Адвокатот на Томa Филa го застапуваше Жарко Лаушевиќ во мачниот случај кој му го промени целиот живот, кога во Подгорица уби двајца мажи, а рани трет.
Лаушевиќ пред црногорските судови го бранеше Тома Фила, еден од најпознатите адвокати од овие простори. Тие двајца имале посебен однос, а во архивата на „Борба“ е пронајдено писмо од Жарко до Фила, кое му го напишал во 1996 година.
Во продолжение го пренесуваме целосното писмо што Жарко Лаушевиќ го напишал и му го испратил на Тома Фила на 24 септември 1996 година. Со ова писмо, покојниот актер тогаш го откажал полномошното на Фила.
„Драг мој верен Томa,
Поминуваа покрај нас некои рокови, жалби, параграфи, букви од законот. Што беше сето тоа? Комори, Правда, Хипократ. Кој се грижи за сето тоа? Поминуваат некои месеци, години, „животот лесно му поминуваше и помина“, вели Црњански.
Само папката се дебелее со некои бесмислени хартии кои создаваат илузија. Eppur si muove? Не, сè стои во ова место и во оваа глава, која е само точка, центар околу кој тој безмилосен круг само се повторува. Па добро.
Јас повеќе нема да бидам во тој круг. Ќе ме водат како кривоного магаре што врти врата, но повеќе нема да влезам во таа арена. Нема – доброволно. Ќе ме тераат со камшик, знам, кога и да застанам, но онака со бодрење, надежно, сериозно, задлабочено во ЗКП – нема повеќе. Ќе направам сè, од инает, за да останам здрав, но со правото повеќе нема да се залажувам.
Од истото убедување дека она што следува, како и она што се случува во моментов – нема правна оправданост, не сакам дополнително да окупирам никого, а најмалку тебе, драг мој Томо. Како што можете да видите, сите напори за легализирање на нашите постапки паѓаат во вода пред волјата на некоја незамислива сила. Ќе речеш: „Сè уште победуваме, синко! Не. Ќе бидам осуден, во прв степен, пролетта 1997 година, слично како и претходната пресуда.
Вториот степен ќе се одржи во пролет 1998 година, можеби ќе се укине и… до кога? Тоа не може да се нарече „победа“. Операцијата била успешна, пациентот се „предозирал“ со редовни итни лекови – ја загубил душата. Нема повеќе да се „завивам“ од „лек“. Нема повеќе да зјапам во календарот, следејќи ги роковите, цртајќи нови петгодишници, не знаејќи дека баш тој ден снаата на судиите доби сипаници и дека член на судиите има право на тоа… не ми е гајле.
Врвен адвокат, а Томa Филa, пред сè, како најеминентен во оваа земја, беше и израз на висока почит кон актуелниот суд. Не во Црна Гора! За жал. Така сте навикнати да се среќавате во судница со судии, а тоа се СОПСТВЕНИЦИТЕ НА ПРАВАТА. Едно е судот, друго малото стопанство нели? Колку што може да има еднаквост и објективност во таквите односи, нема да трошиме повеќе зборови.
Им се повлекува. Што и да правев во животот, го правев со целото мое битие, со секое влакно од моето битие. И така овој пат. Ги повлекувам сите. Ако луѓето не ме сфатат сериозно, ќе се самообјавам во седмиот павилјон.
Ако и тогаш инсистираат да ме видат, да ми пишуваат, да им пишуваат, знаете дека и јас ќе можам да се одбранам од тоа. Се надевам дека никој нема да провери до каде сум спремен да одам, оддалечувајќи се од надворешното, сè надворешно. Спремен сум. Многу. Ја преминав таа граница кога човек се смирува со најважните и кога сè добива други вредности.
Знаеш дека никогаш не сум бил прагматичар. Нема ништо утилитарно во мојата одлука. Само што ми е доста од се. Претпоставувам дека тоа е „остварената“ цел на казната.
Ми се гади од „немам основа“, „правилно заклучува првостепениот суд…“ Не можам повеќе да издржам. Сакам да правам други работи. Законот е перверзен. Нашиот закон и неговата примена. Цинично. „Не само оштетените семејства, туку и пошироката јавност. Дали направија анкета?
Никој во Црна Гора веќе нема да ме брани. Не, ниту Тале, ниту Губерина… Никој. Премногу ти верувам, а уште повеќе те сакам и почитувам, за да дозволам некој да те замени. Да ги кажуваш твоите реченици, затоа што веќе си им кажал сè. Понатаму – нема.
Херострат Радовиќ по барање и препорака на оштетените нека определи службен адвокат.
Зошто ќе молчам на суд и зошто не те сакам таму со мене?
Со наш договор (моето говорење и вашето присуство) го валоризираме Вишиот суд како редовен, даваме кредибилитет на постапката за која веќе знаеме дека се одвива спротивно на законот.
Кажи, ајде да кажеме заедно дека нема да можеме да се жалиме до Судот, чии грешки и прекршувања на законот, направени во септември, август 1996 година, ќе може да се жалат во 1999 година.
Кажи што било, те молам, само не дозволувај мојата одлука да биде скандализирана и прогласена за наше раскинување. Не дозволувајте расположениот Даниловиќ да се возбудува. Кажи што сакаш, дека сум сосема луд, само не дека ти го укинав полномошното, затоа што нема да го сторам тоа. Го одземам твоето и моето право на одбрана пред ТОЈ суд.
Зошто нема да видам никого, ниту најблискиот?
Долго, предолго лажам дека сум добро, дека сум добро во затвор. Лажам, Тома. И знаеш на кој факултет дипломирав. Ми веруваа. Колегите се „воодушевени од моето пишување“; „не знаевме, тој и сликата“, „Еј, да ја имав твојата линија“. Одлично. Нека продолжат да се воодушевуваат и храбро нека ја трпат мојата неправда до крај. Само нема да се видиме повеќе.
Семејството? Нормално, на децата веќе им е видно уморен овој амбиент во салата за гости, веројатно и пристигнувањата.
Се прашувам кога ќе почне и таткото. (И тоа е една цел на казнувањето, нели?).
Веќе не можам да ја гледам воздржаната болка на мајка ми (таа дојде три пати, по еден час) кога, откако помина 1000 км, молејќи се гледа дали некоја униформа ќе се смилува да даде дополнителни 10 минути.
Не сакам повеќе да ја ставам мојата неизвесност на туѓ грб.
Сакам сам.
Ова ќе го објаснам на секого поединечно… И на Управата. Ќе мора да ја прифатат мојата одлука.
Драг мој најверен Тома,
Знам каков борец си.
Знам колку веќе направи за мене. Немој моето писмо да ти звучи како реторика на неблагодарник. Јас никогаш нема да можам да ти се одолжам за сето она што веќе го направи за мене, страдаше со мене… Ако некогаш излезам и ако некогаш добијам шанса, ќе се обидам да ти се одолжам (одвратен збор), ќе се обидам да ти објаснам колку, и сега додека ти го пишувам ова, ми е тешко.
Засекогаш твојот син, Ж. Л.“
