Во последните 5 години во земјава се склучени договори за јавни набавки во вкупна вредност од 5,8 милијарди евра, а 36 % од нив, односно 2,1 милијарда евра им припаднале само на 50 фирми. Само првите 10 фирми на врвот од оваа листа добиле тендери во вредност од 1 милијарда евра, открива Центарот за граѓански комуникации во најновото истражување кое се однесува на периодот 2019-2023 година
Најголеми добитници на тендери се градежни компании, веледрогерии, дистирбутери на нафтени деривати итн. На дел од компаниите кои се на листата на 50 најголеми добитници на тендери, речиси целиот бизнис им почива на договори за јавни набавки.
Во првите 10 фирми се „Марковски Компани“ од Битола, „Д-р Пановски“, „Пуцко Петрол“, „Алкалоид Конс“, „Енерџи Деливери Солушнс“, „Макпетрол“, „Илинден“ од Струга, „Гранит“, „Македонски телеком“ и „Стентон Градба“ од Битола.
Прворангираната фирма, „Марковски Компани“ за 5 години има склучени вкупно 77 договори за јавни набавки во вредност од 151 милион евра. Дури 66 тендери им се склучени со државното претпријатие АД ЕСМ, во вредност од 141 милион евра.
Второпласираната „Д-р Пановски“ во анализираниот петгодишен период има склучено 1.491 договор во вредност од 144 милиони евра. Листата на институции со кои оваа веледрогерија има склучено договори е долга, но сепак во неа доминираат две институции и тоа Министерството за здравство и ЈЗУ Универзитетска клиника за радиотерапија и онкологија.
Трета е „Пуцко Петрол“ од с. Пласница со склучени 1.776 договори во вредност од 137 милиони евра. Најголемиот поединечен клиент му е Јавното сообраќајно претпријатие Скопје со кое во периодот 2019-2023 година има склучено 2 договори во вкупна вредност од 40 милиони евра. Дури 658 од вкупно добиените 1.776 договори се склучени во постапка за јавна набавка во која само Пуцко Петрол учествувал и немал конкуренција. Вредноста на овие договори изнесува 68 милиони евра, односно половина од вкупно добиените.
Најголемиот договор за јавни набавки склучен во петгодишниот анализиран период е на Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони, склучен во декември 2023 година со градежната компанија „Стентон градба“ од Битола за изведба на објекти за времено сместување и амбуланта за прва помош, детски градинки и складишта со придружни содржини (паркиралишта) во ТИРЗ Скопје 1 и во ТИРЗ Скопје 2, и објекти за времено сместување, детски градинки и складишта со придружни содржини (паркиралишта) во ТИРЗ Штип и во ТИРЗ Прилеп по принцип на изградба клуч на рака. Вредноста на договорот изнесува 29 милиони евра.
Следните два договори се на Јавното претпријатие за државни патишта. Едниот за изградба на регионален пат Р2246 делница, Извор (спој со А2) – Гарски Мост склучен со градежната компанија „Илинден“ од Струга во вредност од 28 милиони евра, а вториот за поправка и рехабилитација на државни патишта склучен со две фирми, „Ескаватори-МК ДООЕЛ“ Скопје и „Илинден“ Струга.
Истражувањето покажува дека фирмите кои добиле најголема вредност на тендерите во изминатите 5 години, во најголем дел, се од земјава, и ним им припаднале 95% од вредноста на тендерите. Само 5% земале фирми од странство. Притоа, убедливо најголем удел имаат скопските фирми, а по нив битолските.
Според дејноста, дури 39% од вредноста на договорите отпаѓа на градежништвото каде припаѓаат и договорите на АД Електрани за користење на механизација и работници за ископ на јаглен. На второ место се тендерите за набавка на лекови и медицинска опрема во вредност од 559 милиони евра и удел од 27%. На трето се нафтените деривати со вредност од 297 милиони евра и удел од 14%. Сите други фирми, согласно дејноста, имаат удел под 10%.
– Одредени компании во изминатите 5 години имале поголема вредност на добиените тендери отколку вредноста на вкупните приходи што ги оствариле. Ова значи дека договорите се склучени, но побарувањата за нив или сè уште не доспеале или пак не се наплатени. Но, ова секако зборува дека бизнисот на овие компании целосно почива на јавните набавки – велат од Центарот за граѓански комуникации.
