Пет земји од Европската Унија – Финска, Полска, Латвија, Естонија и Литванија – одлучија да се повлечат од Конвенцијата од Отава, меѓународен договор со кој се забранува употребата, производството и складирањето на противпешадиски мини.
Ова е значајна промена во европската безбедносна политика, поттикната од растечката закана од Русија, пишува CNN.
Одлуката предизвика остри реакции од невладините организации и активистите за човекови права кои предупредуваат дека тоа е опасен чекор назад. Експертите веруваат дека противпешадиските мини се меѓу најопасните оружја бидејќи не ги избираат своите жртви и можат да убиваат со децении по завршувањето на конфликтот. Амнести Интернешнл ја критикуваше Финска особено за нејзината најава за напуштање на конвенцијата, посочувајќи дека тоа ги загрозува животите на цивилите и ги поткопува деценискиот напредок во борбата против неселективното оружје. „Тоа е вознемирувачки чекор назад“, соопшти организацијата.
„Поголема флексибилност и слобода на избор“
Конвенцијата од Отава беше потпишана во 1997 година како дел од напорите за глобално разоружување по Студената војна, а до почетокот на оваа година ја потпишаа 165 земји. Но, некои од најголемите воени сили – како што се Русија, Кина, САД, Индија и Пакистан – никогаш не се приклучија. Во заедничка изјава во март, Полска и трите балтички држави го објавија своето повлекување од договорот, тврдејќи дека е потребна нова проценка за тоа кои видови оружје се прифатливи во светлината на руската агресија. Тие истакнаа дека на нивните вооружени сили им е потребна „поголема флексибилност и слобода на избор“ за да го одбранат источното крило на НАТО, објавува „Вечерњи лист“.
Во април, Латвија стана првата земја што формално се повлече од договорот, а Финска наскоро објави дека ќе го стори истото. Премиерот Петери Орпо изјави дека Русија претставувадолгорочна закана за цела Европа и дека повлекувањето од конвенцијата ѝ овозможува на Финска подобро да се прилагоди на новата безбедносна средина. Кир Џајлс, виш аналитичар од лондонскиот тинк-тенк „Чатам Хаус“ и автор на книгата „Кој ќе ја брани Европа?“, смета дека одлуката на овие земји е рационална од воена гледна точка. „Мините можат да ја забават инвазијата, да го принудат непријателот да ја смени насоката или да го спречат сè додека не се обиде да навлезе низ минираните области“, рече тој. Тој, исто така, нагласи дека стратегиите на Западот за дејствување против мините се значително различни од оние што ги користи Русија, особено кога станува збор за заштита на цивилите.
Токму минските полиња одиграа клучна улога во забавувањето на украинската контраофанзива во 2023 година. Според податоците на ОН, Украина во моментов е најминираната земја во светот – речиси 174.000 квадратни километри територија се контаминирани со мини и други експлозивни остатоци од војната. Но, украинските сили користеле и противпешадиски мини, и покрај тоа што Украина е потписничка на Конвенцијата од Отава. Според извештајот на „Хјуман рајтс воч“ од 2023 година, Украина, исто така, добила дел од мини од САД.
Иако Финска и другите земји велат дека ќе ги користат рудниците „одговорно“, ваквите ветувања не ги смирија противниците на овој потег. Алма Таслиџан, Босанка која избегала од својата татковина за време на војната, а денес работи за хуманитарната организација „Хуманити енд инклузија“, остро ги осуди одлуките на петте држави. „Тоа е апсолутна бесмислица. Откако мина ќе се најде во земјата, таа не прави разлика помеѓу цивил, дете или војник“, рече таа.
„Светот стана премногу опасен“
Организацијата „Хуманост и инклузија“ предупреди дека мините не само што убиваат – тие ги попречуваат цели заедници. „Луѓето повеќе не се осмелуваат да се преселат, не можат да ја обработуваат земјата или да се вратат на нормалните животни активности“, се вели во извештајот од февруари. За многу аналитичари, овој пресврт означува крај на една ера во европската безбедносна архитектура. Кир Џајлс верува дека договорите како Конвенцијата од Отава беа чин на идеализам кој повеќе не е одржлив денес, во новата реалност. „Земјите што го напуштаат договорот сфатија дека светот стана премногу опасен за таков вид надеж“, заклучува тој.
