Врските на српскиот претседател Александар Вучиќ со Москва покренуваат непријатни прашања, бидејќи се чини дека Кремљ предизвикува немири на Балканот за да го оттргне вниманието од војната во Украина, пишува Њујорк Тајмс, додавајќи дека на Вучиќ му е доста да го нарекуваат „мал Путин“ кој , како што некои го обвинуваат , наводно има намера да изврши агресија врз кревките соседи на неговата земја на Балканот.
За почеток, според Њујорк тајмс, Вучиќ иронично забележал во библиотеката на претседателската палата: „Висок сум речиси два метри“, алудирајќи на споредбата по висина со Путин.
Сепак, како што забележува Њујорк Тајмс, зад забелешката на Вучиќ за неговиот физички раст, се крие сериозно прашање што го мачи Балканот и ги преокупира западните дипломати: Дали Русија, заглавена во брутална војна во Украина, ја користи Србија за поттикнување поделби во Европа? и да предизвика обновен конфликт во поранешна Југославија за да го одвлече вниманието на НАТО од битката што беснее на исток?
Тие стравови се разгореа кога спорот за регистарските таблички меѓу Србија и Косово доведе до протести, блокади на патиштата и пукотници – што го вклучи алармот во Атлантската алијанса, пишува весникот.
„Немирите во Косово и тензиите во блиската Босна и Херцеговина предизвикани од Милорад Додик, лидерот на тамошната енклава на етничките Срби, поддржана од Москва, и тврдокорните хрватски националисти, доведоа до предупредувања дека Русија се обидува да ги поттикне тензиите, тивко, но никогаш навистина решено, од војните во 1990-тите“, се наведува во текстот.
„Русија пресметува дека колку повеќе време Западот поминува на потење на Балканот, толку помалку време ќе поминува во потењето во дворот на Русија. Но, има ограничувања за тоа што Русија може да го направи. Потребни се локални елити и тие не сакаат да бидат жртвувани за руските интереси“, вели Вук Вуксановиќ, истражувач во белградскиот Центар за безбедносна политика.
Американскиот амбасадор во Србија, Кристофер Хил, оцени дека Русија, која, како што вели, нуди само „економска уцена“ и „хаос во целиот регион“, малкумина нашла кои би ја прифатиле.
„И покрај влијанието на Русија врз енергетскиот сектор на Србија и покрај нејзините продорни напори за дезинформација овде, Србите одлучија нивната иднина да е со Европа и Западот“, рече Хил.
Како што пишува Њујорк Тајмс, руските медиуми и профилите на социјалните мрежи со месеци објавуваат запаливи извештаи за Србите во Косово и Босна кои трпат неподносливо угнетување. Извештаите, кои во голема мера ја повторуваат руската пропаганда за страдањата на етничките Руси кои живеат во Украина, ги охрабрија тврдокорните, промосковски српски националисти, додава весникот.
Славиша Ристиќ, поранешен градоначалник на Зубин Поток, град на северот на Косово кој е речиси целосно населен со етнички Срби, рече дека никогаш доброволно нема да стави косовски таблички на својот автомобил бидејќи тоа би значело признавање на независноста на Косово, нешто што речиси сите Србите, вклучително и претседателот Вучиќ, не станува збор.
Борко Стефановиќ, потпретседател на опозициската Партија на слободата и правдата, кој претседава со Комитетот за надворешни работи на српскиот парламент, рече дека прашањето за регистарските таблички е „толку мало што е апсолутно смешно“.
„Но“, додаде тој, „тука на Балканот, ваквите симболични работи се од огромно значење“.
Јенс Столтенберг, генералниот секретар на НАТО, на Твитер објави дека разговарал со Вучиќ за разгорувањето на тензиите во Косово, велејќи дека Алијансата, која води мировна мисија на територијата, е „подготвена да интервенира доколку е загрозена стабилноста“.
Амбасадорот Хил, исто така, повика на смиреност, кој во интервју во Белград изјави дека, иако смета дека вооружениот конфликт е малку веројатен, му рекол на г-дин Вучиќ: „Војните започнаа за земја, пари, дури и за убави жени“. Но, ова ќе биде првата војна за која некогаш сум слушнал дека е започната поради регистарски таблички“.
Полни со потенцијални жаришта, и симболични и суштински, земјите од поранешна Југославија во помал обем ги реплицираат силите што се играат во Украина: регионалниот хегемон, во овој случај Србија, зоврива над изгубената територија и расфрланите етнички роднини; и геополитичката тензија меѓу Русија и Западот, пишува Њујорк Тајмс.
Високиот член на партијата на Вучиќ, Владимир Ѓукановиќ, ја искористи идејата за Србија како одмаздник кој „ќе биде принуден да започне со денацификација на Балканот“, што е застрашувачки ехо на наведената цел на Русија во Украина и Белград. напорите за „Голема Србија“ во 1990-тите, пишува весникот.
Вучиќ, кој јавно ја осуди изјавата на Ѓукановиќ како „глупава“ и „неодговорна“, рече: „Ние имаме своја земја. Не сме заинтересирани да ги прошириме границите и да влегуваме во какви било кавги со соседите“.
Руското Министерство за надворешни работи додаде масло на огнот на Косово минатата недела обвинувајќи ги „радикалите“ на етничките Албанци дека се обидуваат да ги протераат етничките Срби од територијата и поттикнуваат немири „со цел да предизвикаат насилно сценарио“.
„Њујорк тајмс“ нè потсетува дека Путин постојано ја наведуваше воената интервенција на НАТО за поддршка на одвојувањето на Косово од Србија во 1999 година како оправдување за руската агресија врз Украина.
„Путин ги користи и паметно учи од вашите грешки, кои никогаш нема да ги признаете“, рече Вучиќ, мислејќи на Западот.
Повеќето западни земји го признаваат Косово како независна земја, за разлика од Србија, Русија, Кина и пет европски земји.
„За Русија, Косово е совршена евтина инвестиција која само продолжува да дава“, смета Вуксановиќ. Сепак, додаде тој, способноста на Русија да создаде „бела“ на Балканот е сериозно ограничена од војната во Украина.
Како пример ја наведува Додика. Пофалувајќи се со силна руска поддршка, лидерот на босанските Срби предизвика потенцијална насилна криза кон крајот на минатата година, ветувајќи дека ќе ја подигне сопствената војска на етничките Срби и ефективно ќе се отцепи од Босна и Херцеговина.
Меѓутоа, во април, два месеци по почетокот на војната во Украина, Додик одеднаш објави дека ги одложува своите сецесионистички планови. „Тој погледна во Украина и виде како Западот реагира на Русија. Сфати дека мора да ги смири работите“, изјави Вуксановиќ.
Додека Русија е нашироко обвинувана за поттикнување на сецесионистичките амбиции на Додик, дипломатите во регионот му признаваат на Вучиќ за нивно ограничување, според Њујорк тајмс.
Вучиќ рече дека разговарал со Додик за неговиот проект, но одбил да каже што му рекол. Вучиќ додаде дека Србија секогаш го поддржувала територијалниот интегритет на Босна и Херцеговина, дефиниран со Дејтонскиот мировен договор од 1995 година.
Претседателот Вучиќ рече дека нема никаква врска со неодамнешните протести поради регистарските таблички на северот на Косово, велејќи дека на етничките Срби таму се „100 отсто презаситени“, особено од одбивањето на косовската влада да ги спроведе клучните делови од договорот од 2013 година.
Меѓутоа, под слоевите на интриги и локални политички судири, едно нешто изгледа јасно: „Ние сме фатени во војна како Украина, само во многу помал обем“, рече Стефановиќ.
Таа борба, се пожали Вучиќ, ја остави неговата земја заглавена помеѓу зависноста од Русија за енергетска и дипломатска поддршка за Косово и барањата од западните сили да се здружат со напорите за казнување на Москва за нејзината инвазија на Украина.
Секојдневно имам притисок од нив да воведам санкции кон Русија“, изјави Вучиќ. Тоа, додаде тој, нема да се случи, барем не додека не забрза 13-годишната апликација на Србија за влез во европскиот блок. Повеќе од 80 отсто од Србите се против санкциите против Русија, според неодамнешното истражување на јавното мислење, посочува Њујорк Тајмс.
На бес на Москва, Србија во март ја поддржа резолуцијата на Обединетите нации со која се повикува Русија да ја запре својата инвазија, гласање што предизвика тревога кај радикалните српски националисти, кои го осудија Вучиќ како „предавник“, според американскиот весник.
Но, одбивањето на Србија да спроведе санкции им даде муниција на оние кои го гледаат Вучиќ за руска марионета.
Истакнувајќи дека Србија „останува единствената земја во Европа што одбива да ја санкционира Русија“, косовскиот премиер Албин Курти во април го нарече Вучиќ „малиот Путин на Србија“. „Мирот и безбедноста на Западен Балкан никогаш не биле позагрозени“, рече тој.
Вучиќ ги отфрли обвинувањата на Курти.
„Курти сака да биде „малиот Зеленски“ кој се бори против „малиот Путин““, рече Вучиќ, мислејќи на украинскиот претседател Володимир Зеленски. „Тоа е неговиот наратив – дека Вучиќ е ужасен националист кој сака да се бори против сите“, заклучил српскиот претседател.
