Научниците очекуваа Ла Ниња оваа година. Барем засега – таа не дојде. Што би можело ова да значи за овогодишната глобална сезона на урагани и како долгорочните климатски промени би можеле да влијаат врз моделите на Ел Нињо и Ла Ниња?
По еден од најсилните Ел Ниња некогаш забележани во 2024 година, метеоролозите предвидоа дека ќе следи Ла Ниња – спротивно на тој климатски модел. Сигналите за бавен и „необичен“ развој на Ла Ниња се зајакнаа во текот на зимата, но почнаа да ослабуваат во последните месеци. До март, целосно исчезна.
Што се случи – и како тоа би можело да влијае на временските услови ова лето и претстојната сезона на урагани во Атлантикот?
Што е ЕНСО?
Ел Нињо е сезонска промена на температурата на Тихиот Океан што може да ги потисне ураганите, да ги промени моделите на врнежи и да го измени протокот на млазните струи. Неговиот еквивалент од ладна вода, Ла Ниња, обично има спротивен ефект: ги поттикнува атлантските урагани и го зголемува ризикот од пожари во западниот дел на САД. Заедно тие ја формираат Ел Нињо-Јужната осцилација (ENSO).
ENSO се однесува на сезонските климатски промени засновани на промените во површинските температури на Тихиот Океан. Промените во моделите на ветерот и океанските струи можат да извлечат ладна вода од длабокиот океан, што потоа влијае на атмосферата во сложени интеракции. Дури и малите промени во температурите на површината на морето би можеле да го поместат глобалното време кон потопло и посуво – или повлажно и постудено – во зависност од регионот во наредните месеци.
„Тоа е исклучително моќен систем“, предупредува Емили Бекер, научник на Истражувачкиот центар на Универзитетот во Мајами и коавтор на блогот ENSO на Националната океанографска и атмосферска администрација на САД (NOAA). „Условите на Ел Нињо и Ла Ниња влијаат на врнежите, снежните врнежи, температурата, сезоната на урагани и појавата на торнада. Тие се поврзани со флуктуациите на финансиските пазари, приносите од земјоделските култури и разни други работи.“
„Научно, тоа ни е важно бидејќи е фасцинантно“, изјави таа за „Лајв саенс“. „Но, практично, тоа е важно за нас бидејќи ни дава ран поглед во следните шест до дванаесет месеци.“
Научниците следат тесен појас од океанот долж екваторот во Тихиот Океан. Зголемување или намалување од 0,5°C на просечната температура на површината на морето, кое се одржува во текот на пет преклопувачки тримесечни периоди, може да укаже на почетокот на Ел Нињо или Ла Ниња.
Но, „просекот“ е подвижна цел, базирана на триесетгодишна база на податоци од 1991 до 2020 година, која станува застарена поради глобалното затоплување. „Секогаш заостануваме“, изјави за „Лајв саенс“ Том Ди Либерто, поранешен метеоролог на NOAA и соработник на блогот на ENSO.
ENSO-неутралните модели се јавуваат кога површинските температури осцилираат околу долгорочниот просек. Но неутрално не значи безопасно – тоа само значи дека прогнозата е понеизвесна.
Зошто Ла Ниња траеше толку кратко?
Наместо да се прашуваме зошто Ла Ниња била краткотрајна, подобро прашање би било: Дали воопшто се случила?
Иако температурите на површината на океанот паднаа под просекот оваа зима, тие не останаа на тие нивоа доволно долго: кон средината на април, метеоролозите на NOAA објавија дека сепак не се развила целосна Ла Ниња.
Зошто?
„Пасатите играат голема улога“, објаснува Мухамед Азар Ехсан, климатолог во Центарот за истражување на климатските системи на Универзитетот Колумбија. Тој објасни дека ослабените пасатни ветрови во источниот Пацифик веројатно спречиле ладната вода да се искачи на површината – клучен чекор во создавањето силна Ла Ниња.
Но, можеби приказната сè уште не е завршена. Кога триесетгодишната референтна температура ќе се ревидира за да ги вклучи поновите, потопли години, идните аналитичари би можеле ретроактивно да ја класифицираат оваа зима како Ла Ниња, дури и ако во тоа време не се квалификувала.
Што значи ENSO-неутралноста за временските услови?
Без Ел Нињо или Ла Ниња кои ќе „ја поместат вагата“, прогнозите стануваат потешки. Овие модели остро ги контурираат сезонските предвидувања, обезбедувајќи клучни информации за тоа како времето може да се разликува од нормалното. Без нив, кога ENSO е неутрален, прогнозерите се потпираат главно на историските просеци и климатските трендови.
„Без Ел Нињо или Ла Ниња, голем број други фактори влијаат на сезонските временски модели“, рече Џејмс Дон, научник во Националниот центар за атмосферски истражувања (NSF NCAR). „Овие фактори се помалку познати и нивната корелација е послаба. Тоа е многу комплексно.“
И покрај ова, метеоролозите генерално се согласуваат дека ова лето веројатно ќе биде потопло од вообичаеното. „Изненадување, изненадување“, рече Дон, „имаме општ тренд на затоплување“.
