Измените на Законот за ограничување на употребата на тутун и сродни производи забрануваат тутунски производи загреани во затворени простории, како и продажба на никотински кеси на малолетни лица, но во јавната дебата беше предупредено дека производите не се класифицирани или регулирани сразмерно на нивната штетност.
Забрането е да се продаваат цигари, електрични цигари, тутунски производи без чад и билни производи за пушење на лица под 18 години, како и никотински производи, вклучително и никотински ќесички, кои се популарни кај младите.
Министерот за здравство Вили Берош посочува дека со законските измени, кои се во јавна расправа до 24 септември, се воведува и можност за привремена забрана за нови штетни производи кои постојано се појавуваат на пазарот.
„Поучени од искуството со никотинските кеси кои не беа експлицитно споменати во законот, сакавме да му овозможиме на министерот привремено да ја забрани продажбата на некои нови производи за кои е докажано дека имаат негативно влијание врз здравјето. Таквата привремена забрана би траела до 12 месеци“, објасни Берош.
Европската комисија, која ја препозна нивната штетност, сака да ја ограничи употребата на загреани тутунски производи. Комисијата забележа дека употребата на загреани тутунски производи се зголемила за најмалку 10 отсто во пет земји-членки, а меѓу тие земји е и Хрватска.
Доколку новиот закон стапи на сила, во областите каде што е забрането пушењето, освен цигарите, повеќе нема да се дозволуваат загреани тутунски производи.
На министерот за здравство му се дава овластување да забрани нови производи, но во коментарите на електронската консултација, специјалистот за јавно здравствена медицина Миодраг Бенеш од Вировитица изјави дека „треба да се воведат специфични законски ограничувања за пенкалата, е-наргилето (електронски наргиле ), електронски системи за испорака на никотин (ENDS), е-течности, тутунски кеси и тутун без чад (снус), тутунски фластери, наргиле (цевки за вода), инхалатори за никотин и уреди за варење“.
Затоа што, истакна Бенеш, училиштата се полни со вапси и електронски цигари.
Имено, класификацијата ја направила Американската агенција за храна и лекови (ФДА), со тоа што цигарите се на прво место по штетност. По нив следуваат пурите, електронските цигари, тутунот за наргиле, никотинот без тутун, тутунот за луле и тутунот за виткање. Потоа следат тутунски производи без чад, вклучително и тутун за потопување, бурмут, снус и тутун за џвакање и други тутунски производи, вклучително и никотински кесички и гелови и растворливи тутунски производи.
Тутунската индустрија плаќа експерти
Слична класификација нема и во измените на хрватскиот закон. Следејќи ја европската директива, првенствено воведува нов термин – „загреан тутунски производ“, во кој тутунот само се загрева, но не и согорува.
Нова е и забраната за употреба на ароми во вакви производи. Имено, во Хрватска значително е зголемена употребата на загреани тутунски производи со ароми, а поради нивната крајна штетност, аромите се забранети со директивата на ЕУ.
Санитарните инспектори се одговорни за подобра контрола и спроведување на законот. Со парична казна од 260 до 2.650 евра ќе се казни правното лице во чиј ресторан е затекнато лице кое пуши надвор од определеното место, а физичкото лице трговец во тој случај ќе се казни со парична казна од 260 до 660 евра. Глоба од 130 евра на лице место може да му изрече инспектор на лице кое пуши на затворен јавен простор каде што е изречно забрането и ако конзумира тутунски производи на помалку од дваесет метри од влезот во здравствена или образовна установа.
Во интервју за Хина, докторот Миодраг Бенеш особено ја истакна штетноста на електронските цигари, кои се рекламираат како поздрави во споредба со тутунот. Тој вели дека тутунската индустрија плаќа некои експерти за јавно здравје за да го рекламираат „намалувањето на штетите“ на електронските цигари и дека рекламата е насочена кон деца кои можеби никогаш не почнале да пушат без овие производи.
Никотинските течности содржат различни канцерогени соединенија и не се помалку штетни од соединенијата во обичните цигари. На пример, освен никотин содржат и формалдехид, средство за балсамирање, предупредува Бенеш.
Се продаваат заедно со гуми за џвакање
На дискусијата се вклучи и Пирнат Драгичевиќ, правобранител за деца Хеленка, кој ја нагласи недозволивоста на изложување на никотински кесички на продажните места заедно со гуми за џвакање.
Координацијата за тутунски производи на ХУП смета дека загреаните тутунски производи, е-цигарите и никотинските кеси не треба да се класифицираат во истата категорија забрани како класичните цигари бидејќи „нема горење, нема катран, нема чад и затоа содржат значително помалку штетни состојки и нема појава на пасивно пушење“.
Тие посочуваат дека сите овие нови производи биле запоставени да се класифицираат и регулираат пропорционално на степенот на штета предизвикана од нивната употреба. Наместо тоа, велат тие, посегнува по „забранувачки мерки кои создаваат дополнително право“. несигурност, ги попречува иновациите и претприемничката активност и создава неповолна деловна средина во Хрватска“.
„Истовремено, диференцираната регулација на иновативните тутунски и никотински производи на ниту еден начин не подразбира намалување на важноста на традиционалниот пристап за контрола на употребата на тутун и никотински производи“, велат од ХУП.
Широка достапност
Според податоците на „Истражувањето за употреба на тутун кај возрасното население на Република Хрватска“, спроведено во периодот 2014/2015 година, 31,1 отсто од населението пуши (27,5 отсто се дневни пушачи, а 3,6 отсто се повремени пушачи). Пушат 35,3 отсто од мажите (31,8 отсто дневно и 3,5 отсто повремено), додека 27,1 отсто од жените пушат (23,4 отсто дневно и 3,7 отсто повремено).
Како одговор на барањето на Хина, Хрватскиот институт за јавно здравје (ХЗЈЗ) изјави дека, според резултатите од 2019 година, 19 отсто од учениците на возраст од 15 до 16 години во Хрватска пушат дневно. Момчињата пушат малку почесто од девојчињата. И покрај многу строгите закони за продажба на тутунски производи на малолетници, 69 проценти од учениците изјавиле дека „лесно или многу лесно можат да набават цигари“.
Според последното истражување, 13 отсто од учениците на возраст од 16 години изјавиле дека користеле електронски цигари во изминатите 30 дена. Хрватска сè уште е меѓу првите три земји во ЕУ според пушењето малолетни лица.
