Земјава по деветти пат се задолжува кај меѓународни кредитори со издавање еврообврзница за да ги покрие буџетските потреби. Постапката е почната со претставувањето од пред некој ден пред потенцијалните инвеститори на повикот кој го организираa Дојче Банк, Сити Банк и ЏП Морган.
Според најавите, се бара износ повисок од 800 милиони евра кој главно е потребен за покривање стари долгови од 850 милиони евра (бројката ја презентираше министерот за финансии при образложувањето на буџетот за годинава) и буџетскиот дефицит кој е проектиран на 700 милиони евра.
Моментално не се знае каков е интересот и која каматна стапка е во игра, но сигурно се знае дека ако се добие очекуваниот износ од еврообврзницата долгот на земјава за плаќање на еврообврзниците ќе порасне од 1,15 милијарди на 1,95 милијарди евра во следните години.
Ваквото енормно задолжување на државата со еврообврзници кои главно се трошат за покривање на долговите направени претходно ја носи државата во вител на сѐ поголемо задолжување за да се плати претходно направениот долг и нема скоро никаков ефект врз растот на економијата, велат експерти и економисти.
Влегуваме во длабока буџетска дупка
Според поранешниот министер за финансии Џевдет Хајредини, земјава со ваквите високи задолжувања се доведува во длабока финансиска буџетска дупка од која се финансира само гаснење на жариштата и незадоволството, а нема ефект врз економскиот раст.
– На овој начин нашата земја влегува во длабока буџетска дупка. Заедно со досега преземените обврски кај меѓународните инвеститори за изградба на Коридорот 8, потоа обврската кон ММФ од 530 милиони евра и новата еврообврзница за која не се знае износот и каматата, ќе значи тежок период за земјата. Дополнително, ако се знае дека тие пари ќе се потрошат за финансирање на популизмот на власта за повисока минимална плата без повисока продуктивност, раст на другите плати во јавниот сектор и разни други ветувања на владата, се гледа дека веќе е изгубена ориентацијата и не се знае каде ќе завршиме и од каде ќе ги плаќаме овие кредити. Практиката покажа дека секогаш одново се задолжуваме, а тоа отвора уште поголема дупка – вели Хајредини.
Економистот Маријанчо Николов вели дека треба да се стави крај на практиката старите долгови да се покриваат со ново поскапо задолжување бидејќи секоја година имаме ново поголемо задолжување кое не го следи растот на економијата.
– Најавена е среднорочна стратегија која треба да се справи со ваквата појава и таа треба да се почитува, бидејќи секое ново задолжување е повисоко од претходното и се оди кон вител од кој нема излегување, а сѐ помалку пари ќе има за поддршка на развојот. Од 2009 година наваму секоја еврообврзница е повисока од претходната и е со образложение дека се издава за покривање на буџетски потреби. Нема информација дали од неа оди нешто за капитални проекти, образование, за помош на компаниите… Во овие години нема некој поголем раст на економијата, но обврските за враќање на старите долгови само растат. Тоа придонесува за ново повисоко задолжување што укажува на влегување во вител од кој нема излез. На ова мора да му се стави крај, а Стратегијата за среднорочното справување со долгот е решение, ако доследно се почитува и покрај страничните удари кои поради надворешни фактори се чувствуваат – вели Николов.
Според него, многу е важно со која каматна стапка ќе биде најавената еврообврзница во услови кога каматните стапки растат.
– Се надевам дека интересот на инвеститорите за еврообврзницата ќе биде голем и ќе се постигне пониска каматна стапка, но ако каматната стапка е висока, како што беше и лани кога државата се откажа од еврообврзницата, редно е да се почитува изјавеното дека ќе се задолжуваме по модели за финансирање кои се со помал трошок. Доколку оваа обврзница е на износ од 800 милиони евра, тоа е некаде околу 8 отсто од БДП, што не е мал износ за враќање со оглед дека проектираниот раст на економијата е 2,7 отсто – додава Николов.
Експерти велат дека ваквата релативно непромислена политика на издавање големи еврообврзници стриктно за фискални потреби во висина од по 4,5 или 7 отсто од БДП во текот на повеќе години, што не резултираа со никаков забележлив маргинален раст на економијата над висината на каматните стапки со кои тие се сервисираат, не се пријатна појава бидејќи задолжувањето иако на краток рок лесно обезбедува буџетски приливи и раст на девизните резерви, на долг рок создава растечки јавен долг на земјава и високи годишни каматни исплати што веќе сега се околу 2 отсто од БДП и имаат тренд на иден раст.
Осум еврообврзници нѐ чинат 3,5 милијарди евра
Земјава досега преку еврообврзници се задолжи со 3,5 милијарди евра, а има исплатено 1,15 милијарди евра.
Земјава претходно има 8 пати излезено на меѓународниот пазар на капитал со еврообврзници (2005, 2014, 2015, 2016, 2018, 2020 и 2021) во сè поголеми износи (150, 500, 270, 450, 500, 700 и 700 милиони евра), но со среднорочна отплата од околу 5 до 7 години и со каматни стапки во распонот: во 2005 година со камата од 4,625 отсто, во 2009 со камата од 9,875 отсто, во 2014 со камата од 3,975 отсто, во 2015 со камата од 4,875 отсто во 2016 година со камата од 5,625 отсто, во 2018 година со камата 2,75 отсто, 2020 со камата од 3,675% и во 2021 година со каматна стапка од 1,625 отсто
Минатата година Владата исто така планираше да издаде еврообврзница, па дури и се спомена сума од 900 милиони евра, но потоа потребите од пари за буџетот се преместија со други задолжувања, а како причина за тоа се наведе фактот дека не биле поволни состојбите на меѓународниот пазар.
Затоа, лани од ММФ ни беа одобрени 530 милиони евра, преку инструментот за претпазливост и ликвидност, од кои 110 милиони на земјава ѝ беа префрлени веднаш. Потоа беа земени 250 милиони евра преку германска обврзница со цел да се отплатат стари долгови, а власта се задолжи и со краткорочен кредит од Шпаркасе банка на сума од 50 милиони евра.
Јавниот долг на државава лани достигна 7,226 милијради евра или 55,4 отсто од БДП. Министерството за финансии проектира дека до крајот на годината, државниот долг ќе изнесува 53,2 отсто, а до 2025 година – 51 отсто.
