Како и зошто го нормализиравме третманот како форма на социјално однесување, наместо да прифатиме поздрава и многу поевтина превенција?
Србија е болна. Медицинските истражувања од 2021 година не оставија пред загрижувачки статистички податоци, кои укажуваат на сериозни заболувања од кои заедно со граѓаните страда и нашиот здравствен систем. На пример, од вкупниот број на починати кај нас, дури 41,4% од нив ја загубиле битката со едно од болестите на кардиоваскуларниот систем. Точно е дека болестите на срцето и крвните садови најчесто се дијагностицираат кај повозрасната популација, но не смее да се изгуби од вид дека тие се помалку дискриминираат по пол и возраст. Имено, повеќе од 17 милиони луѓе ширум светот умираат од болести на крвните садови. Толку голем број жртви на кардиоваскуларни проблеми (секој трет починат) секако придонесува за се почестиот нездрав пристап кон животот – несоодветна исхрана, пушење, слаба активност… Сето тоа води кон оваа неславна статистика сè почесто да се приклучуваат на помлади луѓе.
Наместо да лекуваат голем број болести на срцето и крвните садови, односно наместо да реагираат кога е веќе доцна, експертите веќе не ни препорачуваат, туку гласно апелираат и предупредуваат дека важноста од превентивните прегледи е единствената спасоносна благодат за да не стане уште поцрна статистиката. Како поддршка на превенцијата, податоците покажуваат дека речиси 80% од предвремените смртни случаи, па дури и 50% од срцевите и мозочните удари можат да се спречат! Покрај поактивен и поздрав начин на живот, витална мерка во оваа борба се превентивните и редовните лекарски прегледи.
Кои други битки ги губи Србија на здравствениот фронт?
Фактот што нашата земја е втора во Европа по смртност од рак, а 18-та по зачестеност на рак, покажува зошто Србија страда и умира. Тоа значи дека секоја година се збогуваме со 30.000 граѓани кои ја загубија битката со ракот. Мажите најчесто се заболени од рак на белите дробови и дебелото црево, додека жените најчесто се жртви на рак на дојка, грлото на матката и јајниците. Само минатата година Србија забележала 7.000 нови дијагнози за рак на белите дробови, 4.600 рак на дојка и дури 4.000 дијагнози на рак на дебелото црево. Бројките немилосрдно растат и нашата држава, не така бавно, ја губи битката со тешките болести.
Покрај кардиоваскуларните заболувања и туморите, кои биле причина за смрт кај 15,1% од сите починати лица, болестите на респираторниот систем се одговорни за 5,3% од сите починати граѓани во нашата земја, болестите на жлездите со внатрешно лачење, исхраната и метаболизмот. 2,6%, болести на дигестивниот систем 2,2% и болести на нервниот систем 2,1%.
Прашањето што се поставува е: Дали има (некоја) светлина на крајот од тунелот?
Одговорот може да ве изненади. Светлината е многу често пред тунелот!
Здравствената заштита, скринингот и редовните прегледи се нашата тешка артилерија во борбата против болестите
Речиси две третини од факторите за кои е докажано дека го зголемуваат ризикот од одредени видови на рак се во наши раце. Тоа се пушење, прекумерна тежина, неактивност, злоупотреба на опојни материи… За жал, за голем број на болести се одговорни и наследните и еколошките фактори, дури и ако човек совесно се грижи за своето здравје. Таму доаѓа скринингот.
Програмите за скрининг за превенција од рак во Србија се организирани активности кои користат едноставни тестови во здравствените институции за да се идентификува ракот пред да се развие болеста.
Канцеларијата за скрининг на рак е организација која е одговорна за непосредна имплементација на националните програми за рано откривање на рак на грлото на матката, рак на дојка и колоректален карцином. Таа го координира, организира, следи и оценува спроведувањето на организираниот скрининг и дава професионална поддршка на другите учесници во неговото спроведување. Се грижи и за информации од широк спектар, како и за едукација од областа на спроведувањето на скринингот, доставува предлози за план до Министерството за здравство и републичките стручни комисии, а на републичките стручни комисии им предлага измени, дополнувања и нови скрининг програми и модели за нивна имплементација, како и нацрт критериуми, стандарди, норми, индикатори и предлози за инструкции и прописи за скрининг; планира и спроведува истражувања од областа на скринингот; најмалку еднаш месечно доставува извештаи за спроведување на скрининг до Министерството за здравство и спроведува други активности од областа на скринингот, со согласност на републичките стручни комисии.
Редовните прегледи им помагаат на медицинските работници да откријат малигни тумори уште во раните фази, кога можат добро да одговорат на терапијата и понекогаш да се излечат во 90%!
Затоа е од голема важност да се врати малку нарушената доверба меѓу пациентот и лекарот, кои се столбови на српскиот здравствен систем. Врз основа на таа доверба, неопходно е да се изгради нов систем во кој превенцијата ќе ја преземе диригентската палка на лекувањето.
Здравствените институции во Србија ја подигнуваат свеста за важноста на превенцијата
Во текот на мај, важна превентивна програма одигра значајна улога во враќањето на довербата во нашиот здравствен систем. Во рамки на акцијата на Министерството за здравство беа организирани бесплатни превентивни прегледи во речиси 200 здравствени установи низ државата. Граѓаните, со без здравствено осигурување имаа можност да направат комплетна крвна слика, ЕКГ, шеќер во крвта, крвен притисок, абдоминален ултразвук. Испитувањата и анализите се направени без закажување и инструкции, а министерот за здравство Златибор Лончар ги повика сите граѓани да бидат прегледани, без разлика дали чувствуваат непријатност или не, токму со цел да се подигне свеста за тоа колку се важни и корисни превентивните прегледи. . На пример, за само еден ден превентивни прегледи, дури неколку илјади граѓани биле упатени на понатамошна дијагностика и итна болничка нега. Во една установа, од 297 лица кои дошле на организиран превентивен преглед, на 55 им биле констатирани одредени посериозни состојби, како што се тумори на црниот дроб и панкреасот, додека кај некои имало метастази, висок крвен притисок, нарушувања на ритамот, анемија…
Покрај ваквите индивидуални интензивни програми на превентивни прегледи и организиран скрининг, граѓаните на Србија имаат можност да го земат своето здравје во свои раце, информирајќи се за сите можности што ги дава нашиот здравствен систем. Еден од корисните извори на информации е платформата Хипократија, која им овозможува на сите граѓани да го споделат своето искуство и да препорачаат медицински работници кои им помогнале кога најмногу им била потребна здравствена поддршка, но и да укажат на индивидуалните неправилности кои ги забележале. Хипократија е дизајнирана да им обезбеди на корисниците квалитетен и информиран избор на лекар, болница или хирургија за нив и нивното семејство, така што на платформата ќе можат да најдат, споредуваат и да ги оценуваат здравствените институции во Србија – по институција, специјализација и лично искуство.
Улогата на граѓаните во напредокот на здравствената превенција
Имајќи предвид дека превенцијата пред сè значи формирана свест за можностите за навремена реакција во рамките на здравствената заштита, како и свесност за квалитетот на самата грижа, мотивот за вклучување на секој поединец треба да биде лична одговорност и конструктивен однос кон здравје. Патот до доминација на превенцијата во однос на лекувањето на веќе развиените болести е долг и со себе носи голема одговорност – лична и колективна. Граѓаните, професијата и науката мора тесно да соработуваат за заеднички да ја преземат одговорноста што ја бара континуитетот на превенцијата и соодветно на нејзините резултати. За почеток, доволно е да има редовен контакт со избран лекар, совесно присуство на превентивни прегледи во согласност со групата на која припаѓа поединецот, во однос на возраста и полот, како и здрав начин на живот, кој во денешно време, кога болестите земаат се поголем данок, стануваат императив и услов за квалитетен и долг живот.
