Уморни сте, немате енергија, не се чувствувате добро и никој не ви верува. Синдромот на хроничен замор е сериозна болест која го зафаќа целото тело. Поради оваа болест се губи работата, се влошува севкупниот квалитет на живот, а крајниот степен е инвалидитет.
Синдромот на поствирусен замор е невролошка болест за која постои код од 1969 година. Друго име за оваа болест, која често ја користат невролозите е мијалгичен енцефаломиелитис, а третото име е Епштајн-Бар вирусен синдром.
„Се верува дека вирусот Епштајн-Бар е причина за оваа болест, но тоа не е потврдено. Постојат неколку теории. Се верува дека голем број на вируси играат улога во развојот на оваа болест и главно тоа е фамилијата на вируси на херпес, на прво место е вирусот Епштајн-Бар, а обично се вели дека оние кои имале заразни мононуклеозата се изложени на поголем ризик од синдром на хроничен замор., вели за порталот N1 проф. д-р Бранислав Миловановиќ, неврокардиолог од Заводот за кардиоваскуларни заболувања „Дедиње“, кој повеќе од 20 години се занимава со синдром на хроничен замор.
Други вируси како што се цитомегаловирус, варичела зостер вирус и други херпес вируси, како и одредени бактерии, се споменати бактериите coxella burneti, потоа кламидија, микоплазма и борелиа, така што етиологијата сè уште не е разјаснета.
Првото име на болеста, пост-вирусен замор синдром, беше променето во синдром на хроничен замор, со цел да се укаже на мултидисциплинарноста поврзана со овој проблем. Оваа болест е препознаена од Светската здравствена организација и има шифра R-53.8.
Важна улога игра генетскиот фактор
Кога станува збор за синдромот на хроничен замор, проф. Д-р Миловановиќ вели дека генетскиот фактор игра важна улога и дека жените повеќе страдаат од овој синдром отколку мажите.
„Оваа болест се јавува во два периода, во периодот на пубертет, околу петнаесет, шеснаесет и околу триесет години, што укажува дека се работи за заболување на младите и за исклучително тешка болест“, вели проф. Миловановиќ.
Тој посочува дека не е обичен замор, кој настанува после некој физички или психички напор, по што се одморате, спиете и без проблеми го продолжувате животот.
Синдромот на хроничен замор е сериозна состојба на ниво на онколошка болест и ХИВ, која се јавува кај младите и доведува до инвалидитет“, посочува соговорничката на порталот N1.
Понатаму ги објаснува степените на оваа болест, од кои има четири: првиот и вториот степен се толку тешки што човекот не може да функционира на работа, ја напушта, а притоа никој не го разбира ниту на работа, ниту дома. Во третиот степен, лицето не може да излезе од дома, додека во четвртиот степен, лицето е „врзано“ за креветот.
Немаше разбирање за оваа болест
Настанува погрешно разбирање за оваа болест и, според професорот, кога ќе се појават првите симптоми, човекот почнува да бара лекари, се прават тестови и ништо не се наоѓа, а човекот не е добро, нема енергија.
„Кога човек првпат има анксиозност, фобии, депресија, тогаш тоа му се припишува на психолошки фактор и личноста завршува кај психијатар. Понатаму, тоа се третира како психолошки проблем, за кој долго време се размислувало, но не е така. Тоа е компликација на основна, органска болест. Тоа значи дека се оштетени митохондриите кои произведуваат енергија“, вели професорот Миловановиќ.
Дијагностицирање на синдром на хроничен замор
Професорот понатаму објаснува дека тоа не може да се докаже со обична дијагностика, освен ако не се направи мускулна биопсија, која е многу комплицирана и инвазивна и не може да се направи за секој пациент, има илјадници луѓе кои се вклучени.
Низ светот се отвораат институти за митохондријално тестирање и се прават напори да се најде специфичен тест кој може да го докаже присуството на оваа болест.
„Постои еден тест кој може да потврди оштетување на оваа болест, а тоа е тестирање на функцијата на автономниот нервен систем, односно неврокардиолошко тестирање. Проблемот со ова тестирање е што вклучува високо софистицирана медицина и нема голем број центри во светот кои се занимаваат со оваа проблематика“, додава професорот.
Покрај референтната лабораторија во Лондон, каде што и самиот професор Миловановиќ се школувал на оваа област како научник на „Welcome Trust“, во Америка има уште четири важни лаборатории каде се тестира функцијата на автономниот нервен систем, како што се Харвард, Џон Универзитетот Хопкинс, Клиниката Мајо и Центарот на НАСА во Хјустон.
Професорот ги споменува и центрите во регионот кои се поврзани со лабораторијата во Лондон, а тоа се клиниката „Ребро“ во Загреб и Клиничкиот центар во Љубљана. По Србија почнаа да ја применуваат оваа дијагноза, но тие се поврзани со невролошки заболувања и не се справуваат со хроничен замор.
Критериуми за дијагноза
„Постојат јасно дефинирани критериуми за дијагностицирање на хроничен замор од повеќе организации во светот оттогаш во 1969 година, тоа се канадски критериуми, јапонски (Фукуда), меѓународни критериуми (најчесто американски) и англиски критериуми“, вели професорката Миловановиќ.
Симптоми на хроничен замор
Професорот вели дека има основни, секундарни и дополнителни симптоми на хроничен замор.
Главните симптоми на хроничен замор:
– замор кој се појавува за прв пат во животот, кој ви го нарушува нормалниот живот и кој трае подолго од шест месеци, а според англиските препораки подолго од три месеци.
– неосвежителен сон и нарушување на сонот, забележувате дека спиете многу или се будите немирни иако сте спиеле.
– губење на енергија по физички напор, тоа е карактеристично.
Секундарни симптоми на хроничен замор:
– когнитивни нарушувања (проблеми со меморија, концентрација, „магла“ во главата, заборавање зборови)
– нарушување на ортостатската стабилност, на тој начин дисавтономија, која е поврзана со неврокардиологија (кризи на свеста, нестабилност при стоење, палпитации при стоење, вртоглавица).
Дополнителни симптоми:
– фибромијалгија (мускулна болка)
– Раздразливо дебело црево (дебело црево), кај 80 проценти од овие пациенти
– психолошки проблем (анксиозност, депресија, фобии)
– автоимуни заболувања (Хашимото-ов синдром, полицистични јајници, отпорност на инсулин).
Третман
Проф.
Никој не им верува, лежат дома, а бидејќи имаат и психички проблеми, мислат дека е депресија“. И кај овие пациенти митохондриите се всушност оштетени, има мултисистемски прекини, што значи дека сите системи се погодени и буквално уништени. Имаат нарушувања на автономниот нервен систем, нарушувања на имунолошкиот систем и метаболички нарушувања. Така што и третманот е проблематичен“, објаснува професорката.
Според наведените препораки, може да се помогне во пет до 10 проценти од случаите, но професорот вели дека тоа не е точно.
„Третманот мора да биде мултидисциплинарен, да биде основен третман, од митохондриите, каде точно знаете кои лекови треба да ги давате за да се произведе повеќе енергија во организмот, но и кои лекови не смеете да ги давате. Треба да се третира автономната дисфункција (кризи на свеста, ортостатска нестабилност). Исто така, треба да се вклучат и други специјалности за лекување на овие епидемии“, вели професорот.
Бидејќи се работи за вируси и бактерии, односно хронична инфекција, професорот вели дека треба да се утврди за која инфекција станува збор, за да може да се вклучат антибиотици и секаков вид антивирусна терапија. Тоа би било каузален третман, односно според причината за инфекцијата.
„За лекување на оваа болест треба да имате мултидисциплинарен тим, да имате знаење и да го вратите целиот организам кој е целосно уништен“, вели професорот.
Затоа е важно болеста навреме да се открие и да се запре процесот, бидејќи доколку болеста трае кратко може да се постигнат резултати во лекувањето.
„Лекувањето на оваа болест трае од седум месеци до две години, доколку болеста трае подолго, за пациентот да застане на нозе“, додава проф. д-р Миловановиќ.
