Во Данска денеска се одржува референдум за укинување на изземањето на Данска од одбранбената политика на Европската унија и нејзина интеграција во европските безбедносни структури. Неодамнешната анкета објавена во неделата покажа дека повеќе од 65 отсто од 4,3 милиони гласачи во земјата поддржуваат укинување на изземањето, објави француската новинска агенција АФП. Што всушност одлучуваат Данците, зошто е важен референдумот и каков резултат може да се очекува?
Данците денеска гласаат за укинување на изземањето на Данска од одбранбената политика на Европската унија и за приклучување кон европските безбедносни структури. Данска има четири конкретни договори за изземање со ЕУ, вклучувајќи учество во воените операции на ЕУ и обезбедување поддршка за одбранбените напори предводени од ЕУ.
Можниот пресврт во повеќе од 30-годишната одбранбена политика на Данска доаѓа во време кога другите европски земји се оддалечија од своите долгогодишни позиции за одбранбената и безбедносната политика по рускиот напад врз Украина на 24 февруари. Шведска и Финска, кои претходно беа неутрални, неодамна поднесоа барање за членство во НАТО. Данска е членка на НАТО од 1949 година.
Зошто е важен референдумот?
Данските лидери сметаат дека безбедносната ситуација во регионот е променета и повикуваат на поблиска соработка со Европската унија за безбедносни прашања. „Со целото мое срце верувам дека мора да гласаме за. Во време кога мора да се бориме за безбедноста во Европа, мора да бидеме пообединети со нашите соседи“, рече данската премиерка Мете Фредериксен во неодамнешната телевизиска дебата за кампањата во неделата.
За да се случи ова, сепак, на традиционално евроскептична земја и треба место на масата. Поради изземањето, Данска не учествува во европските одбранбени и безбедносни иницијативи веќе 30 години. Тоа значи дека Данците не се поканети на состаноци, имаат мало влијание и не можат да учествуваат или да финансираат воени операции. Европската унија моментално е дел од неколку воени мисии. Доколку Данска го отповика изземањето, би учествувала во најмалку две мисии: Босна и Херцеговина и брегот на Сомалија, пишува Би-Би-Си. Одлуката, исто така, ќе ја отвори можноста за соработка во други области на безбедноста, бидејќи Данска во моментов не е во можност да соработува со европските сојузници во справувањето со сајбер заканите, потсети Фредериксен.
Руската инвазија на Украина го промени односот на нордиските земји кон безбедносните прашања. „Историските времиња бараат историски одлуки“, рече данскиот премиер додека се менуваше одбранбената политика. Во март, данскиот парламент ги зголеми трошоците за одбрана, со дополнителни 1 милијарда долари (931 милион евра) издвоени за следните две години. Според барањата на НАТО, трошоците за одбрана ќе се зголемат на 2% од БДП до 2033 година. Тогаш и Данска најави референдум и постепено укинување на увозот на руски гас.
Каков резултат се очекува?
Сепак, аналитичарите се претпазливи во предвидувањето на исходот поради очекуваната мала излезност. „Секогаш мораме да го дадеме својот глас кога гласаме“, повика Фредериксен.
Последните анкети покажуваат дека 44 отсто од Данците се за укинување на изземањето. 28 отсто се против укинувањето. Во Данска има 4,3 милиони граѓани со право на глас, а се вели дека секој петти е неопределен.
Премиерот распиша референдум само две недели по руската инвазија на Украина и откако постигна договор со повеќето партии во данскиот парламент, фолктирајќи. Во исто време, најави зголемување на трошоците за одбрана на два отсто од БДП до 2033 година во согласност со барањата за членство во НАТО. Дури 11 од 14 партии во Данска, кои имаат повеќе од три четвртини од местата во парламентот, ги повикаа гласачите да одлучат да го укинат изземањето.
Неподготвеноста на Данска да влезе во Европската унија
Данска е членка на Унијата од 1973 година, но честопати не сака до понатамошна интеграција. Исклучувањето на Данска од одбранбената политика на ЕУ започна откако Данците го отфрлија Договорот од Мастрихт за поблиска интеграција од 1992 година. Тоа го прифатија дури откако се исклучија од правдата, внатрешните работи и еврото.
Обединетото Кралство, исто така, додека беше дел од Унијата, исто така имаше право да одлучува за повеќе области, вклучувајќи ги правдата и внатрешните работи.Според Би-Би-Си, Данска можела да биде избркана од објектот во последните 28 години користен 235 пати. Таа почесто се осврнува на тоа во последниве години. Ова може да се припише и на зголемениот број безбедносни мерки, особено по руската анексија на Крим во 2014 година.
Данските гласачи постојано отфрлаа посилни врски со ЕУ на референдумите. Во 2000 година одбија да го користат еврото, а во 2015 година гласаа за суверенитет по прашањето за имиграцијата.
