Вселенскиот телескоп Хабл ѕирна во зората на космичката ера и ја откри светлината на ѕвезда која постоела во првите милијарда години по Големата експлозија, што е нов рекорд, објавија астрономите во средата.
Новооткриената ѕвезда наречена „Ерендел“ е толку далеку што на нејзината светлина и требаа 12,9 милијарди години да стигне до Земјата од времето кога вселената беше седум проценти од нејзината сегашна возраст.
„Отпрвин речиси и не верувавме во тоа, беше многу подалеку од најдалечното претходно“, рече астрономот Брајан Велч од Универзитетот Џон Хопкинс во Балтимор, главен автор на трудот во Nature кој го опишува откритието.
Претходниот „рекордер“ беше откриен во 2018 година кога универзумот беше стар четири милијарди години.
Како што се шири универзумот, во моментот кога светлината на далечните ѕвезди ќе стигне до нас, таа се протега до подолги, поцрвени бранови должини, феномен наречен „црвено поместување“.
Светлината на Ерендел доаѓа од ерата наречена redshift 6.2.
„Обично на овие растојанија, цели галаксии изгледаат како мали дамки, а светлината на милиони ѕвезди се спојува“, рече Велч во изјавата.
Галаксијата во која се наоѓа ѕвездата е природно зголемена и искривена од ефектот на т.н. Гравитациони леќи, група галаксии лоцирани помеѓу далечен извор на светлина и набљудувач и нивното гравитационо поле ја свиткува светлината за да создаде слики како што е прстен.
Вселенскиот „лупа“ во овој случај е огромна група галаксии позната како WHL0137-08, која, благодарение на ретката порамнување, обезбедува максимално зголемување и осветлување.
„Галаксијата во која се наоѓа оваа ѕвезда е зголемена и искривена од гравитационите леќи во долга полумесечина што ја нарековме Лак на изгрејсонцето“, рече Велч.
Откако детално ја проучувал галаксијата, Велч открил дека една карактеристика е всушност екстремно зголемената ѕвезда што ја нарекол Ерендел, што на стар англиски значи „утринска ѕвезда“.
Ерендел постоел толку одамна што можеби ги немал истите суровини како ѕвездите што постојат денес, додаде Велч.
„Тоа е како да читате навистина интересна книга, но почнавме со второто поглавје, а сега ќе имаме шанса да видиме како започна се“, рече тој.
Астрономите планираат да ја набљудуваат ѕвездата користејќи го вселенскиот телескоп Џејмс Веб, наследникот на Хабл, кој е многу чувствителен на инфрацрвената светлина од најстарите небесни тела, за да ја потврдат возраста, масата и радиусот на Ерендел.
Научниците велат дека ако се потврди дека Ерендел е една ѕвезда, нејзината маса е најмалку 50 пати поголема од Сонцето и милиони пати посветла.
Се претпоставува дека исконските ѕвезди се составени исклучиво од елементи создадени по Големата експлозија: водород, хелиум и траги од литиум, и треба да бидат потешки од ѕвездите што постојат денес.
Останува да се види дали Ерендел припаѓа на овие ѕвезди „Популација III“, но иако веројатноста е мала, таа е примамлива, рече Велч.
Веб, кој треба да се појави на интернет ова лето, се очекува да ги собори рекордите на Хабл и да ѕирне уште подалеку во минатото.
Научниците очекуваат дека Ерендел ќе остане зголемен со години и ќе продолжи да се проучува со помош на вселенскиот телескоп Веб на НАСА.
