Пролетта ластовиците се вратија во нашиот крај. Најпознатите мигранти тежат само околу 20 грама, но можат да ја надминат суровата Сахара и исцрпувачките медитерански бури. Поради занемарување на природата и прекумерна употреба на пестициди, ги има сè помалку.
Втората сабота во мај го одбележува денот на птиците преселници. Малата и скромна ластовичка, која со векови ги воодушевувала луѓето со тоа што можела да го најде своето старо гнездо, често е првата асоцијација со мигрантите.
Не е познато зошто ластовиците летаат досега, бидејќи јужните делови на Европа се доволно топли во зима за да преживеат. Но, тие летаат многу подалеку, поминувајќи ги Медитеранот и Сахара пред да стигнат до областа за храна.
Тие можат да летаат 11 метри за една секунда, а стотици километри дневно. За да можат да се хранат во лет, тие патуваат во текот на денот, што е реткост кај птиците-песни.
„Кога се движат, се собираат во огромни стада и често преноќуваат во област обрасната со трска“, вели директорката на Хрватскиот завод за орнитологија, Јелена Краљ.
Ластовичката го избира мажјакот по должината на опашката
Ако успешно одгледале потомство во старото гнездо, двојките често се враќаат под ист покрив. Во гнездата во форма на конус, кои една недела трпеливо се градат од слама и кал, снесуваат 4-5 јајца на кои женката лежи околу две недели.
Додека луѓето живееле во пештери, со нив живееле и ластовиците. Кога човекот почнал да гради населби, тие верно го следеле. Како и луѓето, тие градат постојани домови, што не е типично за повеќето други видови птици.
Односот помеѓу ластовичките и луѓето е мешавина од позитивни и негативни чувства, бидејќи тие се убави за око, но не се „чисти станари“. Мажјаците се многу агресивни во периодот на гнездење и ако се прашуваат, луѓето треба да се оддалечат некое време.
Женките ќе изберат мажјаци со подолга опашка. Со ваквата селекција, женката дава поквалитетно потомство бидејќи должината не укажува на поголема отпорност на паразити. Долгата чаталеста опашка подразбира и подобро маневрирање при фаќање инсекти, нивната главна храна. Неколку ластовички јадат околу 1.700 муви и комарци дневно, што ги прави најефикасниот еколошки инсектицид.
Смртоносни каснувања поради пестициди
Ластовиците во минатото биле побројни и често се населувале во штали – за топлина, но и за инсекти. Денес, освен со исчезнувањето на ситните сточари, нивниот опстанок е многу загрозен и со интензивното земјоделство и пестицидите.
Отруените инсекти станаа смртоносен залак за многу птици, вели Валерије Врчек од Фармацевтскиот и биохемискиот факултет на Универзитетот во Загреб. Тој наведува дека во последните 50 години бројот на птици на подрачјето на Канада и САД е намален за речиси три милијарди.
„Се чини дека се остварува предупредувањето на биологот Рејчел Карсон, која пред 60 години ја објави книгата „Тивка пролет“, во која исчезнувањето на птиците го поврза со употреба на инсектициди“, рече Врчек.
Според една студија објавена во 2021 година во списанието Science, токсичноста на пестицидите значително се зголемила во последните 25 години. Ако културите беа поразновидни, а полињата помали, приносите можеби беа помали, но ќе имаше повеќе птици, смета Врчек.
Бројни студии покажуваат дека инсектите исчезнуваат ширум светот. Во Порторико, дури 98 отсто од копнените инсекти исчезнале во последните 35-40 години. Стапката на истребување на инсекти е осум пати поголема од онаа на другите животни, што може да предизвика лавина еколошки катастрофи.
Влијанието на исчезнувањето на птиците врз луѓето директно го покажува кинескиот пример од 1955 година, кога комунистичкиот лидер Мао Це Тунг им објави војна на врапчињата кои ги сметаше за штетници.
Со нивното исчезнување, скакулците и другите инсекти претерано се намножија, уништувајќи ги посевите во следните години. Ова предизвикало масовен глад, па за да се врати рамнотежата во природата, Кинезите морале да внесат 250.000 врапчиња.
