Иако на денешен ден пред 37 години се случи катастрофата во нуклеарната централа во Чернобил, последиците по здравјето на луѓето, животните и растенијата се уште се чувствуваат. Негативниот утчаџи ќе се чувствува уште 300 години, но, според соговорниците на порталот N1, тоа нема да има значајни ефекти врз пошироката средина.Како што изјави за порталот N1 Ѓорѓе Лазаревиќ, експерт за нуклеарна енергија, тие работат со елементи чиј полуживот е 30 години, како цезиум и стронциум. Тоа се производи на фисија, а 300 години се добиваат со множење на полуживотот со 10, колку долго се пресметува дека теренот е без радиоактивност.
„Тоа се елементи кои нема да одат подалеку од 30 километри од Чернобил. Може да се најдат, на пример, во дрво и можат да стигнат до атмосферата ако има, на пример, пожар предизвикан од гром. Овие елементи влегуваат во атмосферата и тогаш е потребно да се засолни“, вели Лазаревиќ.
Најчувствителен проблем, кој беше решен пред само четири години, беше состојбата на таканаречениот Саркофаг, структурата во која се чуваше четвртиот енергетски блок во кој се случи несреќата.
Првично е изграден според привремени планови и во неверојатно тешки услови во 1986 година. Саркофагот не бил наменет за трајна експлоатација и бил потенцијална опасност цели 33 години.
Така, во 2019 година по девет години работа се потрошени 2,2 милијарди евра, од кои финансиската помош на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) изнесува 1,5 милијарди евра, завршен е саркофагот, кој е најголемата мобилна структура некогаш направен на копно. Долг е 257 метри и тежок 36.000 тони.
Лазаревиќ споменува малку познат факт за пошироката јавност дека другите блокови на нуклеарната централа биле затворени постепено до 2000 година.
„Последниот беше затворен на инсистирање на Европската унија“, вели Лазаревиќ, кој работи во Институтот за електротехника Никола Тесла.
Природата не се буди
Иако можете да видите фотографии и извештаи за тоа како „животот повторно цвета во забранетата зона на Чернобил“, впечатокот дека природата околу реакторот се опоравила е измама.
Вистина е дека во црвената зона околу поранешната нуклеарна централа има многу помалку видови инсекти, птици и цицачи.
Повремените извештаи дека во таа зона се евидентирани видови кои се загрозени на други места не се доказ за здрава животна средина.
Според долгорочна студија во која се забележани животни во високо контаминирани области, тие покажуваат значително зголемување на смртноста, стапката на тумори, пократок животен век, побрзо стареење, промени во крвта, израстоци и други фактори кои го загрозуваат здравјето на животните. .
Видените животни се пред се последица на тоа што површината од 2.600 квадратни километри е забранета зона, односно на неа нема луѓе или човечки активности, што е привлечно за животните.
Локалните жители и туристите
Иако многумина би помислиле поинаку, сепак луѓето се населени со луѓе, а не само оние кои поради природата на работата мораат да влезат во црвената зона, како патролите на МУП. Станува збор за локалното население кое и покрај се се вратило во своите домови. Нема статистика за бројот на повратници, а според проценките од 2016 година бројката била 180 лица, главно постари лица.
Лазаревиќ вели дека при професионална посета ги видел овие луѓе, дека земаат пензии во таа зона и дека дури и се занимаваат со земјоделство.
И покрај, во просек, пет до 10 пати повеќе радијација отколку што е прифатливо, илјадници туристи дојдоа во забранетата зона до почетокот на војната во Украина. Зрачењето не е секаде исто, а туристите одат на турнеја опремена со шалтер Гајгер.
Не постои мутација на ДНК, но има рак
Пред две години беше објавено истражување кое се занимаваше со промени и мутации кај децата на родителите кои ја преживеале катастрофата во Чернобил. Се покажа дека нивните потомци немаат голем број на генетски нарушувања во споредба со остатокот од популацијата. Ова важи и за децата кои ја преживеале катастрофата и за кои се шпекулираше дека имаат изразени мутации. Според оваа студија, нивната ДНК не мутирала во споредба со децата родени во други делови на светот.
Сепак, од 1992 до 1996 година, повеќе од 4.000 случаи на рак на тироидната жлезда биле дијагностицирани кај оние кои биле деца или адолесценти во моментот на несреќата.
Фигури на страв и ужас
Катастрофата се случи во ноќта помеѓу 25 и 26 април 1986 година. Во нуклеарната централа тогаш имало 176 работници. Веднаш загина 31 лице, а 600.000 работници кои работеа на санирање на пожарот беа изложени на високо ниво на радијација, додека 135.000 луѓе беа евакуирани од зоната на радиоактивност. Околу 70 села биле толку контаминирани што морале да бидат иселени, а потоа целосно срамнети со земја. Зрачењето било илјада пати поголемо од дозволеното.
Истата ноќ, 50 тони ураниум отидоа во атмосферата, а подоцна уште 70 тони како и 900 тони високо радиоактивен графит, предизвикувајќи повеќе од 30 пожари.
Илјадници квадратни километри од Украина, Белорусија и Русија беа загадени, поради што околу 350.000 луѓе ги напуштија своите домови.
Околу 5,5 милиони луѓе, вклучително и еден милион деца, продолжија да живеат во контаминирани зони. Обединетите нации процениле дека до девет милиони луѓе се директно или индиректно контаминирани.
Дури и по 20 години, над два милиони луѓе кои биле изложени на прекумерно зрачење биле следени.
„Најмалку 500.000 луѓе загинаа од вкупно два милиони луѓе кои официјално се сметаат за жртви на Чернобил“, изјави Микола Омељантес, поранешен заменик-шеф на Националната комисија за радиоактивна заштита во Украина.
Серии
Неодамна беше емитувана серија која се занимаваше со оваа несреќа. Снимен е што е можно поавтентично. Сепак, додека сцените и костимите беа како порано, преживеаните од Чернобил не го споделија она што беше напишано во сценариото.
Една од нив е Људмила Игнатенко, сопругата на пожарникар Висили, кој го изгасна пожарот по експлозијата на реакторот. Људмила била бремена во моментот кога се случила катастрофата, но до последен момент била покрај сопругот и се грижела за него во болница.
Таа го родила бебето по смртта на нејзиниот сопруг, но девојчето починало четири часа по раѓањето од ефектите на радијацијата.
Иако ја обработиле нејзината трагична приказна, Људмила вели дека не била консултирана и дека не е задоволна од својот карактер.
„Не можев да го напуштам сопругот иако ги знаев ризиците и не гледам зошто ме критикуваат поради тоа. Моето страдање е огромно и можам да кажам дека последните денови на мојот сопруг беа многу пострашни отколку што може да се замисли. Се гушеше во сопствените органи“.
Според достапните податоци, Људумила денес е жива и има деца.
Работникот во нуклеарната централа Серхиј Мирниј истакна дека серијата е најблиску до вистински настани, но дека е далеку од реалноста со која е запознаен. Тој беше меѓу испратените да собира радиоактивен отпад.
„Она што се случи во реалноста беше многу поинтересно и поемотивно отколку што може да се замисли“, рече тој.
Олексиј Бреус работел како инженер во Чернобил, а утрото по катастрофата дошол во својата смена, не знаејќи што се случило.
Тој истакна дека серијата ги обвинува улогите на некои луѓе во приказната за Чернобил.
„Директорот на електраната, главниот инженер и неговиот заменик беа претставени како негативци, но не беа“, додаде тој.
Најголемата нуклеарна катастрофа
Иако е тешко да се споредат испуштањата на радијација помеѓу нуклеарната катастрофа во Чернобил и фрлањето на атомската бомба, сепак се проценува дека за време на несреќата во Чернобил бил ослободен околу 400 пати повеќе радиоактивен материјал отколку атомските бомбардирања на Хирошима и Нагасаки заедно.
Оваа област нема да биде безбедна за живот илјадници години. Забранетата зона е загадена од радијација и 37 години од атомската несреќа. Третина од таа област е контаминирана со трансураниумски елементи чиј полуживот е 24.000 години.
Според Лазаревиќ, станува збор за плутониум 239, кој се создава како реакција на работата на јадрото во електраната. Сепак, целиот плутониум е во саркофагот и нема да излезе.
Како што вели, денес настаните од 1986 година се речиси невозможни.
„Чернобил беше големо предупредување, особено во Европа. Сепак, дури по несреќата во Фукушима во 2011 година, на нуклеарната безбедност се пристапи на поинаков, соодветен начин за да не се повтори нешто слично. На пример, еден од најголемите предизвици е тоа што електраната останува без снабдување со енергија. Порано беше кошмар. Сега системите се такви што електраната може да работи три дена со струја од сопствена резерва. Ова мора да се земе предвид, бидејќи во спротивно, тие се плашат да се откажат од нуклеарната енергија ако преземаат премногу ризици“.
