На прекмурските рамнини сега ќе требаше да растат тикви кои се користат за масло од тиква, а селаните ги чекаа само празни полиња. Бучното семе едноставно не никна оваа година, па повеќе од илјада хектари ниви отидоа на ништо. Словенечките тикви годинава ќе има значително помалку, а нафтата ќе поскапи. Зошто семето не никна оваа година? Дали беше виновен дождливото и студено време, но семките? Која е штетата?
Кај прекмурските селани, кои оваа пролет посеаа тикви за производство на нафта, има големо незадоволство. Имено, произведени се само околу десет отсто тикви, а најпогодена е рустикалната хибридна сорта која е најраспространета кај нас.
Според поморскиот офицер Вестник, не биле искористени ништо повеќе од илјада хектари ниви. За споредба, само еден хектар е споредлив со внатрешната површина на стандардна атлетска патека, илјада хектари се приближно седумдесет проценти од површината на Мурска Собота.
Штефан Крањец, кој е претставник на австриската компанија RWA Словенија во Помурје, која ги снабдува споменатите семиња, за N1 објаснува дека во Словенија имаме речиси 4.000 хектари маслодајни тикви, од кои половина од хибридниот рустик е продаден. „Слично е и во Австрија, каде што се уште има повеќе од овие хибриди. Тие имаат и десет пати повеќе проблеми од мене и исти проблеми“, објасни тој.
Што тргна наопаку?
Крањец вели дека за актуелните проблеми се виновни повеќе фактори, како првиот, тој ги посочува промените во областа на употребата на фитофармацевтските препарати. „До лани на семињата беа дозволени фитофармацевтски производи кои годинава беа забранети. Во минатото семињата се дезинфицираат со контактен и системски препарат, а од јануари е достапен само контактниот препарат (Судот на ЕУ го забрани системскиот препарат, оп. а.). Затоа, наместо два се користеше еден препарат. Покрај ова, годинава се уште има лоши временски услови. Австријците ни велат дека во последните триесет години немало толку тешки услови за подем. Ова траеше од 15 април до неодамна кога постојано врнеше, а имаше и студени ноќи. Сè заедно предизвика тиквите да не никнат“, објаснува тој и додава дека напишаното се однесува главно на тиквите кои се посеани во април, додека во мај состојбата донекаде се подобрила.
Земјоделците најпрвин станаа свесни за проблемите на теренот, бидејќи нивите практично беа без садници, по што добија формален допис од добавувачот. Таа известува за истите наоди како оние наведени од Крањец, кои дури и не ги помириле кметовите.
„Тоа е само изговор“, вели Дејан Кучан, млад кмет од Тешановце. „Ни рекоа дека од средината на април до средината на мај бил најдолгиот период на врнежливо и студено време, но претходните лета веќе имавме посеано тикви во соодветни временски услови. Се случило по сеидбата да се поплави нивата, па тиквите сепак да никнат. Овој пат не добивме агротехнолошки инструкции, како да го посееме семето, каква влажност и температура мора да има, колку дожд е можно пред и по сеидбата. Никој не го кажа ни тоа. Времето е само изговор“, рече тој, покажувајќи го прстот кон политиката што ја води Брисел. Главна причина за слабата реколта е забраната на еден од заштитните препарати.
„Кај нас сме попапски од папата“
На семејната фарма во Тешановци, која има 13,5 хектари ниви, тврдат дека голем дел од одговорноста за настанатите проблеми е на Европската унија, која, според Кучан, работи на преполовување на активната употреба на фитофармацевтски препарати кај поединецот. земји. „Проблемот е што соседна Австрија има 500 регистрирани активни соништа, додека Словенија сега има 200. Ние сме попапски од папата и во случај на евентуално преполовување ќе одиме на 100, Австријците на 250. Ќе треба да почекаме да ни пријдат, бидејќи веќе сме многу еколошки на овој простор“, рече тој.
Очигледно признава и Штефан Крањец. Во него се наведуваат сите примери од оваа година кога земјоделците сееја со ланското семе, кое сепак беше заштитено со два препарати. „Се случи без никакви проблеми. Минатата година се применуваше препаратот металаксил-М, но годинава не беше нанесен на семињата, бидејќи едноставно не беше доволно, бидејќи Брисел го забрани. Тоа беше направено со она што остана. За жал, само еден препарат беше достапен, ништо повеќе“.
Крањец разбира дека земјоделците се незадоволни, не само затоа што истиот проблем го има и со 12-те хектари тиква што ги посеал. Сепак, тој истакнува дека на хартијата имало семе; Истражувањата покажаа 96 и 95 проценти ртење. „Во лабораторија сите се добро, но не во овие временски услови. Ако пропорциите беа идеални, семето ќе никнеше и оваа година“, рече претставникот, кој сега се справува со барањата за областа Помурје.
Како кмет остануваат судски процеси и семето се сее
Размерот дополнително се усложнува поради фактот што добавувачот на RWA го донел семето од Австрија и го пријавил. Во Словенија не ја препакувале содржината, но Штефан Крањец вели дека постапиле според прописите. „Беше декларирано, имаше увид, соодветна цврстина и слично.
А што ќе прават кметовите? Дејан Кучан вели дека е доцна за повторно засадување на тикви, а се уште немаат семиња како минатото лето. „Повторно за истите семиња ќе требаше да се вложат 250 евра за хектар нива, но не знам за тоа, но ќе никне. Нема да попуштам на тоа. Ќе ја изорам нивата и на парцелите каде што лани немаше пченка, таму ќе ја засадам, а на останатите соја“.
Како што појасни, сега со тужбата ќе одат кај своите продавачи, кои се мнозински задруги. Таа ќе мора да се обрати до словенечкиот увозник, а потоа да оди на Богословијата.
Кучан, исто така, објасни дека добива 1.500 килограми семиња по хектар поле, што му дава приближно 500 литри масло. Врз основа на своите површини, проценува дека загубата на сообраќај ќе изнесува околу 8.000 евра.
На фармата во Тешановци, пак, за Вестник вели дека многу луѓе наесен ќе мора да се справат со дефицит, затоа летово ќе поскапи семето, а ќе поскапи и маслото.
