Не можеме да се сетиме кога филм за научник предизвика толкав интерес како „Опенхајмер“ на Кристофер Нолан.
Овој истакнат режисер ја прифатил задачата да оживее личност за која се смета дека со својата работа го означила почетокот на атомската ера, пишува vesperni.hr. Затоа, не е чудно што на самиот почеток на прикажувањето на филмот му се припишува епитетот блокбастер.
Кога зборуваме за кино, летото беше главно резервирано за полесни теми, како Барби, која пристигнува пред гледачите заедно со филм за голем научник, така што заслуга на науката е што филмот за еден од најважните физичари во историјата се прифаќа како сигурен хит.
Ни се чини дека само серијата Genius на каналот National Geographic предизвика толку голем интерес, но сепак беше програма за телевизија.
Значи, за физичарот Џ. Знаеме повеќе или помалку сè за Роберт Опенхајмер, но многу малку до ништо знаеме за Опенхајмер како личност, барем кога станува збор за пошироката јавност.
Филмот на Нолан е заснован на неговата биографија Американски Прометеј напишана од Мартин Џ. Шервин и Каџи Бирд. Шервин е клучот за целата приказна.
Овој историчар интервјуирал 112 луѓе кои имале контакт со физичарот, составувајќи 50.000 страници разговори, но тој не успеал да ја заврши книгата ниту по 20 години работа.
На крајот, Птица притискаше за комплетирање на таа монументална биографија што Нолан ја претвори во филм.
Дарио Бојањац и Дарко Хорватиќ, двајца извонредни професори од ФЕР и ПМФ во Загреб, споделија некои од важните детали од животот на Опенхајмер, а подготвија и предавање за физичарот во соработка со дистрибутерот на филмот, Едитус. А приказната е навистина исклучителна.
„Беше незгоден околу жените и често се однесуваше како дете во градинка кога стануваше збор за нив. На пример, ако некој каже нешто негативно за жена што му се допаѓа, ќе влезе во вербален, а понекогаш и физички конфликт“, велат соговорниците. Биографијата на Опенхајмер често вклучува прилично бизарни детали и ситуации кои би можеле да го свртат неговиот живот во сосема поинаква насока.
„Тој помина низ неколку големи лични кризи, напади на депресија и анксиозност, особено за време на неговите студии на Кембриџ. Лабораториската работа му била здодевна, премногу рутинска и недоволно интелектуална. Во тоа време чувствуваше голема досада и недостаток на фокус и насока. Незадоволен од работата на својот ментор Патрик Блекет, со кого се судрил поради фактот дека неговата работа треба да биде теоретска, а не лабораториска, тој отрул јаболко и го оставил на масата на менторот. Менторот никогаш не го јадеше тоа јаболко, но се слушна за испадот на Опенхајмер, кој го принуди да оди на психијатар. Опенхајмер отишол на терапија и погрешно му била дијагностицирана шизофренија, а психијатарот му рекол дека е изгубена причина. Се спасил со одење на Универзитетот во Гетеборг, каде доживеал целосен професионален процут, напредувал во кариерата и почнал да се чувствува подобро. Неговата состојба најдобро ја опишува изјавата дека повеќе му треба физика отколку пријатели“, продолжија Бојањац и Хорватиќ.
Тврдењето дека Ј. Роберт Опенхајмер беше научникот кој ја започна атомската ера не е сосема точно.
„Атомската ера беше лансирана од Енрико Ферми со експериментот Чикаго Пил 1 во декември 1942 година. Ова е првата контролирана верижна реакција, т.е. првиот вештачки нуклеарен реактор во светот. Интересно е што проектот се реализираше под трибините на стадионот на Универзитетот во Чикаго, среде многу густо населена област. Иако воените и цивилните автори на проектот беа загрижени за можното губење на контролата и појавата на верижна реакција, тие им веруваа на моделите на Ферми и дозволија да се спроведе експериментот. Успехот на експериментот ја покажа способноста на сојузниците да создадат атомско оружје, како и го зголеми стравот дека Германците се блиску до решавање на проблемот.
„Кога атомот се распаѓа, се ослободуваат неколку неутрони со голема брзина. За да се зголеми веројатноста за судири на ослободените неутрони со други јадра, неопходно е да се забави ослободените неутрони. За таа цел се користат материјали наречени модератори. Станува збор за материјали составени од атоми со мала атомска маса, како на пример, водород, деутериум и јаглерод. За таа цел германските научници користеле тешка вода, чие производство е многу скапо, додека Енрико Ферми и Лео Зилард сфатиле дека може да се користи и графит. Тоа заедно со една од најголемите диверзантски акции од Втората светска војна во која норвешките саботери предводени од Ј.oakum Roneberg ја уништи нацистичката фабрика за производство на тешка вода, во голема мера го забави развојот на атомско оружје од страна на нацистичка Германија. За таа акција е снимен и филмот Хероите на Телемарк со Кирк Даглас во главната улога“, потсетуваат професорите, објаснувајќи дека успехот на проектот Чикаго Пиле 1 го забрзал развојот на проектот предводен од Роберт Опенхајмер, создавањето на првата атомска бомба.
„Опенхајмер беше целосно свесен за тежината на проектот и неговите последици. Знаеше дека резултатите од неговата работа ќе се користат на живи луѓе, но исто така беше свесен дека тоа е трка со нацистичка Германија и дека нема избор. Прашање беше кој прв ќе успее да направи атомска бомба, бидејќи знаеја дека Германците ги собрале сите научници што ги имале и дека проектот го започнале малку порано. Во деновите по тестирањето на првата атомска бомба, расположението на Опенхајмер почна да се менува. Пред тоа се работеше за проектот, науката, успехот, а неколку дена по тестот дојде до израз реалноста. Велат дека станал многу тивок и внимателен. Делумно затоа што знаеше што доаѓа, а делумно затоа што знаеше што значи тоа за светот. Знаеше кои градови се на списокот на можни цели и тоа знаење го отрезни од успехот што го постигна“, продолжуваат професорите, посочувајќи дека Опенхајмер, пак, продолжил интензивно да работи на проектот по тестот за да бидете сигурни дека бомбата ќе биде ефикасна.
„Им даде многу прецизни и јасни инструкции на генералите кои беа одговорни за бомбардирањето како да ја фрлат бомбата, на која висина треба да се активира и слично. Од една страна имаше голема одговорност кон проектот, целта што сакаа да ја постигнат и да ја добијат војната, а од друга страна беше целосно свесен за резултатите што ќе ги постигне. Исто така, тој се увери себеси дека она што го постигнале нема да започне повоена трка во вооружување со Советскиот Сојуз. Тој ја искористи својата позиција и своето влијание за да протурка препорака Русите да бидат јасно информирани за она што го постигнале и дека ќе ја користат атомската бомба против Јапонија. Тој поднесе оставка како директор на лабораторијата во Лос Аламос и се сретна со претседателот Труман за да ги изрази своите сомнежи за употребата на атомско оружје. „Ја чувствувам крвта на рацете“, е познатата реплика што му ја кажал на Хари Труман на таа средба. Труман не ги почитуваше сомнежите на Опенхајмер. Тој го нарече „научник за плачење“, нокшир што кука и им порача на своите луѓе повеќе да не го пуштаат во неговата канцеларија.
Конечно, да додадеме дека во 1954 година, Опенхајмер беше предмет на истрага поради неговите врски со Комунистичката партија на САД, што многумина го протолкуваа како уште една заблуда на научниците кои мислеа дека можат да ја контролираат употребата на нивните научни достигнувања.
Опенхајмер сепак доживеа да ги добие почестите, а минатата година и официјално беше постхумно рехабилитиран од секакви сомнежи од тој процес. Тој починал од рак на грлото во 1967 година, а неговата сопруга Кити ја положила неговата урна во морето недалеку од плажата во близина на местото каде што живееле на Девствените острови.
