Важни дилеми во однос на ефектите на странските донаторски средства, особено во контекст на поддршката која ја добиваат различни организации,медиуми и проекти, и нивната врска со политички и економски интереси во Македонија,а и пошироко,наметна објавената листа на донации од страна на УСАИД во Северна Македонија.
1. Проекти и нивната поврзаност со властите
Проектите финансирани од УСАИД и други странски донатори, како што е на пример проектот „Граѓани против корупција“ и други слични иницијативи, во теорија се дизајнирани да помогнат во јакнење на демократијата, владеењето на правото, и борбата против корупцијата. Меѓутоа, ако се гледаат резултатите во практиката, постојат критики дека многу од овие проекти не ја постигнале целта да ја зајакнат слободата на медиумите или да донесат значителен напредок во транспарентноста на институциите. Се појавуваат прашања дали овие проекти не се само механизми за поддршка на одредени политички и економски интереси, во намера да се одржат стабилни владини структури кои, пак, можеби го користат својот политички и економски капитал за да влијаат на медиумскиот простор.
2. Влијание на Стопанската комора на РСМ
Стопанската комора на РСМ има добиено значителен дел од средствата, а не е сосема јасно зошто оваа институција добива финансии од проектите кои теоретски треба да го поддржуваат развојот на граѓанскиот сектор и демократијата. Ако се земе предвид дека Стопанската комора ги претставува интересите на бизнис заедницата, а голем број на нивните членки имаат значителен економски и политички влијание во земјата, постојат сомнежи дека овие средства всушност се користат за одржување на статус-кво состојбата во која бизнис заедницата и политичките структури се во тесна врска.
3. Ефекти на проектите врз слободното новинарство
Поголемиот дел од проектите кои се финансираат преку УСАИД и слични донатори, кои имаат за цел да го подобрат слободното новинарство, често добиваат критики дека не создаваат вистински резултати во овој домен. Многу медиуми кои се дел од овие проекти не успеваат да ја задржат својата независност и објективност, па во некои случаи се обвинети за тоа што се претвораат во „заложници“ за политички или економски интереси. Со други зборови, наместо да се фокусираат на борбата за правото на слободно информирање и против цензурата, се појавува тренд каде медиумите кои добиваат овие средства се повеќе „приклони“ на одредени политички или владини наративи, а не на објективно информирање на јавноста.
4. Дилема и прашања околу транспарентноста
Дилемата околу тоа зошто Стопанската комора добива толку значајни средства, а други организации кои може би имаат поголема потреба за поддршка од страна на донатори, ги поставува прашањата за транспарентност и вистинскиот ефект на овие проекти. Поголемиот дел од средствата од странските донатори често се распределуваат преку конкретни канали и организации кои имаат корист од постоечките политички и економски структури, што може да го наруши самата суштина на проектите и да ги стави под знак прашалник нивните реални резултати,кој патем никаде до сега не се видливи.
Заклучок:
Проектите кои добиваат странски донации, во теорија, имаат за цел да ја подобрат демократската и економската состојба на земјата, но во практиката, понекогаш се случува да се користат како политички или економски алатки за одржување на статус-кво. Поставувањето на овие критики е оправдано во контекст на неизвесноста за тоа како тие средства навистина се користат и дали постои вистинска контрола и транспарентност во нивното распределување.Последната одлука на американскиот претседател Доналд Трамп за суспензија од 90 дена за исплата на проекти на УСАИД,како и негово припоединување кон Стејд де партменот на САД,ќе ги остави сиромашни многу новокопонирани медиумски тајкуни во Северна Македонија.
С.Д
