, е играта и општата самодоверба. Како што беше наведено претходно, мажите генерално се посамоуверени од жените.
Зошто е ова важно?
Едукативните психолози посветуваат големо внимание на интелектуалната самодоверба бидејќи таа често е самоисполнувачко пророштво: ако мислите дека не можете да направите нешто, нема ни да се обидете.
Кога девојчињата ја потценуваат својата интелигенција на училиште, тие често избираат помалку предизвикувачки предмети – особено во областите на науката, технологијата, инженерството и математиката (т.н. СТЕМ предмети). Овие одлуки го ограничуваат нивното образование и избор на кариера после училиште.
Ваквите родови разлики може делумно да ја објаснат нееднаквоста во платите и успехот во преговорите со претпоставените.
Ако сакаме девојките да учествуваат во решавањето на сложени социјални проблеми и да бидат платени исто како и нивните машки врсници за истата работа, мора да работиме на подигање на нивните амбиции и самодоверба. Започнува со очекувањата на родителите на рана возраст и бришење на половите разлики во самодовербата меѓу девојчињата и момчињата.
Зарем не би било добро ако, како родители, наставници и општество во целина, би можеле да ја изградиме самодовербата на нашите девојки и млади жени до ниво каде што тие веруваат во себе и не се оптоварени со такви сомнежи?
