Ги надживеале диносаурусите, размислуваат со рацете, „емотивни“ се и можат да научат речиси сè што ќе им се покаже. Веста за отворањето на првата фарма за октопод предизвика неодамнешни протести ширум светот.Повеќе од 75 светски организации за заштита и права на животните минатата недела во многу градови низ светот протестираа против отворањето на првата фарма за октопод во светот во Шпанија. Научниците исто така се згрозени што овие суштества не треба да се одгледуваат комерцијално за храна. Тим од експерти проучувале повеќе од 300 научни студии кои потврдуваат дека октоподите покажуваат емоции, од радост и возбуда до тага и болка.
Тоа го потврдува и нуркачкиот инструктор и истражувач Велимир Вржиќ, кој еднаш бил сведок на чудесна глетка – видел врв со четири заробени октоподи додека петата била слободна, а двете раце ја допирале едната внатре. „Таа трогателна сцена е доказ за нивната интелигенција“, рече тој.
Побрзо од трепкање
Овие неверојатно прилагодливи суштества успеале да преживеат стотици милиони години во океаните полни со предатори. Нивните адаптации кон околината се побрзи отколку кај кое било друго животно, промената во камуфлажата се случува побрзо од најбрзото трепнување на окото. За еден час, еден истражувач изброил дури 177 прилагодувања.
„Димензиите и структурата на мозокот на октоподот се релативно слични на човечкиот“, вели Марко Милиша, вонреден професор на Природно-математичкиот факултет во Загреб, кој ги учи студентите за безрбетниците.
Сепак, целото тело на октопод е испреплетено со неврони и повеќето од нив се наоѓаат во рацете, а не во мозокот. Размислува со своите нозе, може да ги вкуси и мириса, па умее исклучително брзо да ја анализира околината и соодветно да реагира со молскавична брзина. Научниците веруваат дека не ги користи само очите туку и целата кожа за гледање.
Иако претежно живее само една или две години, тој може да се гордее со својата способност да планира. Како и цицачите, на пример, знае како да го зачува својот плен „за подоцна“. „Многу е збунувачки како и кога го научила тоа“, вели Хини Милиша, која смета дека ваквото однесување не е вродено кај октоподите.
Ги препознаваат луѓето
Понекогаш крие храна во школки или дупки кои ги затвора со камења. До неодамна се сметаше дека ваквото однесување може да го покажат само луѓето, некои примати и одредени видови птици. Знае и да го одврти капачето од шишето или да ја отвори кутијата за да добие храна. Одличен е и при тестовите за меморија. Може да препознае различни луѓе, дури и кога се подеднакво облечени.
Разиграни се и многу љубопитни, но не се друштвени, па нејасно е зошто и како толку им се развила интелигенцијата. Експертите сметаат дека социјализацијата го поттикнува нејзиниот развој. Проучувајќи ги октоподите, се чини дека борбата за опстанок е клучна во овој поглед. „Нивната интелигенција е споредлива со онаа на китовите. Тешко е да се најде организам, особено кај безрбетниците, кој е повеќе сличен на нашиот вид“, вели Милиша.
Необично е, истакнува тој, што овие животни развиле толку сложени однесувања толку далеку од луѓето на еволутивното дрво. Тој додава дека високото ниво на интелигенција има смисла кај видовите со подолг животен век, што ја прави целата приказна уште понелогична. Фасцинантна е и нивната грижа за потомството. Кај некои видови, женките ги штитат оплодените јајца дење и ноќе, при што се повеќе или помалку исцрпени, понекогаш и гладуваат до смрт.
Ловокрадство
Леснотијата со која луѓето можат да ги фатат изгледа апсурдна. Имено, на карпестите плажи може да се видат капачи како рачно ги вадат од морето, што може да се објасни со тоа што не се плашат бидејќи се врвни предатори, но и нивната љубопитност.
Истражувачот Вржиќ смета дека ловокрадството е фатално за бројот на морски организми. Вели дека не станува збор за „нони што фрлаат тенџере да фатат две кила риба за ручек“. Тој предупредува дека се работи за тежок криминал на поединци кои одлично живеат од продажбата на нелегален улов на црниот пазар.
ЕУ, исто така, сака да ја потисне нелојалната конкуренција, предупредувајќи дека нелегалниот риболов е сериозна закана за регистрираните рибари, одржливоста и биодиверзитетот. Затоа, во согласност со целите на Зелениот план и Стратегијата за биолошка разновидност, Европскиот парламент и Комисијата работат на зајакнување на заштитата на морските екосистеми.
Вржиќ предупредува дека животните се масакрираат со нелегален лов на морски организми. „Да не ѝ правиме на животната средина она што не би сакале да ни го направат“, рече тој. Сепак, тој не гледа како да се стави крај на овој проблем бидејќи „би биле потребни илјадници нуркачи ефективно да го следат морското дно“.
За да се справи со проблемот, европратениците побараа следливоста на производите од рибарство и аквакултура низ целиот синџир на исхрана да се продолжи во согласност со стратегијата на ЕУ од поле до маса за 2021 година. ЕП инсистира потрошувачите да знаат кога, каде и како се фатени производите што ги купуваат.
Октоподите ќе преживеат
Октоподите живеат во сите мориња на светот и во најразновидните живеалишта. Милиша не се плаши од нивниот опстанок бидејќи тие „постоеле пред диносаурусите и се уште се таму“.
Во Јадранот, најзастапен е обичниот октопод со тежина од околу два килограми и живее од една до две години. Најголеми се Пацификот, попознат како гигант, кој може да тежи и до 50 килограми. Тие живеат малку подолго, во аквариуми до пет години.
Милиша раскажа приказна за Американците и зароби џиновски октоподи. Немале каде да ги стават, па завршиле со ајкули. Следното утро нашле само октоподи во аквариумот.
Огромни или сосема мали, зачудувачки подвижни, мајстори за камуфлажа, исклучително интелигентни, фантастични и бизарни – октоподите никого не оставаат рамнодушен, особено научниците. Тие, соодветно, ги осудија плановите на шпанската компанија, нарекувајќи ги етички и еколошки неоправдани.
Научниците се убедени дека „хуманото“ одгледување октопод е невозможно, па затоа ја започнаа кампањата „Сочувство во светското земјоделство“. Како дел од иницијативата, тие испратија отворени писма до светските влади, вклучително и Шпанија, со цел да се забрани комерцијалното земјоделство.
