Експлозијата во реакторот 4 во нуклеарната централа во Чернобил е една од најстрашните нуклеарни и еколошки катастрофи во историјата на човештвото. Зрачењето не се проширило само во земјите од поранешниот Советски Сојуз, туку радиоактивни облаци ја покриле речиси цела Европа. Беше неопходно да се санираат последиците од катастрофата, па тогашниот СССР ангажираше голем број луѓе, кои беа наречени „Чернобилски ликвидатори“.
Овие луѓе чистеле површина од околу 30 километри во која се наоѓаат градовите Припјат и Чернобил, како и десетици помали населби и села, кои беа евакуирани по катастрофата.
Во санацијата на последиците од катастрофата беа вклучени околу 600.000 луѓе. Меѓу нив имало цивили, резервисти и војници кои дошле од различни делови на СССР.
Разговорниот термин „ликвидатор“ потекнува од советската официјална дефиниција – учесник во ликвидацијата на последиците од несреќата во нуклеарната централа во Чернобил – што беше широко користен за опишување на активностите на ликвидаторите во однос на нивното вработување, здравствена заштита и пензионирање. Оваа фраза е врежана на советските медали и значки доделени на ликвидатори.
Деконтаминација околу Чернобил
Овие луѓе не биле свесни за последиците што оваа работа ќе ги има врз нивното здравје. Ликвидаторите долго време останаа во контаминираната област и беа изложени на високо ниво на радијација.
Управувањето со ситуацијата по катастрофата во Чернобил вклучуваше широк спектар на професии, позиции и задачи:
*оперативен персонал на нуклеарната централа Чернобил;
*пожарникари кои веднаш реагирале на несреќата во реакторот;
*цивилна одбрана на советските вооружени сили кои ги отстранија контаминираните материјали и го деактивираа реакторот и сите погодени територии;
полиција која го контролираше пристапот до регионот и изврши евакуација на цивили;
*воен и медицински персонал, како и санитарен персонал, вклучително и чувари кои ја чистеле храната оставена во напуштени куќи, како и специјални ловечки одреди кои убивале домашни животни во евакуираните населби;
*Единици на советските воздухопловни сили и цивилната авијација кои вршеа критични операции со помош на хеликоптери на зградата на реакторот, воздушен транспорт и следење на радиоактивна контаминација;
*голем број на научници, инженери и работници кои се вклучени во сите фази на справување со последиците од катастрофата;
*транспортни работници, градежни професионалци, тим од рудари кои изградија заштитна основа за да спречат радиоактивен материјал да навлезе во подземните води;
*претставници на медиумите кои ги ризикуваа своите животи за да ги документираат последиците од катастрофата на терен.
Здравствени последици
Сите овие луѓе главно работеле со мала опрема, а медиумите често пишуваа дека нема опасност за нив.
Повеќето подоцна имале сериозни здравствени проблеми. Во 2005 година, ОН во своето истражување изјави дека загинале околу 4.000 ликвидатори, а организацијата Гринпис истакнува дека оваа бројка е многу поголема.
Според Вјачеслав Гришин од Чернобилскиот сојуз, главната организација на ликвидатори – во Русија умреле 25.000 ликвидатори, а околу 70.000 останале инвалиди, слични бројки се поврзани со Украина – околу 10.000 ликвидатори од Белорусија загинале, а 15.000 останале инвалиди.
Ликвидаторите подоцна добија бројни отстапки од државата, во однос на даноците, становите, повисоките пензии и други бенефиции. Кога во 2006 година беше одбележана 20-годишнината од катастрофата во Чернобил, покрај голем број различни настани, протест одржаа поранешните ликвидатори во Киев кои се пожалија на влошување на надоместокот и медицинската нега што ја добиваат. Слични собири се одржаа низ целиот поранешен СССР.
