УНФПА: Осум милијарди луѓе на планетата – некаде премалку, некаде премногу
Во ноември 2022 година, светската популација достигна осум милијарди луѓе. Во исто време, две третини од луѓето на планетата веќе живеат во области каде наталитетот е паднат под т.н. „ниво на замена“ од 2,1 раѓање по жена, покажува најновиот извештај за состојбата на светската популација на Фондот за население на ОН (УНФПА). Во извештајот се наведува и дека до средината на годината се очекува Индија да ја престигне Кина како најнаселена земја во светот, односно ќе има 1,4286 жители наспроти 1,4257 во Кина.
Големата демократска транзиција – преминот од повисока кон пониска стапка на смртност и фертилитет – се случува насекаде, но во некои делови од светот се случи порано отколку во други, во извештајот „Осум милијарди луѓе, бесконечни можности: можност за права и избори“, посочува..
Ова објаснува, се додава, зошто може да има загриженост за „премногу“ и „премалку“ луѓе во исто време.
Вознемиреноста за „премалку“ луѓе е особено распространета во Источна Европа, каде што ниската стапка на фертилитет оди рака под рака со високата стапка на емиграција.
Како резултат на тоа, има пад на бројот на жители, во некои случаи за повеќе од 25 проценти од почетокот на деведесеттите, се вели во извештајот.
И иако високата стапка на фертилитет често се смета за нешто катастрофално за планетата, паничарите ја гледаат ниската стапка на плодност, главно во земјите со високи и средни стандарди, како претстојна пропаст и цивилизациски колапс, се наведува во извештајот.
Извештајот укажува на зголемената загриженост за трендовите на населението и повикува на преглед на тоа како земјите се справуваат со демографските промени.
Новите податоци откриваат дека загриженоста за трендовите на населението е широко распространета и дека владите сè повеќе усвојуваат политики насочени кон зголемување, намалување или одржување на стапките на плодност. Сепак, напорите да се влијае на стапката на плодност често се неефикасни и
ги кршат правата на жените, се вели во Извештајот на УНФПА.
Извештајот повикува на преиспитување на контекстот на демографските промени – повикувајќи ги носителите на одлуки и медиумите да го напуштат наративот за „премногу“ и „премалку“ луѓе.
Прашањето не треба да биде колку брзо се зголемува популацијата, туку наместо тоа, лидерите треба да се грижат дали поединците, особено жените, можат слободно да донесуваат одлуки за нивното репродуктивно здравје. Одговорот на ова прашање најчесто е – не, се наведува.
„Женските тела не треба да бидат заложници на политиките за население“, вели извршната директорка на УНФПА, д-р Наталија Канем.
„За да изградиме напредни и инклузивни општества, без оглед на бројот на жители, мора радикално да го преиспитаме начинот на кој зборуваме и реагираме на демографските промени“, додава тој.
Податоците покажуваат дека 44 отсто од жените во заедницата, и девојчињата во 68-те земји опфатени со овој извештај, немаат право да донесуваат одлуки за своето тело кога станува збор за секс, употреба на контрацепција и барање здравствена заштита. се проценува дека 257 милиони жени ширум светот немаат пристап до безбедна, сигурна контрацепција.
Сегашните практики ни покажуваат дека политиките насочени кон зголемување или намалување на стапката на фертилитет често се неефикасни и можат да ги загрозат правата на жените, се посочува.
Се додава дека многу земји воведоа програми за поттикнување на создавање поголеми семејства, нудејќи финансиски стимулации и
награди за жените и нивните партнери, но стапките на фертилитет сè уште се под две деца по жена.
Од друга страна, напорите да се забави растот на населението преку присилна стерилизација и присилна контрацепција грубо ги кршат човековите права.
Се нагласува дека планирањето на семејството не смее да се користи како средство за постигнување на целните стапки на фертилитет.
Тоа е всушност алатка која ги овластува поединците. Жените треба да можат да изберат дали, кога и колку деца сакаат да имаат, се вели во извештајот.
„Загриженоста за движењето на населението носи со себе сериозен ризик: го одвлекува нашето внимание од изнаоѓање конструктивни решенија. Дополнително, оваа загриженост станува причина за негирање на правата и телесната автономија на жените и девојките“, рече таа.
Флоренс Бауер, директорка на регионалната канцеларија на Фондот за население на Обединетите нации за Источна Европа и Централна Азија.
Извештајот препорачува владите да воспостават политики кои ја ставаат родовата еднаквост и избор во центарот, како што се програмите за родителско отсуство, даночните кредити за деца, политиките кои промовираат родова еднаквост на работното место и универзален пристап до сексуалното и репродуктивното здравје и права.
„Ова е докажана формула која ќе доведе до економско закрепнување и создавање на отпорни општества кои ќе можат да напредуваат без оглед на демографските промени“, се заклучува.
Клучни податоци од Извештајот за состојбата на светското население во 2023 година:
1. Според податоците од 68 земји кои учествуваа во извештајот, 24 проценти од жените во заедницата и девојчињата не се во способноста да се одбие сексуален однос, додека 11 проценти не се во можност самостојно да одлучуваат за контрацепција.
2. Истражувањата во осум земји покажаа дека луѓето кои ги следеа медиумите и разговорите за светската популација најчесто ја гледаа глобалната популација како преголема.
3. Глобалните демографски трендови стануваат се позабележителни: две третини од луѓето живеат во земји со ниски стапки на плодност, додека осум земји ќе сочинуваат половина од проектираниот раст на глобалното население до 2050 година (Демократска Република Конго, Египет, Етиопија, Индија , Нигерија, Пакистан, Филипини и Обединета Република Танзанија), со што се менува светската ранг листа на најнаселени земји.
4. Зголемувањето на светската популација нема да влијае на емисијата на јаглерод диоксид. Од 8 милијарди луѓе, околу 5,5 милијарди не заработуваат доволно, само околу 10 долари дневно, што не придонесува значително за емисијата на јаглерод диоксид.
5. Една неодамнешна студија на ОН покажува дека поголема родова еднаквост во работната сила би имала поголемо влијание врз економската одржливост во старечките општества со ниски стапки на фертилитет отколку стимулации за жените да имаат повеќе деца.
