Црна Гора долго време беше магнет за суперјахти, туристи и руски шпекуланти за недвижнини, но сега се соочува со неизвесна иднина. Откако таа јадранска земја се обврза да воведе санкции кон Русија, по примерот на ЕУ, некогашниот сигурен прилив на пари од Русија е доведен во прашање.По инвазијата на рускиот претседател Владимир Путин на Украина во февруари, Црна Гора, нова членка на НАТО и кандидат за ЕУ, се најде во неочекувана позиција бидејќи санкциите ја загрозуваат нејзината економија.
Секој удар врз економијата може да се покаже фатален за земја со само 620.000 жители. Околу една четвртина од економијата отпаѓа на туристичкиот сектор, кој во голема мера се „храни“ од Русија повеќе од една деценија. „Ни се допаѓаат Русите и зависиме од нив“, рече Даница Казанегра Греговиќ, извршен менаџер на туристичката агенција Гуливер Монтенегро во крајбрежното летувалиште Будва.
На главното шеталиште во Будва почесто се слуша руски отколку црногорски, а има и барови и училишта за руски емигранти, чија заедница брои неколку илјади луѓе. За Греговиќ и многу други, инвазијата на Украина, брзо проследена со западни санкции врз руските финансиски институции и забрана за летови низ Европа, предизвика страв од негативни последици.
Моментот не може да биде полош.
За дестинација како Црна Гора, зависна од туризмот и тешко погодена од пандемија, претстојната сезона со нетрпение се чекаше бидејќи сите ја гледаа како можност да профитираат од туристите желни за патување. „Веќе преживеавме неколку години со не многу одлична туристичка сезона. Ова ќе нè погоди повеќе отколку што би сакале да признаеме“, изјави Греговиќ.
Неизвесна иднина
Покрај постоечките тешкотии, парите што пристигнуваат на пазарот на недвижности долж црногорското крајбрежје престанаа да течат бидејќи на Русите им е се потешко да ги префрлат своите пари во странство.
Со години, безвизниот режим и благите инвестициски закони ги поставуваа темелите руските пари да се слеваат во Црна Гора. Ова предизвика ненадеен скок на пазарот на недвижности, кој некогаш недопрениот пејзаж на црногорското крајбрежје го претвори во куп станбени згради и станови. „Поголемиот дел од парите инвестирани на брегот дојдоа од Русија“, објасни Дејан Миловац, заменик извршен директор на антикорупциската група Манс.
Црна Гора беше омилена дестинација за Русите да купуваат недвижен имот или да го сокријат својот имот од законот, додаде Миловац. Русите, исто така, го сочинуваат мнозинството корисници на политиката за економско државјанство на Црна Гора, кои ги наградуваат лицата кои инвестирале 450.000 евра во земјата со пасош. Нешто повеќе од 65 отсто од таканаречените „златни пасоши“ се доделени на руски државјани во последните 14 месеци.
Но, по инвазијата и придружните санкции, две различни агенции за недвижности во Будва објавија дека купувањето на недвижности во градот престанало. „Сè запре. Изградбата или е запрена или луѓето работат со голема мака“, вели Јован, 44-годишен сопственик на кафеана во Будва. Ова се случува неколку месеци пред туристичката сезона и ќе доведе до проблеми кои ќе му наштетат на бизнисот, додаде тој.
Црногорските власти брзо се обидоа да ги смират стравувањата откако владата вети дека ќе воведе санкции во согласност со оние наметнати од 27-те земји-членки на ЕУ.
Санкциите сè уште не се воведени поради политички несогласувања, но официјалните лица ветија дека ќе спроведат мерки за ублажување на економската штета поврзана со војната, како што се зголемувањето на цените на горивата и основните потреби. „За жал, имаше војна и ќе треба да го насочиме вниманието на други пазари“, рече министерот за надворешни работи Ѓорѓе Радуловиќ, додавајќи дека е дојдено време за нов начин на размислување.
Можеби е крајно време Црна Гора да ја диверзифицира својата економија и можеби е крајно време Црна Гора да не зависи исклучиво од туризмот, додаде Радуловиќ.
Односите со Русија
Војната и нејзините последици ги нарушуваат вековните братски односи меѓу Црна Гора и Русија, кои споделуваат словенско и православно наследство.
Откако Црна Гора стана независна од Србија во 2006 година, земјата изгради стабилни односи со Москва и набрзо стана омилена дестинација за Русите кои сакаат да се преселат, инвестираат или патуваат. Но, односите меѓу двете земји не секогаш биле беспрекорни.
Во 2016 година, црногорските власти ја обвинија Москва за заговор за државен удар со цел да се спречи влезот на поранешната југословенска република во НАТО. Кремљ постојано негираше дека има некаква врска со некаков заговор или планирање државен удар.
По наводниот обид за државен удар, Црна Гора се приклучи на воената алијанса предводена од САД и ги продолжи разговорите за пристап во ЕУ. Кратките периоди на несогласувања не ги спречија Русите да продолжат да пристигнуваат во Црна Гора во голем број. Но, за Русите стационирани во Црна Гора, војната на Путин во Украина предизвика дополнителни непријатности.
Многумина сега се отсечени од Русија и не можат да пристапат до готовината во руските банки, а нивните кредитни картички се блокирани. „Можеби сме ние виновни што не објаснивме колку е опасен (Путин). Сите луѓе кои се на некој начин поврзани со Русија ќе изгубат многу“, вели Марат Гелман, руски колекционер на уметнички дела во Будва и познат критичар на Путин.
