САД објавија дека испраќаат противтенковска муниција со осиромашен ураниум во Украина, по водството на Велика Британија во испраќањето на контроверзната муниција за да му помогнат на Киев да ги пробие руските линии во неговата контраофанзива.
Според „Гардијан“, муницијата од 120 милиметри ќе се користи за вооружување на тенковите „Абрамс“ од 31 М1А1 што САД планираат да и ги достават на Украина во наредните месеци.
Оклопни куршуми беа развиени од страна на САД за време на Студената војна за уништување на советските тенкови, вклучително и истите тенкови Т-72 со кои Украина се соочува во нејзината контраофанзива.
Што е осиромашен ураниум?
Осиромашениот ураниум е нуспроизвод на процесот на создавање на пореткиот, збогатен ураниум што се користи во нуклеарното гориво и оружјето. Иако е многу помалку моќен од збогатениот ураниум и неспособен да генерира нуклеарна реакција, осиромашениот ураниум е исклучително густ – погуст од оловото – квалитет што го прави многу привлечен како проектил.
„Толку е густ и има толку многу инерција што само продолжува да минува низ оклопот — и го загрева толку многу што се запали“, вели Едвард Гајст, нуклеарен експерт и истражувач на политиката во американската истражувачка организација Ранд.
Кога е испукана, муницијата со осиромашен ураниум станува „во суштина метална стрела испукана со исклучително голема брзина“, додаде одбранбениот аналитичар на Ранд, Скот Бостон.
Тоа значи дека кога ќе го погоди оклопот на резервоарот, тој го пресекува додека трепнете пред да експлодира во запален облак од прашина и метал, додека високите температури го експлодираат горивото и муницијата на резервоарот.
Дали муницијата со осиромашен ураниум претставува ризик по здравјето?
Иако муницијата со осиромашен ураниум не се смета за нуклеарно оружје, нивната емисија на ниско ниво на радијација го натера нуклеарниот надзорник на ОН да повика на претпазливост при ракувањето и да предупреди на можни опасности од изложеност.
Ракувањето со таква муниција „треба да се сведе на минимум и да се носи заштитна облека (ракавици)“, предупредува Меѓународната агенција за атомска енергија, додавајќи дека „можеби е потребна кампања за информирање на јавноста за да се осигура дека луѓето избегнуваат ракување со проектили“.
„Ова треба да биде дел од каква било проценка на ризикот и таквите мерки на претпазливост треба да зависат од обемот и бројот на муниција што се користи во одредена област“, велат тие.
МААЕ забележува дека осиромашениот ураниум е главно токсична хемикалија, наспроти опасноста од радијација. Честичките во аеросолите може да се вдишат или проголтаат, и додека повеќето би се излачувале повторно, некои може да навлезат во крвотокот и да предизвикаат оштетување на бубрезите.
„Високите концентрации во бубрезите може да предизвикаат оштетување и во екстремни случаи бубрежна инсуфициенција“, вели МААЕ.
Муницијата со осиромашен ураниум, како и оклопот со осиромашен ураниум, беше користен од американските тенкови во Заливската војна во 1991 година против ирачките тенкови Т-72 и повторно во инвазијата на Ирак во 2003 година, како и во Србија и Косово.
Неодамнешниот преглед на студиите во BMJ Global Health ги истакна „можните асоцијации“ на долгорочни здравствени проблеми меѓу Ирачаните поврзани со употребата на осиромашен ураниум на бојното поле.
Анализата на Светската здравствена организација заклучи дека „во некои случаи, нивоата на контаминација во храната и подземните води може да се зголемат по неколку години“ и треба да се следат, и препорача да се преземат мерки за чистење кога „нивоата на контаминација со осиромашен ураниум се сметаат за неприфатливи од квалификувани експерти “.
Реакцијата на Русија
Руската амбасада во Вашингтон ја осуди одлуката како „показател за нечовечност“, додавајќи дека „САД се залажуваат себеси со тоа што одбиваат да го прифатат неуспехот на таканаречената контраофанзива на украинската армија“.
Во објава на социјалните мрежи на Телеграм, портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, исто така ја осуди одлуката на САД, пишувајќи: „Што е ова: лага или глупост? Таа тврдеше дека е забележан пораст на рак на места каде што се користела муниција со осиромашен ураниум.
Во март, кога Британија рече дека ќе ги испорача гранати, рускиот претседател Владимир Путин предупреди дека Москва „ќе одговори соодветно“ бидејќи Западот почна да користи оружје со, како што рече, „нуклеарна компонента“.
Путин се надоврза неколку дена подоцна велејќи дека Русија ќе одговори со распоредување на тактичко нуклеарно оружје во соседна Белорусија. Путин и белорускиот претседател во јули изјавија дека Русија веќе доставила дел од оружјето.
