Жолтица е термин кој го опишува несаканиот ефект од зголеменото ниво на билирубин во крвта. Реакцијата на овој феномен е жолтеникава боја на кожата, длабоките ткива, мукозната мембрана и белките на очите. Билирубинот е главниот производ на распаѓање на еритроцитите или црвените крвни зрнца во крвта. Кога ќе се појави хипербилирубинемија или зголемена количина на билирубин, жолтицата станува очигледна.
Нормалната концентрација на билирубин во плазмата е околу 9 микромоли на литар, но во случај на жолтица може да се зголеми до 700 μmol/l.
Што е жолтица?
Билирубин, хемиско соединение кое произлегува од разградувањето на хем, има влијание врз развојот на жолтица. Хемот е пигмент и составен дел на молекулата на хемоглобинот, која е едно од најважните соединенија во црвените крвни зрнца. Хемоглобинот е одговорен за пренос на кислород од белите дробови до други ткива. Билирубинот нормално стигнува до црниот дроб преку крвта, каде што станува растворлив во вода, по што се излачува преку жолчката во дуоденумот.
Доколку нивото на билирубин во крвта е превисоко, тој се таложи во ткивата и на тој начин предизвикува жолтица или пожолтување на кожата, белките на очите и мукозните мембрани. Затоа, причината за жолтицата, покрај зголеменото уништување на еритроцитите и ненадејното ослободување на билирубин во крвта, може да биде опструкција на жолчните канали или оштетување на црниот дроб, односно клетките на црниот дроб. Во оваа состојба, нормалните количини на билирубин не можат да се излачат во дигестивниот тракт.
Ако ова е причината, тогаш тоа е хемолитична жолтица. Ова е состојба кога клетките на црниот дроб не можат да излачуваат билирубин со брзината со која се произведува. Жолтица може да биде и опструктивна, која се јавува поради блокирање на жолчните канали или поради заболување на црниот дроб. Третиот тип е хепатоцелуларната жолтица, која е слична на опструктивната жолтица, но укажува на патолошки состојби на ткивото на црниот дроб кои го спречуваат нормалниот метаболизам на билирубин.
Еден од термините што може да се слушне поврзан со жолтица е заразна жолтица. Во овој случај, токму жолтицата се јавува како резултат на хепатитис А. Хепатитисот ја има жолтицата како еден од карактеристичните знаци на болеста, која се појавува кај повеќе од 70 проценти од заболените лица поради хипербилирубинемија.
Жолтица кај новороденчиња
Жолтица кај малите бебиња не е ретка појава и се јавува кај околу 50 проценти од децата. Симптомите на жолтица кај бебињата се исти како кај возрасните – пожолтување на кожата, мукозните мембрани и белките на очите. Може да се појави и темна урина, бледа боја на столицата и нервозно и плачливо однесување на детето.
Причината е и зголемување на нивото на билирубин во крвта. Кај новородените деца, црвените крвни зрнца брзо се распаѓаат и билирубин се произведува околу три пати повеќе отколку кај возрасен. Црниот дроб побавно го разградува, предизвикувајќи жолтица.
Жолтица кај бебињата обично се појавува неколку дена по раѓањето и трае околу 14 дена. Најчесто поминува само по себе без лекување и без последици за детето. Постојат неколку фактори кои можат да влијаат на развојот на еден вид жолтица кај бебињата – патолошка жолтица. Тоа се предвремено породување, ниска родилна тежина, комплицирано раѓање и дијабетес кај мајката.
Ова се други видови на жолтица кај бебињата што може да се појават:
– хемолитична жолтица кај бебињата: се јавува поради неусогласеност на крвната група помеѓу мајката и детето
– холестатска жолтица кај бебињата: таа е предизвикана од посериозни состојби и може да биде предизвикана од блокирање на жолчните канали или оштетување на клетките на црниот дроб
– лактациона жолтица: причината е недоволно внесување млеко веднаш по раѓањето или супстанца во мајчиното млеко; има рана и доцна лактациона жолтица, и двата типа се поврзани со мајчиното млеко
Третманот на жолтица кај бебињата се спроведува само во тешки случаи кога нивото на билирубин е превисоко или кога брзо се менува. Потоа се користи терапија, но во благи форми таа поминува сама по себе. Терапијата може да вклучува осветлување на кожата на детето и трансфузија на крв. Се препорачува почесто да се храни детето при блага жолтица.
Симптоми на жолтица кај возрасни
Жолтица може да се појави на која било возраст и секогаш е симптом на некоја болест или нарушување. Најчесто се јавува како симптом на овие болести кај возрасните:
– модринки по удари
– хемолитична анемија
– болести и воспаленија на црниот дроб
– оштетување од алкохол
– разни автоимуни нарушувања
– воспаление на жолчното кесе, камења и болести на жолчното кесе
– рак на панкреас, жолчен меур, црн дроб
Сите овие состојби доведуваат до повисоко ниво на билирубин, кој не успева да се разгради, со што се создава жолта боја на кожата, белките на очите и мукозните мембрани. Меѓутоа, покрај жолтата боја на кожата, постојат и други симптоми на жолтица кои можат да укажуваат на одредени проблеми.
Покрај пожолтувањето на кожата, ова се можни симптоми:
– бледата боја на столчето
– темна боја на урината
– зголемување на слезината и црниот дроб
– појава на венска мрежа во абдоминалната област
Ретко, а во зависност од состојбата што ја предизвикала жолтицата, може да се јави покачена телесна температура, треперење и чувство на студенило, болки во мускулите и зглобовите, чешање на кожата и намален апетит. Во некои случаи, може да се појави и гадење и повраќање.
